ماليات بر ارزش افزوده از ديروز تا امروز

به گزارش ایران اکونومیست به نقل از رسانه مالياتي ايران؛ همه کالاها وخدمات مشمول ماليات بر ارزش افزوده نمي باشند و بسته به ويژگي هاي اقتصادي و اجتماعي کشورهاي مختلف برخي استثناها وجود دارد مثلاً در ايران برخي کالاها از ماليات بر ارزش افزوده معاف هستند مانند داروها،کالاهاي اساسي مانند آرد،گندم، نان، برنج، لبنيات، حبوبات،اقلام فرهنگي مانند روزنامه ها وکتاب.بديهي است اخذ ماليات بر ارزش افزوده در اين حوزه ها اثرات وپيامدهاي منفي دارد. امروزه بيشتر کشورهاي جهان داراي ماليات بر ارزش افزوده هستند.نرخ استاندارد از 3 درصد در سنگاپور تا 25 درصد در دانمارک وسوئد نوسان دارد.علاوه بر آن، در حالي که برخي کشورها تنها يک نرخ براي ماليات بر ارزش افزوده دارند،برخي ديگر داراي نرخ‏هاي متعددند ،مثلاً کلمبيا در حال حاضر هفت نرخ جداگانه دارد.اختلاف قابل توجهي نيز در بازدهي ماليات بر ارزش افزوده وجود دارد:تعدادي از کشورها کمتر از 1 درصد توليد ناخالص داخلي خود را از درآمد ماليات بر ارزش افزوده بدست مي‏آورند،حال آن که اين در رقم در برخي ديگر بيش از 10 درصد است. ماليات بر ارزش افزوده داراي آثار اقتصادي،اجتماعي وفرهنگي فراواني است ،برخي از اين آثار عبارتند از: ايجاد منبع درآمدي با ثبات و انعطاف پذير براي تامين مخارج کشور، مديريت مصرف(کاهش ومحدود کردن مصرف کالاهاي آسيب رسان مانند نوشابه‏هاي گاز دار وسيگار)، ايجاد پايه مالياتي گسترده ومتنوع ، ايجاد عدالت مالياتي،ساده بودن محاسبه،پرداخت و اخذ ماليات بر ارزش افزوده، محدود كردن امكان فرار مالياتي در بخش خدمات و برخورد يكسان ماليات بر ارزش افزوده با تمامي بخش هاي توليد داخلي ماليات بر ارزش افزوده با قابليت ها وظرفيت هاي خاص خود مي تواند منشاء تاثيرات فراون اقتصادي ،فرهنگي واجتماعي باشد.با توجه به اهميت اين موضوع در کشور ما چند سالي است اين نوع ماليات مورد توجه قرار گرفته است وسازمان امور مالياتي کشور با اجراي گام به گام قانون ماليات بر ارزش افزوده توانسته نقش مهمي در تامين بودجه عمومي وکاهش وابستگي به درآمدهاي پرنوسان نفتي ايفا کند.يکي از محورهاي اصلي اين فعاليت ها فراخوان مشمولان اجراي نظام ماليات بر ارزش افزوده است که تا کنون در هفت مرحله انجام شده است.سازمان مالياتي کشور با استفاده از ظرفيت هاي شبکه هاي ملي،روزنامه هاي سراسري ،رسانه هاي نوين وساير ابزارهاي ارتباطي سعي در اطلاع رساني وفرهنگ سازي در اين حوزه داشته است. بعد از لازم‌الاجرا شدن قانون ماليات بر ارزش افزوده، يکباره تمام واحدهاي صنفي و تجاري موظف به اجراي آن نشده اند، بلكه به‌صورت دوره‌اي و در بازه‌هاي زماني مشخص گروهي از واحدهاي صنفي مشمول آموزش واجراي اين قانون اعلام ‌شدند. درسال 1387 مرحله اول فراخوان ارزش افزوده کليه واردکنندگان و صادر کنندگان و همچنين فعالان اقتصادي با مجموع فروش يک ميليارد و دويست پنجاه ميليون ريال يا بيشتر،مشمول قانون ماليات بر ارزش افزوده شدند.