٤٢ شاخص برای افزایش تحلیل پذیری بورس

شاخص کل روند صعود یا نزول سبد کل بازار را نشان می دهد. یعنی اگر یک سرمایه گذار، از تمام سهام بازار در سبد خود داشته باشد، ‌شاخص کل هم روند قیمت را به او نشان می دهد و هم روند بازدهی. اما این شاخص ها هر دو به صورت وزنی حساب می‌شوند. یعنی بازده و تغییرات قیمت شرکت‌های بزرگ، ‌نقش پررنگ‌تری نسبت به شرکت‌های کوچک دارد. در نتیجه مشاهده می‌شود دربرخی از روزها که اکثر شرکت‌های کوچک، ‌ منفی هستند، تنها به علت مثبت شدن سهام چند شرکت بزرگ، ‌ شاخص سبز می‌شود. به همین دلیل در گذر زمان، شاخص های جدیدی به بازار ارائه شد.

بنابراین هم اکنون فارغ از شاخص های گروهی، شاخص هایی برای ۳۰ شرکت بزرگ و شاخص بازار اول و دوم در بازار حضور دارند. ‌ البته فرمول این شاخص‌ها با فرمول شاخص کل تفاوتی ندارد و فقط بازارها را به صورت جداگانه نشان می‌دهد.

ویژگی شاخص‌های وزن این است که وزن تمام صنایع در آن یکسان است و سبز و قرمز شدن آن ارتباطی با بزرگ و کوچک بودن صنایع ندارد.   یعنی اگر کسی می‌خواهد در ابتدای دوره یک سبد، بر مبنای این شاخص عمل کند، ‌ فرض را بر این می‌گذارد که برای سرمایه‌اش، ‌ از همه شرکت‌های درون شاخص به صورت یکسان در سبد خود قرار می‌دهد. یعنی اگر صد شاخص در سبد هست، به میزان مساوی خرید می‌کند. زیرا این شاخص‌ها حرکت بازار را به طور مساوی بین سهام نشان می دهد.

برای بررسی تفاوت بین شاخص قیمت و شاخص کل باید به ماهیت هر یک از آنها توجه کرد. می دانیم که سرمایه گذاران در سهام از دو محل افزایش قیمتسهم و دریافت سود نقدی منتفع می شوند. شاخص قیمت به سنجش بازدهی ناشی از تغییرات قیمت میپردازد و توجهی به سود نقدی پرداختی شرکت ها ندارد، اما شاخص درآمد کل، سود ناشی از پرداخت های نقدیشرکت ها را نیز در نظر می گیرد. به بیان دقیق تردر شاخص های درآمد کل، سود نقدی دریافتی از شرکت ها نه تنها در محاسبه بازدهی مورد توجه قرار میگیرد، بلکه در شاخص سرمایه گذاری مجدد می شود.

در محاسبه شاخص درآمد کل، افزودن بر متغیرهای یادشده، سودهای نقدی نیز در محاسبات وارد می شود، هرچند شاخص قیمت هیچ توجهی به سود های نقدی پرداخت شده نمی کند و این می تواند نقطه ضعفی برای این شاخص به شمار آید. شاید به همین دلیل باشد که بسیاری از بورس های پیشرفته سودهای نقدی ویژه را حتی در شاخص های قیمتی نیز لحاظ می کنند. این نکته ای بسیارقابل تامل است که سودهای نقدی ویژه حتی در شاخص قیمت مورد محاسبه قرار میگیرند.

در بورس تهران ۴۲ شاخص تحت عنوان شاخص صنایع، فعال هستند. ۱۲ شاخص نیز به عنوان شاخص هایی اصلی و فرعی، راهنمای مسیر سرمایه گذاران هستند.

در بخش شاخص های صنایع، تعدادی از گروه ها، تک سهم هستند اما به دلیل عدم شمولیت با سایر سهم های موجود در بازار، در گروه های دیگر جا نشده و نیاز به داشتن گروه های مختص به خود هستند. هرچند در اکثرر اوقات، شاخص های تک سهم، روند بازار را مشخص نمی کنند، بلکه شاخص های گروه هایی که در مقاطع زمانی، لیدر بازار می شوند، به تصمیم‌گیری معامله گران و سرمایه گذاران کمک می کند.

این گروه‌ها عمدتا شامل شاخص سهام گروه خودرو، فرآورده‌های نفتی، بانک ها و شاخص سهام شیمیایی هستند. البته گروه های دیگری مانند فلزات اساسی، کانی غیر فلزی، قند و شکر، حمل و نقل و سیمان و ... نیز در تصمیم‌گیری‌ها موثر واقع می‌شوند، اما به عنوان اولویت لیدر در بازار شناخته نمی‌شوند و یا اگر لیدر بازار شوند، در موقعیت‌هایی است که بازار در وضعیت رکود به سر می‌برد و نقدینگی بازار، نمی تواند سهام و صنایع بزرگ را به حرکت وادار کند. به همین دلیل به سراغ صنایع کوچک‌تر می رود.
 

نگاهی به شاخص‌های تاثیرگذار بورس تهران در سال ۹۵

شاخص کل بورس اوراق بهادار از ابتدای سال ۹۵ از ۸۱ هزار و ۲۰۰ واحد به ۷۷ هزار و ۴۷۵ واحد در ۱۰ اسفند ۹۵ سال جاری رسیده است. این موضوع نشان می دهد که این شاخص ۴.۸ درصد کاهش از ابتدای سال را تجربه کرده است. البته قله شاخصص کل در سال جاری هیچگاه از کانال ۸۱ هزار و ۱۰۰ واحدی تجاوز نکرد، اما تا ۷۲ هزار و ۶۱۵ واحد ریزش در اوایل تیرماه(انتهای فصل مجامع شرکت های بورسی) را تجربه کرده است.

