یکی از محورهای مورد تاکید سیاست‌های ابلاغی اقتصاد مقاومتی در حوزه انرژی
است که در آن بر افزایش ذخایر راهبردی نفت و گاز کشور به منظور اثرگذاری
در بازار جهانی نفت و گاز و همچنین بر حفظ و توسعه ظرفیت‌های تولید نفت و
گاز، بویژه در میادین مشترک تاکید شد است، همچنین افزایش ارزش افزوده از
طریق تکمیل زنجیره ارزش صنعت نفت و گاز، توسعه تولید کالاهای دارای بازدهی
بهینه (براساس شاخص شدت مصرف انرژی) و بالا بردن صادرات برق، محصولات
پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی با تأکید بر برداشت صیانتی از منابع نیز از
دیگر بندهای آن است. در رابطه با اجرای اقتصاد مقاومتی درحوزه انرژی نایب
رییس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی بر این باور است که هنوز در تحقق اهداف
ارزشمند اقتصاد مقاومتی نظام خود تحریمی در بخش‌های مختلف کشور وجود دارد
که نمی گذارد آنطور که باید در جهت اقتصاد مقاومتی حرکت کرد.رضا پدیدار تاکید کرد با وجودی که سازندگان تجهیزات در بخش انرژی توانسته‌اند تولیدات خود را 70 تا 100 درصد در داخل تولید کنند، اما هنوز کارفرمایان به تولیدات داخلی اعتماد نکرده و مشابه تجهیزاتی را که در داخل تولید می شود از خارج وارد می کنند.
وی توضیح داد، در دوران 5 ساله تحریم توانسته‌ایم از ظرفیت‌های درونزا استفاده کنیم و در حوزه ساخت تجهیزات مورد نیاز صنایع نفت و گاز توان تولید داخلی را ارتقاء دهیم و از یک عدد کمتر از 40 درصد به 70 درصد تولید داخلی برسید که این اقدام از اواخر سال 91 تا اوایل سال 95 اتفاق افتاده است.
رئیس انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت ایران البته به این نکته نیز اشاره کرد که اگر چه در بحث تجهیزات صنعت نفت توانسته‌ایم آن را بومی سازی کنیم اما هنوز نتوانسته‌ایم مدل خودمان را داشته باشیم که باید در این زمینه تلاش شود.
وی گفت: در زمینه تجهیزات دوار، تجهیزات حفاری، شیرهای صنعتی و تجهیزات سرچاهی، لوله و اتصالات، اتوماسیون و ابزار دقیق، تجهیزات برقی، تجهیزات ثابت، تجهیزات ایمنی و آتش نشانی، مواد شیمیایی و کاتالیست توانستیم تا 70 درصد داخلی سازی داشته باشیم.
پدیدار همچنین خاطر نشان کرد: اتفاقی که در این سه سال افتاده، این است که حدود 30 تا 32 درصد تجهیزات تولید شده در اختیار صنعت نفت، حدود 15 درصد در اختیار سایر صنایع قرارگرفت و حدود 3 تا 5 درصد نیز به کشورهای منطقه و مالزی صادرات شده است که گام مهمی است، اما با وجود این توانمندی‌ها هنوز 50 درصد ظرفیت ساخت خالی است به این دلیل که وزارت نفت پولی برای گرفتن سفارش از سازندگان نداشته است و خود سازندگان نتوانسته اند از طریق سیستم بانکی به صورت اعتباری کالا تولید و صادر کنند.
وی یکی از چالش ها و موانع سرراه توسعه توان ملی کشور در حوزه انرژی را چالش های ساختاری دانست و در ادامه گفت: افزایش بی رویه واردات کالاهایی که مشابه آن در داخل تولید می‌شود، عدم همکاری مناسب سیستم بانکی کشور، سخت‌گیری‌ها هنگام ترخیص مواد اولیه در گمرک که باعث افزایش هزینه تمام شده می شود، همچنین بوروکراسی در بدنه وزارتخانه ها از جمله وزارت نفت، صنایع و نیرو و طولانی بودن فرایند عقد قرارداد با شرکت های داخلی نسبت به شرکت های خارجی و معطلی و دیرکرد در تسویه حساب با شرکت های داخلی از عمده مشکلاتی است که سازندگان در حوزه انرژی با آن مواجه هستند.