در مرحله دوم که از اول مهرماه 1388 به اجرا گذاشته شدکارخانه ها و واحدهاي توليدي داراي جواز تاسيس و پروانه بهره برداري، بهره برداران معادن،ارائه دهندگان خدمات حسابرسي ودفترداري،حسابداران رسمي، خدمات مديريتي ومشاوره اي، خدمات انفورماتيک،هتل ها ومتل هاي سه ستاره و بالاتر،بنکداران وعمده فروشان، نمايندگان موسسات تجاري و صنعتي،موسسات حمل ونقل، موسسات مهندسي،تبليغاتي وبازاريابي فراخوان شدند. در مرحله سوم که از اول فروردين 1389 به اجرا گذاشته شد، دامنه شمول موديان گسترش يافت و کليه اشخاص حقيقي و حقوقي که براساس شرايط مراحل اول و دوم ثبت نام ، مشمول اجراي نظام ماليات بر ارزش افزوده نشده بودند و در صورتي که در سال 1387 يا 1388مجموع فروش کالاها و ارائه خدمات ( غيرمعاف يا معاف و غيرمعاف ) آنها سه ميليارد ريال و بالاتر بود، مشمول اين مرحله شدند. مرحله چهارم از تاريخ 1/7/1389 اجرا شد و در اين مرحله کليه اشخاص حقيقي و حقوقي که بر اساس شرايط مراحل اول، دوم و سوم ثبت نام، مشمول اجراي نظام ماليات بر ارزش افزوده نشده بودند، در صورتي که شاغل به فعاليتهاي موضوع بند «ب» ماده 96 قانون مالياتهاي مستقيم(صاحبان کارگاههاي صنعتي، فروشندگان طلا وجواهرو ساير فلزات تزييني، فروشندگان آهن آلات و ساير فلزات، صاحبان تالارهاي پذيرايي ورستوران ها، صاحبان متل و هتل‌هاي يک و دوستاره و هتل آپارتمان، صاحبان نمايشگاه هاي و فروشگاههاي خودرو ومعاملات املاک، تعميرگاههاي مجازخودرو، چاپخانه‌داران، صاحبان دفاتر اسناد رسمي، مراکز ارتباط رايانه‏اي، دفاتر خدماتي، دولت الکترونيک، خدمات الکترونيک شهر و صاحبان سينماها، تماشاخانه ها ومکان هاي ورزشي وتفريحي) بودند با هر ميزان فروش يا درآمد مشمول مرحله چهارم ثبت نام، آموزش و اجراي قانون شدند. درمرحله پنجم که از تاريخ 1/7/90 اجرا شد کليه اشخاص حقوقي که در مراحل قبلي مشمول نبودند و مجموع فروش کالاها و ارائه خدمات (غيرمعاف يا معاف و غيرمعاف) آنها در هر يک از سالهاي 87، 88 و89 يک ميليارد ريال وبيشتر ‌بود وکليه اشخاص حقوقي که قبل يا بعد از سال 1390 ايجاد، تأسيس و به ثبت رسيده يا مي‌رسند و حائز شرايط مذکور نشده بودند، در صورتي که مجموع فروش کالا و ارائه خدمات (غير معاف يا معاف و غير معاف) آنها در سال 1390 يا سال‌هاي بعد، يک ميليارد ريال و بيشتر بود، از اولين دوره مالياتي بعد از رسيدن به آستانه مذکور، مشمول مرحله پنجم ثبت نام و اجراي قانون شدند. مرحله ششم ارزش افزوده از ابتداي سال 1394اجرا شد. که در اين مرحله اشخاص حقوقي و همچنين حقيقي (صرف نظر از مبلغ فروش سالانه) موضوع ماده «95» قانون مالياتهاي مستقيم که به فعاليت‌هاي چلوکبابي‌ها، سالن‌ هاي غذاخوري، سفره خانه هاي سنتي و اغذيه فروشي‌ هاي زنجيره اي