این در حالی است که واحدهای تولیدی مناسب و مدرنی در کشورمان فعالند که اگر برای تقویت تولید آنها برنامه‌ریزی دقیقی شود، جای تردید نیست که نه‌تنها به میزان قابل توجهی از وابستگی کشورمان به خارج از مرزها کاسته می‌شود بلکه اشتغالزایی و صرفه‌جویی ارزی قابل‌توجهی نیز تجربه خواهد شد.
از این رو جام‌جم گفت‌وگویی با دکتر داریوش محمودی، دبیر انجمن صنفی صنایع روغن نباتی ایران داشته که در ادامه می‌خوانید.
برای شروع بد نیست کمی درباره میزان وابستگی صنعت روغن خوراکی ایران به خارج از مرزها توضیح دهید.
صنعت روغن نباتی یک صنعت وابسته در بحث تامین کالاهاست که حدود 93 درصد از نیاز کشورمان از خارج از کشور تامین می‌شود و تقریبا 7 درصد از طریق کشت دانه‌های روغنی در داخل تامین می‌شود.
برای واردات روغن 5/4 میلیارد دلار سالانه در بخش روغن و دانه‌های روغنی هزینه می‌کنیم که از لحاظ وزنی مصرف روغن داخلی کشورمان 5/1 میلیون تن سالانه ثبت شده است که 93 درصد آن وارداتی است.
به عقیده شما برای رهایی از این میزان وابستگی چه باید کرد؟
فعلا بستر تولید روغن نباتی به اندازه کافی در یک دوره کوتاه‌مدت نداریم و مسئولان وزارت جهاد کشاورزی در قالب برنامه‌ای جامع به این نکته توجه داشته‌اند و قرار است در یک برنامه ده‌ساله این وابستگی به میزان قابل توجهی کاهش یافته و به سمت ارقام قابل‌قبولی هدایت شود.
امنیت غذایی و کنترل بازار یکی از نکته‌های تعیین‌کننده در کاهش وابستگی است آیا سیاست خاصی در این زمینه لازم است؟
بله، در این زمینه یعنی کاهش وابستگی روغن به خارج از کشور با یک موضوعی مواجه هستیم که روغن خوراکی باید سر سفره مردم باشد و تمام تلاش بر این است که امنیت تامین کالا و نیازهای بازار در این زمینه لحاظ شده و برای آن برنامه‌ریزی داشته باشیم. لازم است اساسی برنامه‌ریزی کنیم که کاهش تولید و نگرانی تامین در بازار نداشته باشیم و نباید صورت مساله را به گونه‌ای طرح کنیم که مشکل ایجاد شود.
با توجه به هزینه‌ها و میزان تولید حاشیه سود کارخانه‌ها چقدر است؟
به‌طور کلی حاشیه سود روغن نباتی در بخش تولید چون بخش عمده‌ای از آن وابسته به تامین ماده اولیه از خارج است، بسیار کم است و نزدیک به 85 درصد قیمت تمام‌شده را روغن خام وارداتی تشکیل می‌دهد.
نوسان نرخ ارز چه تأثیری در تعیین قیمت محصول نهایی دارد؟
به‌طور کلی اگر ثبات نرخ ارز داشته باشیم با در نظر گرفتن میزان وابستگی به خارج می‌توانیم با حداقل سود منطقی و شیب ملایم قیمت تمام‌شده کالا را در بازار مدیریت کنیم، اما اگر نوسان هیجانی داشته باشیم به‌طور طبیعی تاثیر افزایش قیمت ارز در قیمت تمام‌شده کالا خواهیم داشت. این در حالی است که اخیرا افزایش نرخ ارز داشتیم؛ بخشی از آن روانی است که خود به خود تاثیرگذار خواهد بود اما بخش دیگر به عنوان یک مؤلفه اقتصادی مشخص است که قیمت کالاهای موردنظر متناسب با نرخ ارز تغییر کند. دولت در این زمینه مراقبت کرده شوکی نداشته باشیم تا مصرف‌کننده با مشکل و چالش مواجه نشود؛ بنابراین ارز مورد نیاز برای تعیین قیمت تصویب شده تامین شده است.
