ارسال سیگنال ایرانی به ریاض همزمان با سفر ترامپ به عربستان

 وزیر امور خارجه ایران در شامگاه سفر ترامپ به عربستان در مقاله‌ای که «العربی‌الجدید» آن را منتشر کرد، نوشت: «ایران از تمام کشورهای متعهد به صلح و همکاری بین‌المللی و همچنین از تمام کشورهای منطقه و همسایه می‌خواهد که در مقابل سناریوهایی که هدف آنها ایجاد فاجعه‌های انسانی در منطقه هستند، بایستند.» ظریف در ادامه نوشت: «به منظور ایجاد صلح در منطقه، ایران آماده همکاری با تمام کشورهای منطقه است.»

این تمایل به گفت‌وگو را پیش‌تر نیز سخنگوی وزارت امور‌خارجه ایران اعلام داشته بود. در همین ارتباط، بهرام قاسمی با تاکید بر اینکه ایران به‌دنبال افزایش تنش با عربستان نیست، مجددا از آمادگی ایران برای گفت‌وگو با عربستان خبر داد. تحلیلگران این اظهارات را در راستای تلطیف فضا از سوی ایران برای خنثی کردن تهدیدات آتی از سوی ترامپ و محمد بن سلمان می‌دانند.

با وجود این آمادگی و حسن‌نیت، اما مقامات عربستان سعودی به انحای مختلف این موضوع را رد کرده‌اند. در همین خصوص، وزیر خارجه عربستان سعودی در ادامه اظهارات فرافکنانه خود علیه ایران مدعی شد که سفر رئیس‌جمهوری آمریکا به ریاض، انزوای ایران را تشدید خواهد کرد.

عادل الجبیر در گفت‌وگو با بی‌بی‌سی اعلام کرد: سفر دونالد ترامپ به عربستان پیام‌آور افزایش گفت‌وگو میان غرب و جهان اسلام است. او مدعی شد: «دیدار ترامپ از عربستان به انزوای تندروهایی همچون ایران یا گروه داعش و القاعده کمک خواهد کرد.» این اظهارات در شرایطی مطرح می‌شود که عربستان سعودی بزرگ‌ترین حامی مالی و تبلیغاتی گروه‌های تروریستی همچون داعش و القاعده در منطقه بوده است.

ترامپ دیروز صبح وارد ریاض به‌عنوان اولین مقصد نخستین سفر خارجی دوره ریاست‌جمهوری خود شد. اختصاص اولین ایستگاه از تور منطقه‌ای رئیس‌جمهوری آمریکا به عربستان سعودی حاوی پیام‌ها و پیامدهایی بر روابط واشنگتن-ریاض، تحولات منطقه و ایران است که می‌تواند روند روابط تنش‌زای متحدان سنتی را وارد دوران جدیدی از تعاملات سازد که برآیند آن بازیابی نقش عربستان در راهبرد خاورمیانه‌ای آمریکا است. به عبارت دیگر، به هر میزان که نقش مجتمع‌های نظامی-صنعتی به فراخور روی کارآمدن جمهوری‌خواهان در استراتژی امنیت ملی آمریکا پررنگ شود، شاهد فعال شدن نقش متحدانی چون عربستان هستیم.

در این چارچوب، منافع کلانی که سعودی‌ها توانسته‌اند برای آمریکای ترامپ به تصویر بکشند، باعث شده تا رئیس‌جمهوری‌خواه ایالات‌متحده اولین سفر خود را به عربستان اختصاص دهد. پرداخت هزینه‌های حمایت آمریکا از عربستان که پیش‌تر ترامپ آن‌ را مطالبه کرده بود، خریدهای تسلیحاتی انبوه و سرمایه‌گذاری صنعتی عربستان در پروژه‌های آمریکا از جمله دستاوردهای اقتصادی-امنیتی ترامپ در سفر به ریاض است.

برای عربستان سعودی نیز این سفر از ابعاد مختلف اهمیت دارد. تقویت قدرت عربستان در ائتلاف اسلامی ضد تروریسم موسوم به ناتوی اسلامی، شکل‌دهی به ترجیحات بازیگران نزدیک به خود در نظام عربی و تقویت نقش متحدان در تحولات میدانی سوریه و یمن از جمله دستاوردهای عربستان از سفر رئیس‌جمهوری آمریکاست. مهم‌تر از همه این موارد، بازیابی روابط ریاض- واشنگتن است که در دوره اوباما به مرز سوءتفاهم رسیده بود.

از سوی دیگر، یکی از پیام‌ها و پیامدهای سفر رئیس‌جمهوری آمریکا به عربستان، اعمال فشار بر ایران به قصد سد کردن نفوذ بیشتر آن در سوریه و یمن است. عربستانی‌ها بسیار وقت و هزینه به خرج داده‌اند تا نظر ترامپ را معطوف به مهار نقش ایران در منطقه کنند. سد کردن این نفوذ دقیقا مساوی با افزایش نقش منطقه‌ای عربستان و بازیابی آن در راهبرد خاورمیانه‌ای آمریکا است.

از این‌رو این سفر، نقش جدی‌تر آمریکا در یمن و سوریه به نفع ریاض را به‌دنبال خواهد داشت و اگر سعودی‌ها بتوانند طرح غربی-عربی-عبری را برای مهار ایران دنبال کرده و بازیگران ناهمسو در این معادله را در یک خط تقارن قرار دهند، می‌توان گفت که زمینه برای اعمال فشار در سطح منطقه بر ایران فراهم خواهد شد.