چگونه با تغذیه مناسب از بروز سرطان پیشگیری کنیم

به گزارش ایران اکونومیست به نقل از دانشگاه علوم پزشکی تهران، با مصرف کافی میوه و سبزی، کاهش مصرف چربی های مضر و گوشت قرمز، حفظ مناسب وزن و انجام فعالیتهای ورزشی روزانه می توان از بروز انواع سرطان ها پیشگیری کرد.
بنابراین غذاهای گیاهی را بیشتر انتخاب و استفاده کنید، مصرف گوشت قرمز را محدود و از مصرف گوشت های فرآوری شده خودداری نمایید.
سرطان تقسیم و تولید غیرطبیعی سلول هاست که می تواند در بدن گسترش یابد، معمولاً یک بیماری تلقی می شود، که بیش از 100 نوع مختلف را شامل می شود.
درحالی که مصرف دخانیات بزرگترین عامل ایجاد سرطان می باشد، اصلاح رژیم غذایی و انجام منظم فعالیت های بدنی، عوامل مهمی در پیش گیری وکنترل سرطان به شمار می روند. تغذیه و رژیم تقریبا در 35 درصد عوامل سببی سرطان نقش دارند. اضافه وزن و چاقی دو عامل خطر جدی در بروز سرطان هستند.
رژیم غذایی سرشار از میوه ها و سبزی ها می تواند خطر ابتلا به انواع سرطان را کاهش دهد، حال آن که مصرف زیاد غذاهای نگه داری شده انواع کنسروها یا گوشت قرمز، با افزایش احتمال ابتلا به سرطان همراه می باشد.

** گوشت و سرطان
تا به حال توصیه کرده ایم که برای پیشگیری از سرطان مقدار گوشت مصرفی را کاهش داده و بجای آن سهم بیشتری را به میوه ها ،سبزی ها، غلات کامل و حبوبات اختصاص دهید. اما این به آن مفهوم نیست که اصلا گوشت مصرف نکنید.
شواهدی وجود ندارد که نشان دهد مصرف ماهی و گوشت ماکیان (مرغ) کم چرب با افزایش خطر سرطان ارتباط دارد لذا افزودن آنها به وعده های غذایی، ضمن فراهم کردن موادمغذی ضروری، باعث خوش طعم شدن غذا نیز می شود، ولی گوشت قرمز استثناء است.
مطالعات نشان می دهد مصرف زیاد گوشت گاو و گوسفند احتمال پیشرفت سرطان روده را افزایش می دهد. گوشت قرمز کم چرب را نباید بیشتر از 500 گرم (پخته) معادل 700-750 گرم خام در هفته مصرف کرد. اگر از این مقدار بیشتر مصرف شود، خطر بروز سرطان افزایش می یابد.
مطالعات نشان داده اند که گوشت قرمز از دو طریق خطر بروز سرطان روده را افزایش می دهد. اول آنکه ترکیب آهن دار موجود در آن که باعث رنگ قرمز آن می شود، به سلول های مخاطی کولون آسیب می رساند و دیگر اینکه باعث ایجاد مواد سرطان زا در روده می شود.
ارتباط قوی بین سرطان روده وگوشت های فرآوری شده ( سوسیس ، کالباس و ...) وجود دارد. بنابراین بهتر است از خوردن آنها اجتناب کنید.

** برای پیشگیری از سرطان باید...
دوسوم یا بیشتر بشقاب را با سبزیجات، میوه ها، غلات و حبوبات کامل و یک سوم یا کمتر از آن را با غذاهای حیوانی پرکنید.

