به گزارش ایران اکونومیست؛ استان کرمان در کنار بزرگترین بنای خشتی جهان و یکی از بزرگترین بافت های تاریخی بکر در کشور، بزرگترین خانه خشتی جهان را نیز در خود جای داده است این خانه در مسیر کاروان هایی که از کرمان به سمت رفسنجان و از آنجا به یزد و یا بندرعباس می‌رفتند قرار گرفته است. حکایت ساخت خانه از آنجا آغاز شد که به دلیل قرار گرفتن کرمان در مسیر جاده ادویه هزاران کاروانسرا در سراسر کرمان ساخته می شد و در این میان برخی از تجار بزرگ برای کاروان های خود کاروانسرای مجزا می ساختند.
حاج آقا علی زعیم الله نیز که یکی از تجار بزرگ کشور بود در ان زمان ده ها کاروانسرا و محل استراحت برای کاروان هایش ساخت و از آن جمله، خانه ای بزرگ را در نزدیکی رفسنجان بنا کرد و هدفش نیز پذیرایی از تاجران برجسته از کشورهای مختلف از جمله هند، عرب و چین و مغرب زمین بود و حالا این خانه به بزرگترین خانه خشتی جهان لقب گرفته است.
زعیم الله هر چند یکی از ثروتمندترین افراد زمان خود بود اما در روزهای پایان عمر به دلیل عدم واگذاری صحیح املاکش خود به فردی عادی تبدیل شد اما آثار به جای مانده و زیر ساخت هایی که وی در مناطق مختلف استان احداث کرده هنوز هم به نام خود خود او شناخته می شود.
هفته گذشته بود که کار مرمت کاروانسرای حاج آقا علی در بازار کرمان آغاز شد اما مدتهاست مرمت خانه حاج آقا علی در رفسنجان با سرمایه گذاری بخش خصوصی و همکاری اوقاف آغاز شده است.
این خانه با زیر بنای هفت هزار مترمربع و معماری بی نظیر و مثال زدنی حالا در حال تبدیل شدن به یکی از قطب های گردشگری در کشور است و قرار است این خانه به هتلی چهار ستاره تبدیل شود.
مراحل ابتدایی مرمت این بنا به اتمام رسیده و فاز دوم مرمت آغاز شده و به زودی یکی از بزرگترین هتل های سنتی ایران در این مجموعه تاریخی راه اندازی می شود.
نخستین خشت های این خانه در سال ۱۱۳۶ خورشیدی در نزدیکی رفسنجان و در منطقه ای به نام قاسم آباد به روی هم گذاشته شد
این خانه که در گذشته نام خانه وقفی را نیز بر خود داشته است دارای ۸۶ اتاق شامل هفت دری، پنج دری، سه دری و پستو است.
چهار بخش اصلی ساختمان حوضخانه، شاه نشین، پاییزی و زمستان نشین است و آشپزخانه و انبار از این مجموعه جدا است.
چهار حیاط، راهروهای سرپوشیده و روباز و سه هشتی نیز ارتباط قسمت های مختلف این خانه را به عهده داشته اند.
نمایی از بزرگترین خانه خشتی ایران
گفته می شود؛ تالار حوضخانه که وسیعترین فضای سرپوشیده خانه است یکی از شاخص ترین قسمت های بنا است سقف آن در ارتفاع طبقه دوم با گنبدی عظیم پوشانده شده است. در زمینه مستطیل کار بندی شده و در مرکز آن کلاه فرنگی قرار گرفته است که نور فضای حوضخانه را تامین می کند.
در وسط حوضخانه حوض مستطیل شکلی قرار دارد که در گذشته با حوض‌های حیات‌های جانبی در ارتباط بوده است و آب آن از طریق قنات تأمین می شده است حوضخانه در دو طبقه ساخته شده که در طبقه بالای آن تعدادی اتاق و دو تالار در ضلع شمالی و جنوبی قرار گرفته است.
نمای داخلی حوضخانه با اندود گچ و گچ بری‌های برجسته با طرح‌های اسلیمی تزیین شده است.
تالار شاه نشین یا بهاره نیز چشم هر بیننده ای را خیره می کند، در مرکز ضلع جنوبی ایوانی نسبتاً رفیع قرار دارد که در طرفین آن با حفظ تقارن دو راهرو دسترسی ایجاد شده است. تالارهای پاییزی و زمستانی در اضلاع غربی و شمالی بنا قرار گرفته اند و نسبت به تالار شاه نشین و حوضخانه کمی ساده تر اجرا شده اند.
این خانه هنوز هم مانند گذشته شکوه خود را حفظ کرده است و جزو یکی از هویتهای اصلی استان کرمان محسوب می شود.
