تلاش محققان ایرانی برای کاهش سمیت ناقل‌های دارویی با نانوذرات

به گزارش ایران اکونومیست؛ دکتر مجتبی فلاحتی از محققان طرح و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد علوم دارویی تهران در این باره اظهار کرد: بسیاری از بیماران سرطانی و افرادی که از بیماری‌های سیستم عصبی رنج می‌برند، در اثر این بیماری‌ها فوت نمی‌کنند، بلکه به خاطر عوارض جانبی ناشی از داروهایی که برای درمان این بیماری‌ها مصرف می‌کنند، می‌میرند.

وی ادامه داد: از این رو کاهش عوارض جانبی داروها بر روی بافت‌های سالم می‌تواند نقش مهمی در بهبود بیشتر بیماری‌ها داشته باشد و برای این منظور در این مطالعات استفاده از نانوذرات به عنوان حامل دارو و رساندن آن به بافت مورد نظر پیشنهاد شده است.

فلاحتی عنوان این طرح را «واکنش بین نانولوله‌های کربنی با سیستم‌های زیستی» ذکر و اظهار کرد: یکی از کاربردهای نانوذرات، دارورسانی هدفمند به بافت مورد نظر است، ولی از آنجایی که نانوذرات خود نیز سمی هستند، تحقیقات بسیاری در زمینه کاهش سمیت این نانوذرات در دارورسانی در حال انجام است و مقالات زیادی در این مورد منشر شده است.

وی اضافه کرد: اکثر محققان این حوزه پیشنهاد داده‌اند تا سطح این نانوذرات توسط گروه‌های عاملی پوشش داده شود تا سمیت آنها به حداقل برسد؛ در صورتی که این روش‌ها در سیستم‌های زیستی جوابگو نیست.

فلاحتی ادامه داد: بر این اساس در این مطالعات درصدد معرفی روش‌هایی بودیم که میزان سمیت نانو ذرات برای کاربرد در سامانه‌های دارورسانی را به حداقل برساند. میزان کشش سطحی ترکیبات حامل‌های دارویی می‌تواند برای تشخیص میزان سمیت نانوذره مؤثر باشد.

وی با بیان اینکه در این پروژه ۲۰ آزمایش مختلف را در فاز پروتئینی و سلولی انجام دادیم، گفت: در این مطالعات نشان دادیم که سمیت کدام نانوذره بیشتر و کدام یک کمتر است و این‌که کشش سطحی چه نقشی می‌تواند در کاهش سمیت نانوذرات ایفا کند.

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد واحد علوم دارویی خاطر نشان کرد: این نانو ذرات پس از ورود به بدن، باعث تغییرات ساختاری، تجمع پروتئین‌ها و سپس واکنش سمی سلول‌ها می‌شوند که در نتیجه آن مکانیسم‌های مرگ سلولی فعال شده و قسمت‌هایی از بافت‌های سالم تخریب خواهند شد.

وی با ذکر مثالی چنین توضیح داد: بطور مثال اگر این نانوذرات بعنوان حامل دارو وارد سیستم عصبی شوند، می‌توانند باعث تغییرات ساختاری و در نتیجه تجمع پروتئین‌های سیستم عصبی مثل پروتئین «تاو» شوند. تجمع این پروتئین باعث بروز گستره‌ای از بیماری‌های عصبی از جمله آلزایمر، پارکینسون، هانگتینگتون، مرگ نورون‌ها و حتی کدورت شبکیه چشم می‌شود.

این محقق حوزه بیوفیزیک با بیان اینکه این طرح در حوزه داروسازی، پزشکی و نانوبیوتکنولوژی کاربرد دارد، ‌ افزود: این مقاله با هزینه شخصی انجام شد و درپی اخذ حمایت‌های مالی هستیم تا بتوانیم در فاز In vivo (آزمایش در سیستم طبیعی موجود زنده) نیز این تحقیقات را دنبال کنیم؛ چراکه این طرح در شرایط  in vitro (مطالعات در آزمایشگاه) برای بررسی سمیت نانو ذرات در سطح سلولی و پروتئینی انجام شده است.

فلاحتی از ارائه یک نظریه به نام «نظریه فلاحتی-صبوری» در این طرح خبر داد و یادآور شد: در این نظریه نقش کشش سطحی نانوذرات در تعیین میزان سمیت آنها بررسی و عنوان شد که کشش سطحی نانوذرات و پروتئین‌ها می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در کاهش تجمع پروتئین‌ها ایفا کند؛ چراکه این تجمعات پروتئینی در سیستم‌های زیستی بسیار خطرناک است و باعث ایجاد بسیاری از بیماری‌های عصبی می‌شوند.

این محقق اضافه کرد: از این رو دانستن میزان کشش سطحی و نوع برهمکنش بین نانوذرات و پروتئین‌ها می‌تواند نقش تعیین کننده‌ای در کاهش اثرات سمی نانوذرات در سیستم‌های زیستی ایفا کند.

نتیجه این تحقیقات در مجله Scientific reports که زیر گروه مجله Nature است، به چاپ رسیده و همچنین  این مقاله به عنوان برترین مقاله حوزه علوم پزشکی در جشنواره فرهیختگان سال ۱۳۹۶ برگزیده شد.