عوامل تغذیه‌ ای که سبب پیشگیری از سرطان می‌شوند عبارتند از:
1- آنتی اکسیدان ‌ها:
رادیکال ‌های آزاد ترکیباتی هستند که هم از طریق مواد غذایی و هم از طریق هوا وارد بدن می شوند و عامل ایجاد سرطان هستند. گروهی از ترکیبات در مواد غذایی هستند که می‌توانند رادیکال ‌های آزاد را در بدن از بین ببرند یا مانع از شکل‌ گیری آنها شوند.
مهم‌ترین آنتی اکسیدان‌ های موجود در بدن ویتامین ‌های C، E، A، کاروتنوئیدها، سلنیوم، روی، منیزیم و لیکوپن هستند.
- برخی منابع غذایی غنی از ویتامین C: مرکبات، فلفل سبز، توت‌فرنگی، گوجه فرنگی و کلم بروکلی.
- منابع غذایی غنی از ویتامین E: ذرت، مغزها، زیتون، سبزی ‌های برگ‌دار و سبز، روغن‌های گیاهی و سبوس گندم.
- منابع غذایی کاروتنوئیدها (که پیش ساز ویتامین A هستند): هویج، میوه ‌های نارنجی رنگ، کدو حلوایی، طالبی، سبزی ‌های سبز تیره، کلم پیچ، اسفناج، ذرت، تخم‌مرغ، مرکبات، گوجه فرنگی، گریپ‌فروت و هندوانه.
- منابع غذایی سلنیوم: مغزها (گردو، بادام، فندق، پسته و ...)، ماهی و سایر غذاهای دریایی، قلوه، جگر و مخمرها.

2- میوه ‌ها و سبزی‌ ها
مصرف میوه ها اثر محافظتی در برابر سرطان های دهان، حلق، حنجره، مری، دهانه رحم، ریه و معده دارد.
می توان بیان نمود که سبزیجات غیر نشاسته ای نظیر اسفناج، گوجه فرنگی و فلفل در برابر سرطان های دهان، حلق، حنجره و مری نقش حفاظتی دارند و نیز تمامی سبزیجات بویژه انواع سبز و زرد آن، در پیشگیری از سرطان معده کمک کننده هستند. برای پیشگیری از سرطان و سایر بیماری‌های مزمن روزانه حداقل 5 واحد از میوه‌ها و سبزی‌های متنوع مصرف کنید.
- فیبرهای غذایی: میوه‌ها و سبزی‌ها حاوی فیبر هستند و افزایش مصرف فیبر با کاهش بروز بسیاری از سرطان‌ها ارتباط دارد.
- اسید فولیک: ارتباط بین مصرف منابع غذایی حاوی اسید فولیک مانند حبوبات، اسفناج و مرکبات، با کاهش انواع سرطان‌ها ثابت شده است.

3 - ویتامین D و کلسیم:
افزایش مصرف ویتامین D و کلسیم با کاهش احتمال ابتلا به برخی سرطان‌ ها ارتباط دارد. مطالعات نشان می دهند که سطوح بالاتر ویتامین D با شیوع پایین تر سرطان های کولون، سینه، تخمدان، کلیه، پانکراس، پروستات، و سایر سرطان ها مرتبط است.

4- باکتری های اسیدوفیلوس( پرو بیوتیک):
دسته جدیدی از فرآورده های لبنیاتی که در سال های اخیر به شدت مورد توجه مصرف کنندگان قرار گرفته است، شیر و ماست حاوی باکتری های' لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس' است.
این باکتری ها پس از مصرف شیر و یا ماست حاوی آنها، به صورت زنده وارد روده و دستگاه گوارش انسان می شوند و می توانند شرایط آنجا را متعادل کنند. این باکتری ها هیچ گونه تخمیری را در شیر یا ماست ایجاد نمی کنند.
اثر ضدسرطانی این باکتری ها در روده با تقویت رشد باکتری های مفید و ممانعت از تجزیه اسیدهای صفراوی به مواد سرطان زا مشخص شده است. مصرف غذاهای غنی شده با باکتری های لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس به شکل گسترده ای از مقدار آنزیم های روده بزرگ که می توانند مواد را به ترکیبات سرطان زا تجزیه کنند، می کاهد.

