در این میان برخی از فعالان سیاسی مانند زیباکلام می‌گویند، تشییع جنازه میلیونی اکبر هاشمی رفسنجانی به آنها نشان داد وی تاثیرگذاری خود را در تاریخ سیاست داشته و سال‌ها پیش نهالی را کاشته که امروز تنومند شده است.
(تصاویر) چهره‌های متفاوت در بدرقه هاشمی
تلاطم بعد از هاشمی
حسین کنعانی مقدم، عضو جبهه ایستادگی در گفتگو با فرارو گفت: «نقش آقای هاشمی در سپهر سیاسی کشور بی‌بدیل بود، ایشان قدرت موازنه گری در قدرت را داشت و با فقدان ایشان ما احتمالا برای مدتی شاهد تلاطم‌های سیاسی در داخل کشور و بین جناح‌های سیاسی باشیم اما تجربه نشان داده که بعد از مدتی با گذشت زمان، جناح‌های سیاسی به یک تعادل قدرت نزدیک شوند. به همین خاطر نگران کننده نخواهد بود هرچند ممکن است در ابتدا شاهد برخی هیجانات سیاسی باشد و ما به تعادل سیاسی برخواهیم گشت.»
وی در خصوص این که آیا کسی می تواند جای ایشان را پر کند، گفت: «خیلی افراد هستند که هم دست پرورده آقای هاشمی هستند و هم در جایگاهی قرار دارند که چنین نقش آفرینی‌هایی داشته باشند. گرچه هیچ کس آقای هاشمی نمی شود ولی به هر حال به نظر می‌رسد افرادی می‌توانند این نقش را بازی کنند؛ مثلا آقای ناطق نوری می‌تواند این تعادل را بین دو جریان ایجاد کند و حلقه وصل شود.»
کنعانی مقدم اضافه کرد: «قطعا فقدان ایشان در نتایج انتخابات تاثیرگذار است؛ چرا که از پشتوانه‌های مستحکم آقای روحانی، آقای هاشمی بودند و فقدان ایشان می‌تواند در آراء روحانی تاثیرگذار باشد؛ اما تاثیرگذاری فقدان هاشمی در آراء روحانی به این بر می‌گردد که مشی آقای روحانی چه باشد؟! و اگر مشی ایشان به سمت این حفظ تعادل باشد ممکن است جایگاه خودش را در آراء حفظ کند.»
(تصاویر) چهره‌های متفاوت در بدرقه هاشمی
نگران بودم اما بعد تشییع نگران نیستم
صادق زیبا کلام، استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران در گفتگو با فرارو در خصوص نگرانی های بعد از هاشمی گفت: «حقیقت را بخواهید، من تا همین روز سه شنبه که به مراسم تشییع جنازه آقای هاشمی رفسنجانی نرفته بودم، شبهات و تردیدهایی داشتم، صادقانه می‌گویم، من هم تردید داشتم که آیا این طور که خیلی‌ها می‌گویند، آیا فقدان هاشمی به ضرر آقای روحانی تمام خواهد شد؟ یا خیلی‌ها نگرانند، نبود آقای هاشمی رفسنجانی باعث ریزش سبد رای روحانی گردد!»
وی گفت: «حتی خودم در رابطه با آقای روحانی پیش‌بینی کرده بودم به دلیل برخی سرخوردگی‌ها از عملکرد سیاسی و اجتماعی روحانی این احتمال وجود دارد که آقای روحانی در انتخابات 1396 دیگر 19 میلیون رای نیاورد و چیزی حدود 15 رای داشته باشد و قطعا خیلی مثل من با وفاوت آقای هاشمی این تردیدهایشان قوت گرفت.»
صادق زیباکلام سپس به اعتراف واقعیتی سیاسی پرداخت که تاکنون از نظر او پنهان بوده است. وی گفت: «سه شنبه وقتی سیل جمعیت را دیدم -که گفته می شود بالای دو میلیون تشییع کننده حاضر بوده است- وقتی کمی دقیق‌تر نگاه کردم، دیدم خیلی از حاضران متولدین دهه 60 و 70 هستند؛ اینجا بود که پیش خود اعتراف کردم که تاکنون در تحلیل‌هایم اشتباه می‌کردم.»
وی ادامه داد: «به نظرم فوت آقای هاشمی نه تنها باعث ریزش آراء روحانی نخواهد شد بلکه حتی من با دیدن جوانان به این نتیجه رسیدم که ای بسا رای ایشان از 19 میلیون هم بالاتر برود. من با مشاهده عزم و اراده و جدیت کسانی که اطراف من بودند به این نتیجه رسیدم که در انتخابات 96 پدیده خرداد 92 احتمالا دو مرتبه تکرار خواهد شد.»