خود تحریمی و بروکراسی اداری ضد اقتصاد مقاومتی است
نایب رییس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی با اشاره به اینکه در تحقق اهداف ارزشمند اقتصادمقاومتی متاسفانه نظام خود تحریمی در بخش های مختلف کشور وجود دارد گفت :با وجود قانون حداکثر استفاده از توان داخلی که مورد تاکید قرار گرفته است باید از مسئولین پرسید چرا از توان سازندگان داخلی استفاده نمی کنند.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا می توان یکی از دلایل عدم خرید تجهیزات از تولید کنندگان داخلی رابحث کیفیت دانست گفت: بله می تواند این باشد به هر حال بحث کیفیت، قیمت و مدت سه مولفه بسیار مهم در پروژه است، در بحث قیمت معتقدیم اگر روی اجناس وارداتی نیز عوارض گمرکی، مالیات و هزینه حمل افزوده شود، قیمت این اجناس نیز همانند تولیدات داخلی خواهد شد. در بحث کیفیت نیز ما به خاطر شرایط تحریمی نتوانستیم استانداردهای جهانی را کسب کنیم اما تولیدمان استانداردهای داخلی را دارند و محصولات را گارانتی می کنیم ،امامتاسفانه کارفرمایان از ما استانداردهای جهانی را می خواهند که به دلیل شرایط تحریمی اخذ آنها ممکن نبوده است.
پدیدار همچنین گفت: از طرف دیگر چون تولید کنندگان داخلی توان مالی لازم را ندارند ناخودآگاه زمان تحوبل کالای تولیدی در کشور کمی بالاست اینها پارامترهای مهمی است و توجه به این نکات می‌تواند مشکلات سر راه را بردارد. معتقدیم باید تسهیلات مناسب به تولید کنندگان برای افزایش توان رقابتی و رونق کسب و کار داده شود و سیستم بانکی طرحهای تولید ملی را اهمیت بدهد و گشایش اعتبار اسنادی ریالی و ارزی را انجام دهد.
به گفته نایب رییس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی بروکراسی در فراینداداری و مالی برای استفاده از ظرفیت‌های تولید داخل کماکان زیاد است و این با روحیه اقتصاد مقاومتی در تضاد است.
تولید نفت سه برابر شده است
وی در پاسخ به این پرسش که در سه سالی که از اقتصاد مقاومتی می گذرد طرحهای توسعه‌ای در حوزه انرژی چگونه پیش رفته است، گفت: در بحث اقتصاد مقاومتی در طرحهای توسعه‌ای گاز استفاده از تجهیزات داخلی به بالای 90 درصد رسیده است و در پتروشیمی حتی در بخش هایی از گروههای تخصصی کالایی تا 100 درصد تولید داخلی داریم، تجهیزات ثابت پتروشیمی و شیرآلات مورد نیاز پتروشیمی و گاز را 100 درصد داخلی تامین کرده‌ایم. در پالایشگاه این ضریب رو به رشد بوده است ولی در بخش هایی از پالایشگاهها که حساسیت فرایندی دارد، مثل کاتالیست های پایه فلزی گرانبها را هنوز تولید داخل نداریم همچنین برخی از تکنولوژی های روز آمد رانیز با ید کسب کنیم.
پدیدار در خصوص اقدامات انجام شده در زمینه صادرات نفت خام و فراورده های هیدروکربوری نیز اظهار داشت: درهمین دوره سه ساله که از ابلاغ سیاست‌های اقتصاد مقاومتی می گذرد، رشد قابل توجهی در صادرات داشته‌ایم و صادرات نفت خام وفراورده های هیدرو کربوری ما که به زور به یک میلیون بشکه می رسید (پیش ازآن حدود 700 – 800 هزار بشکه نفت خام درروز ) امروز به مرز 3 میلیون بشکه رسیده است ، یعنی صادرات نفت خام و میعانات گازی 3 برابر شده است و میزان تولید نفت خام از عدد 2.5 میلیون بشکه در روزبه 4 میلیون بشکه افزایش یافته است، در بخش گاز نیز رشد خوبی داشتیم و توان تولید به 720 هزار میلیون مترمعکب رسیده است که البته پتانسیل و ظرفیت تجهیزاتی در این سه سال ایجاد و پالایشگاهها سیستم پشتیبانی را آغاز کرده بودند که بعد از برجام و رفع تحریم ها توانستیم به این ظرفیت تولید و صادرات برسیم.
وی در پاسخ به این پرسش که هنوز در چه بخش‌هایی نیاز به واردات ازخارج کشور داریم، گفت: بیشتر در بخش صنایع بالا دستی است هم اینک در بخش پمپ های درون چاهی ، مقداری در بحث حفاری، سیستمهای لرزه نگاری و در بخش اجرا نیز در صنایع هایتک مشکل داریم، برای آنکه در سال‌هایی که ما تحریم بودیم دنیا روبه جلو بوده است و به تحول عجیبی دست یافته است، همانطور که می‌دانید ابتد آی تی به صنایع دنیا وارد شد و در صنعت نفت ما از این پیشترفت‌ها عقب ماندیم و باید این فاصله ها را کم کنیم.