5- گیاه برزک:
این گیاه حاوی دو ترکیب مهم ضد سرطان است: اسیدچرب امگا 3 و لیگنان ها این ترکیبات می توانند خطر بروز سرطان سینه و روده بزرگ را کاهش دهند.

6- سیر:
سیر مانع رشد باکتری های نامناسب در روده بزرگ می شود، که خود می تواند برخواص ضد سرطانی این گیاه تاکید داشته باشد.

7- چای سبز:
چای منبع خوبی از آنتی اکسیدان ها از جمله فنول ها می باشد. چای سبز به دلیل اینکه طی فرایند حرارت داده نمی شود نسبت به چای سیاه حاوی کاتچین بیشتری می باشد.
کاتچین فعالیت بیولوژیک دارد و دارای خواص آنتی اکسیدانی می باشد که منجر به پیشگیری از سرطان می شود.

8- ادویه ها:
تعداد زیادی از ادویه ها مانند زردچوبه و دارچین دارای ترکیبات آنتی اکسیدانی هستند، این مواد علاوه بر اثر مهارکنندگی اکسیدانی، مانع رشد باکتری های مضر در دستگاه گوارش می شوند.

9- سویا
رژیم های سرشار از مقادیر بالایی از سویا اثر حفاظتی در برابر سرطان سینه دارند به خصوص اگر قبل از بزرگسالی مصرف شوند. مصرف سویا در زنان با تاریخچه سرطان های حساس به هورمون (مانند سینه و بافت رحم) و زنان یائسه می باید با نظر پزشک معالج، تعیین شود.

** عوامل تغذیه‌ای که احتمال بروز سرطان را افزایش می‌دهند و می بایداز مصرف آنها به مقدار زیاد پرهیز کرد عبارتند از:
1- چربی ‌ها:
غذاهای پرچرب و مواد غذایی سرخ شده، ابتلا به انواع سرطان را افزایش می‌دهد، اسیدهای چرب ترانس و اشباع (در کیک، کلوچه، کراکر، غذاهای حیوانی، مارگارین، روغن سرخ شده، چیپس و ...) خطرناک ‌ترین چربی ‌ها هستند.
رژیم های غنی از چربی معمولاً کالری بیشتری داشته و باعث چاقی و اضافه وزن می شوند. چربی اشباع موجود در گوشت قرمز ممکن است با افزایش خطر سرطان های روده، بافت رحم، و احتمالا لنفوئید و هماتولوژیک ارتباط داشته باشد.
خوردن مقادیر بیشتری از مواد غذایی که دارای اسیدهای چرب امگا 3 ( غذاهایی نظیر ماهی های چرب، روغن بذرک، گردو، برخی جلبک ها) با مصرف نسبت مناسب از اسیدهای چرب امگا 6 (چربی های چند غیر اشباع نظیر روغن ذرت، روغن آفتابگردان؛ و روغن گلرنگ) می تواند خطر سرطان کولون و پروستات را کاهش دهد.
بنابراین سعی کنید چربی مورد نیاز خود را از مواد غذایی مانند بادام زمینی، ماهی، غذاهایی دریایی، روغن کانولا، روغن‌های گیاهی مایع مانند روغن کنجد و ...، مغزها و روغن زیتون تأمین کنید.

2- نمک:
مصرف بیش ازحد نمک می تواند موجب سرطان معده شود. توجه داشته باشید که برخی از غذاها علی رغم اینکه طعم شوری ندارند ولی حاوی نمک بالایی هستند که از آن جمله می توان به: غلات صبحانه (کورن فلکس، هانی اسمک و ...)، نان، غذاهای آماده، پیتزا، گوشت های فرآوری شده (همبرگر،سوسیس)، سوپ های آماده، سیب زمینی سرخ کرده و سس ها اشاره نمود.
جالب است که بدانید حتی غذاهای شیرین مانند بیسکویت ها هم حاوی مقدار زیادی نمک هستند.