آیا فقط قیمت ارز، تعیین‌کننده قیمت روغن در بازار است؟
خیر، صنعت روغن نباتی هم مثل تمام صنایع دیگر فقط ماده خام را ملاک تعیین قیمت نمی‌داند. چون موارد دیگری در تعیین قیمت تمام‌شده دخیل است که در این صنعت اصلی‌ترین تاثیر مربوط به بسته‌بندی است؛ چه در بخش بسته‌بندی‌های فلزی و چه در بخش بسته‌بندی با مواد پلاستیکی. به همین دلیل هرچند ارز مورد نیاز برای تامین ماده اولیه یا همان روغن خام تامین شده است و ممکن است افزایش قیمت نداشته باشیم اما در بخش‌های دیگر بالاخره تغییراتی خواهیم داشت؛ مثلا ممکن است قیمت دلار در قیمت مقوا، قیمت برچسب یا... تاثیرگذار باشد و در نهایت مجموع این عوامل افزایشی را به قیمت تمام‌شده تحمیل می‌کند.
راهکار موردنظر شما برای کاهش وابستگی صنعت روغن کشورمان چیست؟
راهکار خروج از وابستگی، اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی است. اجرای این سیاست‌ها بدون شک نیازمند همت و برنامه‌ریزی دقیق است که باید از بخش کشاورزی آغاز شود چون تولید ماده اولیه مورد نیاز از اولویت ویژه‌ای برخوردار است. البته برنامه‌ریزی مدون نیازمند مدیریت و بررسی دوره‌ای روند انجام سیاست‌ها خواهد بود به این ترتیب که ارگان‌ها و نهادهای مربوط در دوره‌های مشخصی روند کار را بررسی کنند و نقاط ضعف یا قوت را در ادامه راه در نظر داشته باشند. به عنوان مثال اگر قرار شد تا پایان ده سال آینده 50 درصد خودکفایی داشته باشیم لازم است هرسال 5 درصد تولید دانه‌های روغنی را افزایش دهیم و در نهایت به هدف موردنظر برسیم.
این شیوه نه‌تنها به استقلال و خودکفایی در صنعت روغن نباتی و تامین نیاز اصلی مردم خواهد شد بلکه برای سایر صنایع نیز مفید خواهد بود. به عنوان مثال در صنایع دام و طیور به دلیل خروجی کارخانه‌های روغن‌کشی می‌توانیم در بخش واردات خوراک دام نیز خودکفایی داشته باشیم و مانع از خروج ارز از کشور شویم.
شما به تغییر الگوی کشت از سوی وزارت جهاد اشاره کردید همان‌طور که می‌دانید بیشتر کالاهای اساسی مدنظر مسئولان این نهاد قانونی است بنابراین اگر تغییری در تولید آنها ایجاد شود در بخش‌های دیگر کمبود ایجاد می‌شود. در این زمینه توضیح می‌دهید؟
درباره سیاست‌های کشاورزی لازم است یک بازنگری داشته باشیم و درباره ارائه الگوی کشت با توجه به اهمیت کالاها و مواد اولیه مورد نیاز برنامه‌ریزی کنیم. به این ترتیب که اگر قرار است بین دانه‌های روغنی و گندم یا دیگر کالاها انتخاب کنیم باید ببینیم کدام کالا می‌تواند منافع اقتصادی بالاتری برای ما داشته باشد. البته با توجه به این‌که الگوی مصرف ما در بسیاری از محصولات کشاورزی مثل برنج، گندم یا محصولاتی از این دست بسیار بالاست باید در این زمینه نیز برنامه‌ریزی کنیم تا بر اساس این نیاز، از تولیدات قبلی کاسته و محصولات جایگزین تولید کنیم به این ترتیب منافع اقتصادی قابل‌توجهی خواهیم داشت. البته تاکید می‌کنیم برنامه‌ریزی مسئولان و برآورد نیازها و اهمیت و امتیازهای اقتصادی محصولات کشاورزی پیش‌نیاز اصلی این مورد است.