در همین بازه زمانی، شاخص کل هم وزن از ۱۳ هزار و ۴۵۰ واحد در ابتدای سال جاری به ۱۵ هزار و ۷۹۱ واحد رسید و ۱۷ درصد رشد داشت. البته قله شاخص کل هم وزن در این مدت ۱۶ هزار و ۱۸۰ واحد در آذر ماه امسال بوده است. اما به طور کلی، آهنگ رشد این شاخص نشان دهنده این است که ذات بورس تهران در سال ۹۵ میل به رشد داشته است، اما به دلیل منفی شدن سهام شرکت های بزرگ بازار و تاثیرات به سزای آن در شاخص کل، این شاخص تصویر درستی از کلیت بازار ارائه نداده و برای بررسی بهتر سال ۹۵، باید از سایر شاخص ها استفاده کرد. البته از مقایسه این ۲ شاخص، این تعبیر نیز مخابره می شود که دوران لیدری شرکت های بزرگ در بورس رو به اتمام است و هر شرکتی که زیربنای بنیادی مناسبی داشته باشد، می تواند فارغ از قدرت های شرکت های بزرگ، برای سهامداران سودآور تلقی شود.

شاخص قیمت وزنی ارزشی، نشان‌دهنده میانگین افزایش یا کاهش قیمت سهام در بازار است و میزان سود نقدی پرداختی به سهامداران را نشان نمی‌دهد. این شاخص از ابتدای سال جاری از ۳۰۸۴۴ واحد به ۲۷۰۷۳ واحد رسیده و ۱۴ درصد رشد منفی داشته است. این رشد منفی نشان می دهد که قیمت و ارزش سهام بازار بورس تهران در سال جاری، ۱۴ درصد کاهش را تجربه کرده است. البته در این شاخص، ارزش شرکت ها، تاثیر گذار است و در واقع شرکت هایی که ارزش بازاری بالاتری دارند، تاثیر گذاری بیشتری نیز دارند و در واقع رشد منفی ۱۴ درصدی این شاخص در کنار رشد مثبت ۱۷ درصدی شاخص هم وزن، مغایرتی با هم ندارد، بلکه در کنار کاهش رقم شاخص کل نشان می دهد که در سال جاری، اقبال سرمایه گذاران در سهام شرکت های خرد بازار، بلندتر بوده است.

شاخص بعدی که به صورت جدی مورد توجه تحلیلگران بورس قرار می گیرد، شاخص آزاد شناور است. در هر شرکت بورسی تعدادی سهامدار حقیقی و تعدادیسهامدار حقوقی حضور دارند. سهامداران حقوقی مالکان پرنفوذ شرکت هستند و معمولاً درصد بالایی از سهام شرکت متعلق به این سهامداران است. به میزانسهامی که معمولاً در اختیار سهامداران حقیقی قرار دارد و مرتباً در بازار خریدوفروش می‌شود، سهام شناور آزاد گفته می‌شود. هرچقدر میزان درصد سهام شناور آزاد یک شرکت بیشتر باشد، برای سرمایه گذاران حقیقی جذابیت بیشتری دارد. این شاخص نیزاز همین مفهوم استفاده کرده و تغییرات قیمت آن بخش از سهام را می‌سنجد که توسط سهامداران حقیقی خرید و فروش می‌کند. این شاخص از ابتدای سال جاری از رقم ۹۳ هزار و ۸۶۹ واحد به ۸۵ هزار و ۲۸ واحد در ۱۰ اسفند رسیده است. بنابراین عملکرد بر اساس این شاخص، با کمی احتیاط همراه بوده زیرا کاهش ۷ درصدی در سال جاری را تجربه کرده و در روزهای اخیر نیز روز به نزول می رود.

حال آن که نگاهی به شاخص صنایعی که به عنوان لیدرهای سنتی بازار شناخته می شوند، نشان می دهد که شاخص گروه خودرو از ۲۶ هزار و ۵۱۰ واحد به ۱۷ هزار و ۵۹۰ واحد رسیده است و کاهش ۵۰ درصدی را تجربه کرده است. این موضوع حاکی از آن سهامداران این گروه، اگراز سال پیش، سهام گروه خودرویی را نگه داشته باشند، در سال جاری ضرر ۵۰ درصدی را تجربه کرده اند. در شاخص گروه فرآورده های نفتی مشاهده می شود که از در بازه زمانی ابتدای سال تا ۱۰ اسفند، شاخص از ۲۲۲ هزار و ۲۱۹ واحد به ۱۹۷ هزار و ۹۱۲ واحد رسیده و ۱۲ درصد کاهش داشته است. قله این شاخص در سال جاری، کانال ۲۲ هزار واحدی بوده است، اما به طور کلی سهام این گروه وضعیت نوسانی داشتند.

شاخص گروه بانکی نیز به دلیل بسته بودن طولانی مدت نماد بانک ها و سپس بازشدن آن ها در قیمت هایی کمتر از انتظار بانک‌ها، وضعیت نامطلوبی را پشت سر گذاشته است. به طوری که ۷۸۰ واحد ابتدای سال به ۵۹۰ در ۱۰ اسفند رسیده و ماه‌های مرداد تا بهمن را در خط مستقیم رو به نزول حرکت کرده است. شاخص این گروه نیز در سال جاری ۳۲درصد کاهش داشته است.