'بارورسازی ابرها'، گزینه‌ای مناسب یا انتخابی دشوار

به گزارش یران اکونومیست؛ بیش از 70 سال از آغاز تلاش ها برای بارور کردن ابرها می گذرد اما هنوز علم بشر به جایی نرسیده که بتواند بی دغدغه ابرها و بارندگی را مدیریت کند و از آن به عنوان راهکاری برای مقابله با خشکسالی و کم آبی استفاده کند.
اولین جرقه مدیریت ابرها در سال 1946 در آزمایشگاه تحقیقاتی شرکت جنرال الکتریک آمریکا زده شد؛‌ در آنجا محققی به نام 'وینسنت شیفر' بلورهای 'یخ خشک' را با دمای منفی 78 درجه به داخل ابرهای مصنوعی تولید شده در اتاقکی رها کرد که از طریق فرآیند انجماد به بلور یخ تبدیل شد و به ‌صورت برف در اتاقک بارید.
چند ماه بعد مشابه همین آزمایش این بار بر روی یک ابر پوششی در ایالت نیویورک انجام شد و منجر به بارش برف شد البته گرمای هوا آن را قبل از رسیدن به زمین بخار کرد.
در مقابل این فرایند که با 'بارش سرد' مشهور است، 'باران گرم' هم وجود دارد؛ به این معنی که ابرهای مناطق گرمسیری هرگز به نقطه انجماد نمی رسند و قطرات باران در آن جذب یک هسته باران (ذره ای مانند نمک یا گرد و غبار) می شوند که برخورد این قطره های کوچک سبب تشکیل قطره هایی بزرگ و سنگین و قابل باریدن می شود.
بیشترین موادی که به ابرها تزریق و موجب بارش باران و برف می شود، 'پدید نقره و یخ خشک (دی اکسید کربن منجمد) و گازهای مایع (مانند نیتروژن مایع)' است؛ برای تولید باران گرم هم معمولا از 'انواع نمک (مانند نمک معمولی و خشک کلرید کلسیم)' استفاده می شود که باعث جذب بخار آب ابرها، تشکیل قطره و اضافه شدن به قطره های ابر و در نهایت بارش می شود.
انتقال این مواد و باروری ابرها به کمک هواپیما، شلیک موشک یا ژنراتور زمینی انجام می شود.
طبق اعلام مرکز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرها، بارورسازی ابرها در ایران به ‌وسیله 2 فروند هواپیما که 10 سال پیش برای این کار تجهیز شده، انجام می‌شود.
بیش از 90 درصد از ابرهای ایران ابر سرد است و عملیات بارورسازی از آبان تا اردیبهشت سال بعد انجام می‌شود.
آغاز این روش علمی در ایران سال 1353 بود که توسط وزارت نیرو و با همکاری یک شرکت کانادایی بر روی حوزه آبریز سد کرج و جاجرود انجام شد اما از سال 1376 و با تاسیس مرکز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرها در یزد وجهه رسمی به خود گرفت.
برای بسیاری از مردم هنوز شرایط، شیوه و تاثیر بارور کردن ابرها سوال برانگیز است و علاقه زیادی به دانستن در این زمینه وجود دارد؛ این موضوع با توجه به خشکسالی سال های اخیر به ویژه در مناطق کم آب اهمیت بیشتری یافته است.

** مقدمات و تاثیر بارور کردن ابرها
مدیر عامل آب منطقه ای استان کرمانشاه تاکید دارد که برای بارور کردن ابرها ابتدا باید ابر باران ‌زایی وجود داشته باشد که بتوان آن را بارور کرد و در جایی که آسمان صاف است، این کار شدنی نیست.
کیاست امیریان افزود: باید همه شرایط بارندگی از جمله ابر، هوای سرد، بارش و... وجود داشته باشد تا بارور کردن ابرها بتواند عملی و موثر باشد.
به گفت او 'بارور کردن ابرها در بهترین شرایط تنها می تواند بین 15 تا 20 میلیمتر بارندگی را افزایش دهد.'
آنچنان که امیریان عنوان کرد، این کار در یک جبهه بارشی خاص صورت می گیرد و دامنه و شدت بارش به این بستگی دارد که آن جبهه چقدر از منطقه را پوشش دهد.
به گفته کارشناسان هواشناسی، یکی دیگر از موانع استفاده بیشتر از فناوری بارور کردن ابرها، '‌هزینه بر' بودن آن است که مسیر بهره گیری از آن را دشوار کرده است.
شاید بسیاری از مردم استان بی خبر باشند اما به گفته مدیرعامل آب منطقه ای استان کرمانشاه، اواخر آذر ماه 95 'یک مورد بارور کردن ابرها بوسیله هواپیما' در استان کرمانشاه اجرا شده است.
البته آمار دقیقی از تاثیر این اقدام در افزایش بارش ها منتشر نشده و روشن نیست که بارور کردن ابرهای استان چقدر موفق بوده است.
با این حال امیریان عنوان کرد که از این طرح برای افزایش بارش ها در 'بهار 96' هم استفاده می شود.
بارندگی فصل زمستان 95 در استان کرمانشاه نرمال پیش بینی شده اما مطابق اعلام هواشناسی برای بهار 96 بارش های خوبی نخواهیم داشت و تبعا یک سال کم آب پیش رو داریم.

** شرط گسترش عملیات بارورسازی
برخی منابع علمی تاکید دارند که یکی از پیش نیازهای باروری ابرها این است که حداقل میانگین بارش سالانه منطقه موردنظر دست کم 200 میلی متر باشد.
میانگین بارش سالانه 10 سال پیش کشور که 250 میلی متر بود اکنون به حدود 220 میلی متر رسیده است.
استان کرمانشاه هم 11 سال از 20 سال گذشته دچار کم آبی بوده و بارندگی آن در هفت سال از 10 سال گذشته کمتر متوسط کشور بوده است.
عملیات بارورسازی هر ساله به سفارش وزارت نیرو و با استفاده از اعتبارات تخصیصی این وزارتخانه انجام می‌شود.
تا سال 94 تنها 10 استان کشور تحت پوشش عملیات بارورسازی قرار داشتند که افزایش تعداد آنها مشروط به تجهیز ناوگان بارورسازی ابرها عنوان شده است.