بررسی تجارت خارجی ایران با ۱۵ کشور همسایه در یک دهه گذشته
از سال ۱۳۸۴ الی ۱۳۹۴ نشان می‌دهد که تا سال ۱۳۹۰ تراز تجاری ایران در
تجارت با ۱۵ کشور همسایه شامل کویت، قطر، قزاقستان، عمان، عربستان سعودی،
عراق، روسیه، ترکیه، ترکمنستان، پاکستان، بحرین، ارمنستان، امارات متحده
عربی، افغانستان، آذربایجان منفی بوده اما از این سال به بعد تداوم رشد
صادرات توام با رشد واردات از این کشورها منجر به مثبت شدن تراز تجاری شده
است.
این در حالی است که در مجموع تراز تجاری ایران در تجارت با ۱۱ کشور آذربایجان، افغانستان، ارمنستان، پاکستان، ترکمنستان، عراق، عمان، عربستان، قزاقستان، قطر و کویت مثبت بوده و به عبارت دیگر صادرات ایران به این کشورها فراتر از واردات از این ۱۱ کشور بوده است. همچنین در رابطه با پنج کشور افغانستان، عراق، عمان، قطر و کویت علاوه بر مثبت بودن تراز تجاری، روند صادرات نیز صعودی بوده است.
در رابطه با سه کشور بحرین، روسیه و ترکیه ضمن منفی بودن تراز تجاری روند صادرات نیز نزولی بوده و قدر مطلق تراز تجاری در حال افزایش است. در بین تنها کشور امارات متحده عربی علی‌رغم منفی بودن تراز تجاری، روند صادرات در مورد آن صعودی بوده است.
در زمینه شاخص متوسط قیمت صادرات و واردات نیز تنها در مورد ۵ کشور آذربایجان، بحرین، ترکمنستان، روسیه و قزاقستان متوسط قیمت صادرات در سال ۱۳۹۴ برابر یا بیش از متوسط قیمت واردات بوده است.
تا سال ۱۳۹۰ تراز تجاری ایران در تجارت با همسایگان منفی بوده اما از این سال به بعد تداوم رشد صادرات توام با رشد مداوم واردات از این کشورها منجر به مثبت شدن تراز تجاری شده است. یکی از نکات قابل توجه در تجارت ایران با کشورهای همسایه همزمانی افزایش ارزش صادرات با کاهش متوسط قیمت صادرات بوده است که نشان‌گر حرکت به سمت صادرات محصولات با ارزش افزوده و فناوری پایین و خام فروشی است.
همچنین واردات سه کشور عراق، افغانستان و عمان از ایران در سال‌های اخیر علی‌رغم واردات این کشور از کل جهان، روند صعودی را طی کرده که نشان دهنده استحکام بالای روابط تجاری ایران با کشورهای مذکور است. به عبارت دیگر در شرایط بحرانی کشور ما جایگزین دیگر شرکاء شده است.
در مورد ۱۰ کشور آذربایجان، امارت متحده عربی، ارمنستان، پاکستان، ترکیه، ترکمنستان، قطر، قزاقستان، روسیه و کویت در سال‌های اخیر کاهش یا افزایش واردات از ایران هم جهت با کاهش و افزایش واردات از کل جهان بوده است. در عین حال ارزش واردات از ایران نیز در خلاف جهت ارزش واردات از کل جهان برای دو کشور عربستان و بحرین در سال‌های اخیر روند نزولی داشته است.