وی تاکید کرد: چه از منظر پارلمان بخش خصوصی و چه ازمنظر انجمن های حرفه‌ای کماکان مطالبات را پیگیری می کنیم و معتقدیم باور ملی، اعتماد ملی است و تا باوردر مدیران حاصل نشود که کالا و تجهیزات داخلی می تواند جایگزین محصولات خارجی شود اعتماد ملی بوجود نمی آید وقتی این دو فراهم شد یک جایی دراین مثلث خالی است و آن اعتبار ملی است که دولت باید به تولید کنندگان بدهد.
تعاملات منطقه ای را تقویت کنیم
نایب رییس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی در پاسخ به این پرسش که آیا کمیسیون مربوطه برای اجرای سیاست های اقتصاد مقاومتی راهکارهایی را ارائه داده است، گفت: در جلساتی که در کمیسیون انرژی در رابطه با اقتصاد مقاومتی در حوزه نفت داشتیم سرفصل هایی مشخص شد ، در این سرفصل‌ها با صراحت در اقتصاد مقاومتی آمده است، اگر بیاییم این موضوع را در چند فاز ازجمله مدیریت کلان و استراتژی انرژی تقسیم کنیم مزیت‌های مهم و رقابتی برای ما مشخص می شود.
با توجه به اهمیت انرژی این سرفصل را باز کردیم که اقتصاد مقاومتی با نگاه بر بخش انرژی همانند یک اقتصاد دانش بنیان است برای انکه ما در اقتصاد مقاومتی در بخش انرژی اولین چیزی که برایمان مهم است منابع انسانی و بعد دانش است که باید مطابق با فن آوری و دانش و تکنولوژی روز دنیا داشته باشیم و سوم خود منابع انرژی و فسیلی است که در کشور به وفور داریم.
وی گفت: با توجه به آخرین گزارش بریتیش پترولیوم از نظر منابع گاز بالقوه ایران درجایگاه اول ودر نفت جایگاه سوم را داریم.بنابراین با توجه به این قابلیت ها باید ابتدا بیاییم و موضوع اقتصاد مقاومتی را در فرایند مدیریت بخش های مختلف اقتصادی بخصوص انرژی مورد توجه قرار دهیم، یعنی باید فرایندی کارکنیم و منظور از فرایند این است که یکی از مسائل مهم سیاستگذاری انرژی است و دوم فرصت هایی است که تحریم های نفت از سوی غرب در اختیارمان گذاشت و سوم تعاملات منطقه ای در حوزه انرژی است به لحاظ اینکه بخشی از مخاذن انرژی مشترک ما با کشورهای منطقه است. به فرض درحوزه گاز بیشترین مخاذن مشترک را با قطر داریم لذا ابتدا باید تعاملات منطقه ای در حوزه انرژی با کشورهایی منطقه را تقویت کنیم و تازمانیکه این مسئله درست نشود نمی توان در قالب اقتصاد مقاومتی حرکت کرد.
نکته بعدی مدیریت درآمدهای نفتی، منظور از درآمد نفتی ،فرایند های نفتی است شامل نفت، گاز، پالایش و پخش وپتروشیمی که باید مورد توجه قرار گیرد.
مورد دیگری که در اقتصاد مقاومتی دیده ایم ،ارتقاء توان تولید داخلی است هم دربخش اکتشافات وتولید هم دربخش پروژه های بالادستی و میان دستی و پایین دستی است .
نکته بعدی توجه به بازارهای بین المللی انرژی است ، البته باید بین تعاملات منطقه ای در حوزه انرژی و بازار های بین المللی انرژی تفکیک قائل شد . یعنی بازارهای بین المللی انرژی خودش یک فرایند دیگری را می خواهد .
همچنین بحث تهدیدها و خط و نشان های خارجی و شناسایی بی اثر سازی این تهدیدها نیز نکته ظریفی است که دیده نشده کسی به آن بپردازد.
نکته بعدی کاهش وابستگی به خارج از کشور بود که ما اعتقاد داشتیم این کار را نمی توانیم یک دفعه انجام دهیم و دو تا برنامه ریزی 10 ساله زمان می خواهد چون تکنولوژی و دانش صنعت نفت از خارج آمده و ما شروع کردیم به بومی سازی و کپی برداری غربی و در این بومی سازی نیامده‌ایم مدلسازی کنیم و مدل خودمان را نساختیم.
