اثربخشي ماليات بر ارزش افزوده در عرصه اقتصاد

به گزارش ایران اکونومیست به نقل از رسانه مالياتي ايران؛ در همين راستا، بسياري از کشورهاي جهان، قوانين و مقررات جديدي را به تصويب رسانده و با تجهيز نظام‏هاي مالياتي خود، سعي در بستن گلوگاه‏هاي فرار مالياتي، شناسايي موديان جديد و به تبع آن ضمن شفاف‏سازي اقتصادي، درآمدهاي مالياتي خود را افزايش و مصارف کالاهاي آسيب‏زا را کاهش داده اند.
 
ماليات بر ارزش افزوده شکل نويني از ماليات‏هاست که بيش از يک دهه از رواج يافتن آن در دنيا مي گذرد. اين نوع ماليات، شکل ويژه‏اي از يک نظام پيشرفته ماليات‏گيري است که هر فروشنده و يا هر توليدکننده‏اي بايد سهم يا درصدي از قيمت فروش کالاها يا خدماتي را که ارائه مي دهد به عنوان ماليات بر ارزش افزوده از مصرف‏کننده نهايي دريافت و در مهلت مقرر دوره‏هاي معين به حساب خزانه واريز نمايد. ماليات بر ارزش افزوده مالياتي چندمرحله اي است که مي تواند به شکلي هدفمند براي اهداف برنامه‏ريزي اقتصادي کشور به کار گرفته شود. ماليات بر ارزش افزوده شکلي از ماليات خدمات و کالاها است که مصرف کننده آن را به همراه بهاي «غيرمستقيم» مي‏پردازد. قابليت انعطاف اين نوع از ماليات سبب مي شود سياست گذاران اقتصادي بتوانند براي هدايت نظام توليد و مصرف از آن بهره برداري کنند. با اين اوصاف ماليات بر ارزش افزوده ابزاري کارآمد براي اعمال سياستهاي حمايتي و تشويقي هم در دوران رکود و هم در دوران رونق اقتصادي است. در حقيقت دولت ها با معاف کردن بخش هايي از اقتصاد کشور از ماليات بر ارزش افزوده سرمايه هاي اقتصادي را به بخش مورد نظر هدايت مي کنند و زمينه رونق بخش توليد را فراهم مي آورند.
 
از سوي ديگر با وضع ماليات بر ارزش افزوده بر نظام توزيع و معاف کردن بخش هايي از آن ماليات به عنوان اهرمي در جهت تنظيم بازار به خدمت گرفته مي شود به اين معنا که کالاهاي اساسي در اغلب موارد مشمول معافيت مي شوند و مصرف کنندگان براي مصرف ساير کالاها ملزم به پرداخت ماليات خواهند بود.
 
همچنين در چنين شرايطي افرادي که کالاي بيشتري مصرف مي کنند، ماليات بيشتري نيز بايد بپردازند که اين امر نمايانگر اين واقعيت است که ماليات بر ارزش افزوده به دليل پيوند مستقيم آن با مصرف، امکان فرار مالياتي را به حداقل مي رساند و از آن مهمتر، موازنه را به نفع اقشار کمتر برخوردار جامعه برقرار مي سازد چرا که افراد براساس ميزان برخورداري از امکانات و منابع ماليات پرداخت مي کنند. از سوي ديگر به دليل تأثيري که ماليات بر ارزش افزوده بر قيمت نهايي کالاها و خدمات مي گذارد دولت ها مي توانند از آن براي کنترل الگوي مصرف و مديريت هدفمند نظام توليد و توزيع کالاها و خدمات بهره ببرند. همچنين معافيت تجارت خارجي از ماليات بر ارزش افزوده سبب تشويق صادرکنندگان و به دنبال آن رونق توليد داخلي مي شود. درآمد حاصل از صادرات کالا نيز مجددا وارد چرخه اقتصادي شده و سبب رشد نقدينگي در بخش توليد مي شود. به هر حال، ماليات بر ارزش افزوده مورد تاييد اکثرکارشناسان بانک جهاني و صندوق بين المللي پول بوده و تجارب اغلب کشورها حاکي از آن است که با اجراي اين نوع ماليات، ضمن تامين عدالت اجتماعي و اقتصادي در مقايسه با ساير ماليات‏ها، بدون از بين بردن انگيزه سرمايه‏گذاري و توليد، منبع درآمد جديدي براي تامين هزينه‏هاي جاري و عمراني دولت‏ها بوده است.
 
دکتر فرانک ون دريچه، مشاور ارشد مديريت مالياتي کميسيون اروپايي بر کارساز بودن اين نوع ماليات به عنوان يک تجربه موفق اذعان کرده و مي گويد بررسي‏هاي دقيق مطالعاتي طي يک دهه اخير در اتحاديه اروپا نشان مي دهد با اعمال ماليات‏هاي ويژه کالاهاي آسيب‏ رسان در زنجيره‏هاي توليد، واردات و مصرف، ميزان استفاده ازآن ها به شدت کاهش يافته و درآمدهاي مالياتي افزايش يافته است. ويژگي هاي ممتازي همچون انعطاف بالا، اثر تورمي اندک، تأثيرگذاري قابل ملاحظه بر تنظيم بازار، جهت دهي به نظام توليد و توزيع کالاها و خدمات در کشور و نيز تقويت صادرات سبب شده اند ماليات بر ارزش افزوده به عنوان يکي از ابزارهاي مهم مورد توجه برنامه ريزان اقتصادي در ايران و جهان قرار گيرد. بر اين اساس مي توان ادعا کرد ماليات بر ارزش افزوده بيش از آنکه ابزار درآمدزايي باشد يک ساز و کار مديريت اقتصادي است که مي تواند به رشد و توسعه اقتصادي کشور کمک شاياني نمايد.