مدل‌های تامین مالی جمعی الگویی نوین جهت حمایت از ایده‌های خلاقانه

به گزارش ایران اکونومیست؛ یکی از نیازهای اساسی برای راه‌اندازی هر کسب و کار، بحث تامین مالی است. در این رابطه، الگوها و روش‌های متفاوتی برای تامین مالی وجود دارد که اخذ تسهیلات بانکی و انتشار اوراق بهادار، دو مورد از مهمترین آن‌ها را شکل می‌دهد. از آنجا که کارآفرینان و کسب و کارهای نوپا در جذب منابع مالی از طریق روش‌‌های سنتی با چالش‌های بسیار جدی مواجه هستند، در سال‌های اخیر، متخصصین تامین مالی روش‌های جدیدی را برای این مهم ابداع کرده‌اند که از جمله آنها می‌توان به الگوی نوین تامین مالی جمعی اشاره کرد.
 
منظور از تامین مالی جمعی، جذب منابع سرمایه‌ای برای شروع یک فعالیت اقتصادی به‌ وسیله جمعی از افراد مستقل است؛ که معمولا این عمل در بستر اینترنت و به ‌واسطه مشارکت محدود افراد مختلف صورت می‌پذیرد.
 
تامین مالی جمعی، از مفاهیم زیرمجموعه جمع‌سپاری (crowdsourcing) است که بنگاه‌ها را قادر می‌سازد تا از طریق فراخوان‌های عمومی منتشر شده از طریق اینترنت و سایت‌های فعال در این حوزه، مصرف‌کنندگان محصول یا خدمت را در تولید آن مشارکت دهند. از مزایای این روش تامین مالی نسبت به روش‌های سنتی (مانند اخذ تسهیلات بانکی) می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
 
• جذب منابع مالی از سوی مصرف‌کنندگان کالا یا خدمات نهایی پروژه؛
 
• کاهش هزینه‌های مالی؛
 
• کاهش هزینه‌های بازاریابی برای فروش؛
 
• مشارکت افراد بیشتر در توسعه پروژه و به ‌کارگیری خرد جمعی و حل سریعتر مشکلات گوناگون مبتلابه؛
 
• کاهش ریسک از طریق متنوع‌سازی افراد درگیر فرآیند تامین مالی
 
در تامین مالی جمعی، شیوه کار بدین صورت است که کارآفرین و مجری پروژه برای جذب منابع، باید طرح تجاری و تمامی اطلاعات مربوط به آن (از قبیل اهداف پروژه، شیوه مصرف منابع و تخصیص آن و غیره) را برای آگاهی مشارکت‌کنندگان از طریق سایت مورد نظر اطلاع‌رسانی کند. سرمایه‌گذاران نیز بر اساس این اطلاعات در رابطه با میزان مشارکت در پروژه تصمیم‌گیری می‌کنند.
 
در حال حاضر مدل‌های گوناگون تامین مالی جمعی در کشورهای مختلف عملیاتی شده است که در ادامه به برخی از مهمترین آنها اشاره می‌شود.
 
الف- کمک و اعانه
انگیزه کسانی که در این روش شرکت کرده و منابع مالی را فراهم می‌آورند، کمک به همنوعان خود است و این مدل برای تامین مالی پروژه‌های غیرانتفاعی مفید به نظر می‌رسد. در این روش به دلیل ماهیتی که دارد، انتظار بازگشت سرمایه وجود ندارد. بر پا کردن خیریه‌ها و امور خیرخواهانه از مصادیق این شیوه هستند. این روش را می‌توان شکل ساختار یافته صدقه در ادبیات اقتصاد اسلامی دانست.
 
ب- جایزه یا پاداش
در روش دوم تامین مالی جمعی، تسهیم درآمد یا تقسیم سود مشارکت وجود ندارد؛ بلکه در پایان پروژه، مجریان طرح جایزه یا هدیه‌ای (جهت تشکر) به مشارکت‌کنندگان اهدا کرده یا به صورت پیش‌خرید از محصول نهایی، مشارکت کنندگان در تامین مالی را منتفع می‌سازند. از نمونه طرح‌های تامین مالی شده به ‌واسطه این روش می‌توان به فیلم‌های سینمایی یا آلبوم‌های موسیقی منتشر شده اشاره کرد.
 
پ- تسهیلات‌دهی
در این مدل، تامین مالی کسب و کار به‌ واسطه دریافت منابع مالی از سرمایه‌گذاران اتفاق می‌افتد. لذا مجریان طرح تامین مالی شده به سرمایه‌گذاران سود پرداخت می‌کنند. البته بخشی از سود پرداختی به سرمایه‌گذاری می‌تواند غیرپولی باشد.
 
ت- سرمایه‌گذاری
در این مدل تامین مالی، مسئولین پروژه، آورده سرمایه‌گذاران را مانند سهام طرح انگاشته و لذا مشارکت‌کنندگان در سود و زیان طرح مشارکت دارند.
 
در پایان لازم به ذکر است پیدایش شیوه‌های تامین مالی جدید اگر چه خود پیشرفتی در صنعت مالی محسوب می‌شوند، اما به صورت ضمنی از ضعف نظام‌های مرسوم فعال در این حوزه (مانند اخذ تسهیلات بانکی) به ‌ویژه در حمایت از کسب و کارهای نوپا خبر می‌دهند. تامین مالی جمعی از جمله روش‌هایی است که در صورت توسعه می‌تواند منافع گوناگونی برای اقتصاد کشور به همراه داشته باشد که کاهش هزینه‌های اداری، واسطه‌زدایی، وجود امکان نظارت و حمایت از ایده‌های برتر، برخی از مهمترین آنها را شکل می‌دهد.
میثم کریمی؛ کارشناس اقتصادی