حاج آقا علی یکی مالکان اصلی زمین در کرمان و رفسنجان بوده است و هنوز هم آثار باقیمانده از وی با مهرش در قالب ظروف مختلف در دسترس مردم قرار دارد و گفته می شود املاک وی به حدی بوده که می توانسته از کرمان تا یزد بر روی املاک خود راه برود.
وی اما در روزهای پایانی عمر اکثر املاک خود را وقف شد و حالا این بناها در مالکیت اوقاف استان کرمان قرار دارد.
گفته می شود در گذشته در مسیرهای مختلف کاروان های حاج آقا علی وجود داشته مثلا از کرمان تا بندرعباس هر ۴۰ کیلومتر یک کاروانسرا وجود داشته و کار حمل و نقل کاروان ها در این بناها انجام می شده است که هنوز هم آثاری از این بناها وجود دارد.
فاز دوم مرمت خانه تاریخی به زودی آغاز می شود
مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان کرمان اظهارداشت: اوقاف در راستای بازسازی بناهای تاریخی از جمله باغ فتح آباد، حمام ظهیر الدوله و کاورانسرای حاج آقا علی و خانه حاج آقا علی در کنار همکاری که با میراث فرهنگی انجام داده سرمایه گذاری های خوبی هم کرده است و امیدواریم این سرمایه گذاری ها در راستای خلق ثروت و توسعه صنعت گردشگری در استان موثر باشد.
محمد قاسمی زاده افزود: خانه حاج اقا علی هم قرار است بعد از مرمت به مرکز اقامتی تبدیل شود و هم اکنون فاز نخست مرمت مجموعه به اتمام رسیده است و مرحله دوم نیز به زودی آغاز می شود و در نهایت کار تجهیز هتل انجام خواهد شد.
وی گفت: سیاست ما توسعه زیر ساخت های استان کرمان است و با توجه به اینکه بسیاری از این بناهای تاریخی و دست نخورده هستند آماده همکاری برای بازسازی و وارد کردن آن ها به چرخه گردشگری هستیم و در این مسیر همکاری لازم را انجام می دهیم.
مدیرکل اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمان اظهارداشت: در مرمت این بنا از استادکاران برجسته استفاده شد و بخش قابل توجهی از کار انجام شده و پیشرفت فیزیکی خوبی را نیز مشاهده می کنیم.
تمام مراحل مطابق با استانداردهای میراث فرهنگی پیش می رود
محمود وفایی افزود: کار مرمت مرحله نخست تقریبا به پایان رسیده و امیدواریم خرده کارها نیز تا نوروز به اتمام برسد و عملا به زودی مرحله دوم را کلید بزنیم.
وی ادامه داد: تمام مراحل مرمت مطابق با اصل معماری بنا و با مصالح بومی در حال انجام است و کارشناسان میراث فرهنگی بر تمام مراحل کار نظارت جدی دارند.
وفایی تصریح کرد: این خانه در حقیقت یکی از بزرگترین بناهای تاریخی استان کرمان است و تنها ۸۶ اتاق دارد که به سادگی زمینه تغییر کاربری به مرکز اقامتی را مهیا می کند.
وی با اشاره به استقبال میراث فرهنگی از سرمایه گذاران و متولیانی که می خواهند بناهای تاریخی را مرمت کنند گفت: کارشناسان ما در تمام استان آماده همکاری هستند.
وی ادامه داد: مهمترین هدف ما بازسازی بناهای تاریخی و تغییر کاربری و رونق گردشگری در استان کرمان است که در این زمینه با دستور استاندار کرمان و همکاری شهرداری کرمان و اوقاف کارهای خوبی انجام شده است و بسیاری از بناهای تاریخی کرمان در حال مرمت هستند.
وفایی گفت: مهمترین اولویت در مرمت این بناها کیفیت و اجرای طرح هایی مطابق با اصالت بناها است و قبل از شروع مرمت مطالعات دقیقی انجام می شود.
مدیرکل میراث فرهنگی استان کرمان افزود: قسمت هایی مانند سالن های پذیرایی، خانه مرضیه خانم و حیاط های چهارفصل خانه در سال جاری مرمت و در اختیار گردشگران خواهد بود.
وی گفت: در مرحله نخست اعتباری معادل ۱۵ میلیارد تومان در این پروژه هزینه خواهد شد و هزینه فاز دوم نیز باید برآورد شود.
به نظر می رسد کرمان پس از مرمت ده ها بنایی که سال ها به حال خود رها شده بودند در حال نزدیک شدن به جایگاه واقعی خود در صنعت گردشگری است.
