ایران به دنبال سهم 10 درصدی از تجارت جهانی گاز است

به گزارش روز یکشنبه ایران اکونومیست به نقل از وزارت نفت؛ اکنون ترکیه با دریافت روزانه 30 میلیون مترمکعب گاز، تنها مشتری ایران به شمار می رود و بر اساس قرارداد 25 ساله ای که آگوست 1996 میلادی امضا شد، ایران سالانه 10 میلیارد مترمکعب گاز به این کشور صادر می کند. از سوی دیگر، با توجه به راه اندازی فازهای جدید پارس جنوبی، ایران علاوه بر ترکیه به دنبال جذب مشتری های جدید به ویژه کشورهای همسایه است.
 
** آماده کردن زیرساخت های صادرات گاز به عراق
صادرات گاز به عراق، از دیگر برنامه های وزارت نفت برای افزایش حضور در تجارت جهانی گاز است که این برنامه با ارسال روزانه پنج میلیون مترمکعب آغاز می شود و بر اساس توافق انجام شده این مقدار به تدریج افزایش می یابد. بر اساس قرارداد صادرات گاز به عراق، روزانه 25 میلیون مترمکعب گاز به این کشور صادر و امکان افزایش این مقدار تا 35 میلیون مترمکعب در فصول گرم نیز وجود دارد.
حسن منتظر تربتی مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران درباره طرح های صادرات گاز گفت: تاکنون بخشی از قطعه دوم خط لوله ششم سراسری با انشعاب های آن شامل بیستون- دهگلان، چارمله- نفت شهر، بیستون- کرمانشاه و دهگلان- سنندج از سوی این شرکت با هدف آماده کردن زیرساخت های صادرات گاز به منطقه بغداد اجرا شده است.
وی یادآور شد: این خطوط لوله گاز در هفته جاری با حضور بیژن زنگنه، وزیر نفت افتتاح می شود.
خط انتقال گاز ششم سراسری حدفاصل بیستون- دهگلان با هدف توسعه زیرساختها و تقویت گازرسانی استانهای غرب و شمال غرب کشور و صادرات گاز به عراق تعریف شده و شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران مجری آن است.
این پروژه به طول 122 کیلومتر و قطر 56 اینچ از بیستون آغاز و به خط لوله دهگلان- سنندج متصل و علاوه بر افزایش پایداری تامین گاز استان های کرمانشاه و کردستان، زمینه صادرات گاز را به کشور عراق و نیروگاه های بغداد فراهم خواهد کرد.
از سوی دیگر، خط لوله انتقال گاز صادرات به عراق به طول 230 کیلومتر و با قطر 48 اینچ با فشار طراحی 1050 پوند بر اینچ مربع (PSI) با هدف صادرات روزانه 25 میلیون مترمکعب گاز به کشور عراق در دو فاز برنامه ریزی شده است.
تربتی یادآور می شود: با ساخت فاز نخست این پروژه حدفاصل چارمله- نفت شهر به طول 100 کیلومتر، امکان صادرات روزانه پنج میلیون مترمکعب گاز به کشور عراق فراهم و در فاز دوم، شامل بخش ابتدایی پروژه (حدفاصل کوهدشت- چارمله) به طول 130 کیلومتر، امکان صادرات روزانه 25 میلیون مترمکعب گاز مهیا می شود.
خط انتقال گاز بیستون- کرمانشاه نیز که با هدف تقویت گازرسانی به استان های غرب و شمالغرب کشور و صادرات گاز به کشور عراق در منطقه نفت شهر اجرا شده، شرایط را برای پایداری صادرات گاز به بغداد فراهم می کند.
«رمضانعلی سنگدوینی» مجری طرح خطوط لوله پنجم و ششم سراسری درباره این پروژه می گوید: این خط لوله به طول 35 کیلومتر و قطر 30 اینچ از منطقه بیستون آغاز و به خط لوله ایلام متصل می شود و هم اکنون آماده بهره برداری است.
به گفته وی، خط لوله انتقال گاز دهگلان- سنندج، از دیگر پروژه هایی به شمار می آید که با هدف افزایش پایداری انتقال گاز استان های غرب و شمال غرب کشور و جلوگیری از افت فشار شبکه گاز استان کردستان اجرا شده است و به نوعی در زمینه صادرات گاز به عراق نقش خواهد داشت.
وی افزود: خط لوله انتقال گاز دهگلان- سنندج به طول 34 کیلومتر و قطر 30 اینچ از منطقه دهگلان آغاز و در فاز نخست، 13 کیلومتر آن به خط لوله بیجار متصل و به بهره برداری رسیده است.
 