3- مواد غذایی آلوده به آفلاتوکسین:
مصرف غلات، حبوبات و مغزهای آلوده به آفلاتوکسین (سموم تولید شده از کپک در این مواد غذایی) موجب بروز سرطان می‌شوند.

4- گوشت:
زیاده‌روی در مصرف گوشت قرمز و گوشت‌های فرآوری شده با افزایش احتمال بروز سرطان ارتباط دارد.

5- روش‌ های نامناسب تهیه و طبخ مواد غذایی:
فرآوری گوشت، دودی کردن، نمک سود کردن، اضافه کردن مواد شیمیایی و نگه ‌دارنده به گوشت (در تولید سوسیس، کالباس و هات‌داگ) و کنسرو کردن گوشت سبب تولید ترکیبات سرطان زا می‌شود.
پروتئین های حیوانی که چربی بیشتری دارند ترکیبات سرطان زای بیشتری تولید می کند. به عنوان مثال گوشت کبابی نسبت به مرغ کبابی ترکیبات سرطان زای بیشتری تولید می کند.
منبع آتش نیز می تواند تولید این مواد سرطان زا را تحت تاثیر قرار دهد. زغال چوب نسبت به گاز، دود بیشتری ایجاد می کند.

6- مصرف الکل
مصرف الکل با افزایش خطر سرطان های دهان، حنجره، حلق، مری، ریه، کولون، رکتوم، کبد و سینه ارتباط دارد.

** چند توصیه ساده برای پیشگیری از سرطان:
- غذاها را به شکل سالم تهیه، نگهداری و مصرف کنید.
- غذاهای فاسد شدنی را در یخچال نگهداری کنید.
- غذاهای نیم سوخته و سوخته (کباب، جوجه کباب سوخته، نان سوخته، ته دیگ سوخته، پیاز داغ سوخته، سیب‌ زمینی سرخ کرده سوخته و ...) مصرف نکنید.
- از مصرف غذای پخته شده که مدت زیاد مانده باشد، خودداری کنید.
- برای حفظ خواص ویتامین‌های موجود در میوه‌ها و سبزی‌ ها، آنها را در یخچال نگهداری کنید.
- انواع گوشت ها را به طور کامل بپزید.
- روش ‌های صحیح پخت مانند بخارپز، آب پز و پخت ملایم را جایگزین سرخ کردن عمیق، سوزاندن و پخت طولانی مدت کنید.
- غذاهای کم چرب، کم شیرین و کم نمک مصرف کنید. از انواع لبنیات کم چرب و کم نمک (شیر، ماست و پنیر کم چرب و دوغ کم نمک) استفاده کنید.
- مصرف غذاهای چرب به ویژه با منشاء حیوانی را محدود کنید. از روغن‌های گیاهی در حد کم و به مقدار نیاز روزانه استفاده کنید و از سوزاندن روغن‌ ها به دلیل ایجاد ترکیبات سرطان زا مانند آکرولئین ها جلوگیری کنید
- مقدار نمک را در تهیه غذا کاهش دهید و در مقابل از انواع ادویه‌ها و چاشنی‌های گیاهی برای طعم دار کردن غذاها استفاده کنید.
- مصرف قند و شکر تصفیه شده را به دلیل استفاده از مواد سفیدکننده سرطان زا کاهش دهید.
- مصرف غذاهای آماده و کنسرو شده را به دلیل وجود مواد نگهدارنده کاهش دهید.
- انواع غذاهای گیاهی را در برنامه غذایی روزانه خود جای دهید.
- غلات و دانه ‌های کامل (سبوس دار) را به دلیل وجود فیبر و نقش آن در کاهش سرطان ها خصوصاً سرطان روده بزرگ، مصرف کنید.
- از مغزها و حبوبات که حاوی فیبر بالایی هستند بیشتر استفاده کنید.
- وزن خود را ثابت نگه دارید و فعالیت بدنی منظم داشته باشید.
- یک ساعت پیاده‌روی سبک در روز می‌تواند در پیشگیری از بسیاری از سرطان‌ ها موثر باشد.