زیباکلام سپس گفت: «اگر یادتان باشد وقتی آقای هاشمی در خرداد 92 رد صلاحیت شدند این سوال که چه باید کرد میان اصلاح‌طلبان مطرح شد، رد صلاحیتی که سبب یاس و سرخوردگی نیروهای اصلاح‌طلب شد، ولی در دو، سه روز آخر متوجه شدیم رد صلاحیت آقای هاشمی عامل بهمن و سیلی شد که آقای حسن روحانی را از 2میلیون رای به 19 میلیون رای رساند بنابراین همچنان معتقدیم چنین پدیده‌ای در اردیبهشت ماه هم می تواند اتفاق بیافتد.»
این استاد دانشگاه ادامه داد: «معتقدم خیلی‌ها که تردید داشتند در انتخابات شرکت کنند، این اتفاق تلخ باعث شد که بگویند از آنجا که می‌دانیم اگر آقای هاشمی زنده بودند با تمام وجود از روحانی حمایت می‌کردند و یقینا از ما می‌خواستند که در انتخابات شرکت کنیم، پس شرکت می کنیم و به روحانی رای خواهیم داد.»
وی در خصوص خطای تحلیلی اصلاح‌طلبان در خصوص از بین رفتن عمود خیمه اصلاح‌طلبان با فوت آقای هاشمی گفت: «برخی می‌گویند با فوت آقای هاشمی این جریان پدر معنوی و عمود خیمه‌شان را از دست داده است. اما من دیروز متوجه شدم ما اشتباه می‌کنیم؛ آقای هاشمی رفسنجانی بزرگترین میراثش برای نظام این بود که اعتدال و میانه روی را نهادینه کردند نه در قالب یک حزب، تشکیلات و سازمان که آن را بتوان منحل کرد یا رهبر آن را بازداشت؛ بلکه اعتدال را به عنوان یک جریان اجتماعی و سیاسی مطرح کردند و معتقدم این دیدگاه و فلسفه آقای هاشمی نسبت به سیاست مستقل از آقای هاشمی، به حرکت خودش ادامه خواهد داد.»
وی ادامه داد: «این هفت سالی که بعد از انتخابات 88 این همه تیغ و تیشه به طرفشان پرتاب شد و ایشان تحمل کردن این به نظر من امروز جواب داده و ایشان در حقیقت با تحمل و سکوت خودشان در سالیان گذشته باعث شدند اعتدال و میانه‌روی و اصلاحات نهادینه شود.»
وی در خصوص اینکه آیا فقدان آیت الله هاشمی مانند فقدان آیت الله مهدوی‌کنی در جبهه اصولگرایان منجر به شکاف در جریان میانه رو و تحول خواه خواهد شد یا خیر گفت: «من اصلا این قیاس را قبول ندارم. اگر تعارف را کنار بگذاریم. آیت الله مهدوی‌کنی هیچ وقت نقشی جدی در عالم سیاست نداشتند و به تنها صورت سمبولیک به ایشان لقب رهبر اصولگرایان را داده بودیم؛ ایشان جریان ساز فکری اصولگرایان نبودند. از روی تعارف به آیت الله مهدوی کنی لقب عمود اصولگرایی داده شد اما کدام اصولگرایی بود که این موقعیت را برای مهدوی‌کنی به رسمیت بشناسد. بنابراین اصولگرایان هرچه بودند با بودن یا نبودن آقای مهدوی‌کنی چیزی نه به اصولگرایان اضافه و نه چیزی از اصولگرایان کم شد!»
وی در ادامه گفت: «همه عرضم این هست که آقای هاشمی چیزی را که بهش اعتقاد داشت را توانست بارور کند و آن را نهادینه کند.»
این استاد دانشگاه در پاسخ به سوال فرارو مبنی بر اینکه آیا فقدان این چهره کاریزماتیک منجر به حمله به جریان میانه رو و تحول خواه خواهد شد یا خیر گفت: «معتقدم اصولگرایان تندرو که در زمان حیات هاشمی رفسنجانی به اصلاحات حمله می‌کردند آنها همچنان به این حملات ادامه خواهند داد، اما اصولگرایان میانه رو مثل علی لاریجانی و باهنر و... اگر در گذشته به اصلاح‌طلبان حمله نمی کردند به علت شرم از حضور آقای هاشمی رفسنجانی نبود بلکه به این دلیل بود که خودشان اعتقاد به این روحیه‌ها نداشتند. اما از سوی جریان تندروی اصولگرا در دوره آقای هاشمی شاهد انواع تهمت‌ها به اصلاح طلبان بودیم و واقعیت این است که اینطور نبود که تندروها بگویند حیف پای آقای هاشمی در میان است و گرنه ما جور دیگری رفتار می کردیم؛ اصلا و ابدا این روحیه را نداشتند و هر آنچه در توان داشتند برای تخریب هاشمی خرج می‌کردند.»