با مالکيت واحد و يا نام و نشان و عنوان تجاري واحد فارغ از مساحت محل کسب و کار و نوع مجوز مشمول ماليات بر ارزش افزوده شدند. از ابتداي مهرماه 1395 مرحله هفتم ماليات بر ارزش افزوده به اجرا در آمد. بر اين اساس کليه اشخاص حقوقي فعال با هر حجم از فروش و يا درآمد از محل عرضه کالا و ارائه خدمات مشمول که به موجب فراخوان هاي قبلي تاکنون براي اجراي قانون فراخوان نشده اند، طي اين مرحله مکلف به ثبت نام در نظام ماليات بر ارزش افزوده و اجراي اين قانون از ابتداي مهرماه سال جاري مي باشند. براساس اختيارات حاصل از مقررات ماده «18» قانون ماليات بر ارزش افزوده، فعالان اقتصادي عرضه کننده کالا و ارائه دهنده خدمات مشمول مرحله هفتم ثبت نام نظام ماليات بر ارزش افزوده به منظور آموزش و اجراي مقررات موضوع اين قانون فراخوان شده اند.هچنين اشخاص حقوقي که بعد از تاريخ اجراي فراخوان نيز ايجاد، تأسيس و به ثبت مي‌رسند و يا شروع به انجام فعاليت مي‌کنند، در صورت فعاليت با هر حجم از فروش و يا درآمد حاصل از کالا و خدمت، از اولين دوره مالياتي بعد از شروع فعاليت مشمول اجراي اين قانون مي‌باشند. فعالان اقتصادي که واجد شرايط مراحل اول تا ششم ثبت نام و اجراي قانون ماليات بر ارزش افزوده بوده اند، حتي در صورت انطباق با شرايط مشموليت مرحله هفتم ثبت نام اين نظام مالياتي جزو مؤديان مشمول مراحل قبلي ثبت نام و اجراي قانون محسوب و مکلف به اجراي مقررات از تاريخ شمول فراخوان مربوط از جمله وصول ماليات و عوارض ارزش افزوده از خريداران، ارائه اظهارنامه و واريز ماليات و عوارض بر ارزش افزوده به حساب‌هاي تعيين شده توسط سازمان امور مالياتي کشور مي‌باشند. همانگونه که فراخوان مشمولان ماليات بر ارزش افزوده به صورت مرحله اي وتدريجي به اجرا درآمد،نرخ ماليات بر ارزش افزوده نيز به صورت تدريجي افزايش يافته است. از تاريخ اول مهرماه1387 که اين قانون به اجرا گذاشته شد نرخ آن3 درصد بودو براساس قانون برنامه پنجم توسعه، نرخ ماليات بر ارزش افزوده در هر سال يک درصد افزايش پيدا کرد. درسال 1393 يک واحد درصد نيز به عنوان ماليات سلامت به نرخ ماليات بر ارزش افزوده اضافه شد. از اينرودرحال حاضر نرخ ماليات و عوارض ارزش افزوده با احتساب ماليات سلامت به 9 درصد رسيده است. ماليات بر ارزش افزوده به مثابه مالياتي پويا،مترقي وانعطاف پذير زمينه مشارکت همه شهروندان يا به عبارتي همه مصرف کنندگان را بسته به نوع مصرفشان در تامين هزينه هاي کشور فراهم مي کند.روشن است که همواره در بر يک پاشنه نمي چرخد و خام فروشي براي هميشه نمي تواند تداوم داشته باشد از اينکه گذشته اين درآمدها پرنوسان است وهميشه به عنوان ابزاري از سمت کشورهاي قدرتمندبراي پيگيري سياست هاي خويش مورد استفاده قرار مي گيرد. از اين رو اجراي گام به گام اين نظام مالياتي در راستاي ايجاد وتوسعه فرهنگ مالياتي متناسب با آن بوده است.