**عراق، بزرگترین مشتری گاز ایران میشود
در ادامه فعالیت های شرکت ملی گاز ایران برای حضور چشمگیر در تجارت جهانی گاز، مذاکراتی نیز برای صادرات به منطقه بصره در دستور کار قرار گرفت و آبانماه پارسال، قرارداد صادرات گاز به این منطقه از سوی حمیدرضا عراقی معاون وزیر نفت ایران و خالد حسن صالح، معاون وزیر برق عراق امضا شد.
در قالب این قرارداد 6 ساله، در فاز نخست روزانه هفت میلیون مترمکعب، 12 ماه پس از مرحله نخست 14 تا 18 میلیون مترمکعب و در نهایت حجم صادرات گاز به مرز 20 تا 35 میلیون مترمکعب می رسد.
احداث زیرساخت های صادرات گاز از طریق خرمشهر و مرز شلمچه نیز در دست اجراست و عراق با امضای دو قرارداد واردات گاز از ایران در مجموع روزانه 40 تا 70 میلیون مترمکعب گاز دریافت می کند و به بزرگترین مشتری ایران بدل شده است.
 
**صادرات گاز ایران به اروپا
در حالی که بر اساس نظر کارشناسان حوزه انرژی، اولویت نخست صادرات گاز ایران باید کشورهای همسایه باشد، در سالهای گذشته مذاکراتی رسمی و غیر رسمی مختلفی برای صادرات گاز به اروپا انجام شده است.
ایران می تواند با ساخت حداکثر 200 کیلومتر خط لوله، گاز را به کشورهای حاشیه خلیج فارس صادر کند و طبیعی است این کشورها به دلیل هزینه، زمان کمتر و منافع بیشتر، اولویت نخست صادرات گاز هستند.
از سوی دیگر صادرات گاز به اروپا، از دیگر برنامه هایی به شمار می رود که می تواند در افزایش سهم ایران در تجارت جهانی گاز نقش داشته باشد.
اتحادیه اروپا هم اکنون حدود 22 تا 23 درصد انرژی موردنیاز خود را از گاز طبیعی تامین می کند و بر اساس مطالعات پارلمان اروپا، امکان صادرات گاز از سوی 12 کشور به این قاره وجود دارد که ایران نیز از جمله این کشورها و بهترین منبع تامین گاز است.
ایران ظرفیت صادرات سالانه 25 تا 30 میلیارد مترمکعب گاز را از هشت مسیر به اروپا دارد.
مسیر ایران- عراق- سوریه، مسیر ترکیه که خود شامل چند مسیر از جمله دریای سیاه از طریق آذربایجان، گرجستان و دریای سیاه و دیگری از طریق ارمنستان، گرجستان و دریای سیاه است، از دیگر مسیرهای صادرات گاز به اروپا به شمار می رود.
در این مسیر، اجرای خطوط لوله سراسری برای انتقال گاز با حجم و فشار بالا از جمله برنامه های شرکت ملی گاز ایران بوده که در این حوزه تاکنون بیش از 9 خط لوله در سطح کشور اجرا شده است.
از سوی دیگر با توجه به برنامه های کلان صنعت گاز برای افزایش سهم خود در تجارت جهانی این سوخت، اجرای خطوط نهم و یازدهم سراسری که امکان افزایش ظرفیت انتقال و صادرات گاز را فراهم می کند، در دستور کار قرار گرفته است.
 
**صادرات گاز ایران به غربی ترین نقطه اروپا
اجرای این خطوط با بهره گیری از روشهای نوین می تواند افزون بر مقرون به صرفه بودن، تاثیر چشمگیری بر افزایش حجم و فشار گاز داشته باشد و ظرفیت صادرات گاز به اروپا را با خط لوله را ایجاد کند و افزایش دهد.
عبدالرحیم نجمی رئیس امور پژوهش و فناوری شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران در این زمینه می گوید: بحث استفاده از لوله های پر فشار برای انتقال گاز، یکی از پروژه های بسیار مهم شرکت ملی گاز ایران به شمار می آید.
وی یادآور می شود: هم اکنون گاز با فشار 1350 پوند بر اینچ مربع (PSI) در خطوط انتقال جابه جا می شود و این در حالی است که برای انتقال گاز به خصوص برای خطوط صادراتی، خطوط با فشار زیاد و کیلومتر زیاد(سه هزار کیلومتر) از آلیاژهای با فناوری بالاتر شامل x80، x100 و x120در دنیا استفاده می شود.
این مسئول صنعت گاز ادامه داد: با توجه به اینکه از فشار گاز بالای 2000 و 2500psi در این خطوط استفاده می شود، با بهره گیری از این فناوری می توانیم اندازه لوله را کوچک کنیم که این موضوع به صرفه جویی در مصرف ورق منجر می شود.
وی اضافه کرد: با توجه به محاسبات انجام شده، توصیه می شود انتقال گاز تا چهار هزار کیلومتر با خط لوله و پس از آن در قالب ال.ان.جی (گاز طبیعی مایع) انجام شود.
وی ادامه داد: اگر از خطوط پرفشار استفاده کنیم، امکان افزایش طول مسیر از چهار هزار کیلومتر به 6 یا هشت هزار کیلومتر وجود دارد که در این صورت، بدون نیاز به فناوری ال.ان.جی می توانیم گاز را به وسیله خط لوله به غربی ترین نقطه اروپا صادر کنیم.
وی یادآور شد: شاید بتوان گفت یکی از راهکارهای صادرات گاز به اروپا استفاده از خطوط پرفشار است و می توانیم گاز را با خط لوله تا هلند هم ارسال کنیم.
رییس امور پژوهش و فناوری شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران درباره اینکه آیا امکان استفاده از خطوط پرفشار گاز در همه مناطق و شرایط وجود دارد؟ می گوید: خطوط لوله پرفشار گاز در مکان هایی مورد استفاده قرار میگیرد که امکان برداشت گاز از خط، محدود بوده یا هیچگونه برداشتی از آن انجام نشود و به طور عموم خطوط لوله صادراتی چنین خصوصیتی دارند.
وی گفت: بر این اساس، عملا از خط لوله دو هزار کیلومتری صادرات گاز در کشور برداشتی انجام نمی شود و برداشت گاز در خارج از کشور آغاز می شود؛ در این زمینه، خطوط پرفشار، بسیار کاربردی هستند و ما میتوانیم از این خطوط لوله پر فشار با سایزهای کوچک تر، ایستگاه های تقویت فشار کمتر و به طور طبیعی مصرف گاز کمتر برای صادرات استفاده کنیم.
صادرات گاز که از جمله اولویت های برنامه ششم توسعه به شمار می آید، در سال های گذشته به طور ویژه در دستور کار وزارت نفت قرار گرفته است. جمهوری اسلامی ایران هم اکنون با کشورهای ترکیه، ارمنستان، آذربایجان، ترکمنستان، پاکستان در حوزه واردات، صادرات و سوآپ گاز قرارداد تجاری دارد.
افزون بر کشورهای یاد شده، مذاکره با کشورهای افغانستان، عمان، کویت و دیگر کشورهای حاشیه خلیج فارس ادامه دارد و ایران امیدوار است بتواند بخش عمده اهداف تعریف شده را با صادرات به کشورهای همسایه محقق کند.
بر این اساس، با افزایش تولید و ورود فازهای جدید پارس جنوبی، ظرفیت صادرات روزانه 200 میلیون مترمکعب گاز ایجاد می شود و با بهره گیری از طرح های بهینه سازی می توان این مقدار را تا 350 میلیون مترمکعب نیز افزایش داد.
اکنون ایران با وجود دارا بودن بیش از 30 تریلیون مترمکعب ذخایر گاز اثبات شده تنها 1.5 درصد از تجارت جهانی گاز را در اختیار دارد و با توجه به فعالیت های در دستور کار و اولویت گذاری های انجام شده، این رقم تا سالهای آینده تغییرات چشمگیر خواهد داشت.