اقتصاد ایران و تجربه رشد اقتصادی

به گزارش خبرنگار ایران اکونومیست؛ با اعلام رشد اقتصادی ۷.۴ درصدی در پایان نیمه نخست امسال، شاهد رشد 14.2 درصدی از اقتصاد منفی ۶.۸ درصد از ابتدای دولت یازدهم تا نرخ رشد ۷.۴ درصد در نیمه نخست هستیم، اما چرا این امر باور پذیر نیست؟
شاید علت اصلی آن غیر ملموس بودن این مسئله در زندگی و اقتصاد مردم است، موضوعی که بارها گفته شده است. همانگونه که در خصوص تورم نیز چنین دیدگاهی وجود دارد، برخی کارشناسان معتقدند رشد تولید نفت نقش مهمی در افزایش نرخ رشد اقتصادی داشته است.
ساسان شاه ویسی کارشناس مسائل اقتصادی در مورد نرخ رشد اعلام ‌شده و اینکه چرا ابهاماتی در مورد این عدد وجود دارد، در گفت و گویی اظهار داشت: نرخ رشدی که رئیس‌ جمهوری اعلام کرده است، یک رشد پایدار نیست.
وی با بیان اینکه، فروش نفت و اثرگذاری آن در منطق اقتصادی ایران از منطق سایر کشورهای نفتی پیروی نمی‌کند، گفت: اگر با افزایش میزان صادرات نفت می ‌توانیم به تولید دست پیدا کنیم، حداقل انتظار این است که منابع آن وارد کشور شده و در گردش اقتصاد بتواند سهم و نقش ایفا کند که متأسفانه این اتفاق نیفتاده است.
شاه ویسی ادامه داد: موضوعی که در حال حاضر ما با آن مواجه هستیم، این است که نرخ رشد اقتصادی بر اساس گزارش‌های بین‌المللی، 0.6 درصدی است که از آن به ‌عنوان نرخ رشد مؤثر می‌تواند نام برد.
در هر حال آنچه که آمار و ارقام درباره رشد اقتصادی کشور می گویند، شاید برای عده ای باور پذیر نباشد، اما بر اساس داده های آماری به دست آمده است.
نرخ رشد اقتصادی، سرعت افزایش یا کاهش تولید ناخالص داخلی و به تبع آن سرعت بهبود یا کاهش سطح رفاه و برخورداری مردم را نشان می‌دهد. به علاوه شاخص‌هایی چون بیکاری و فقر نیز عموما تحت تاثیر تولید و رشد اقتصادی قرار دارند، به نحوی که رشد اقتصادی بالاتر، در بلند مدت به کاهش نرخ بیکاری و سطح فقر می‌انجامد. با عنایت به اهمیت میزان تولید و رشد اقتصادی در هر جامعه، دستیابی به تولید بیشتر و نرخ رشد بالاتر، همواره دغدغه دولت‌ها و ملت‌ها بوده است. 
بررسی رشد اقتصادی کشور طی دهه گذشته نشان از آن دارد که در سال 80 تنظیم و اجرای سیاست های معطوف به نقدینگی بخش های تولیدی به ویژه بخش خصوصی و ادامه روند جهت گیری سیاست های کلان اقتصادی با هدف رشد تولید و اشتغال در فضای توام با تورم محدود باعث شد تا اقتصاد ایران از رشد 4.7 درصدی برخوردار شود که در مقایسه با رشد هدف برنامه سوم توسعه برای سال 80 کمتر بوده است. 
در سال 81 نیز که سومین سال اجرای برنامه سوم توسعه اقتصادی بود روند ملایم افزایش قیمت نفت در بازارهای بین المللی همراه با اجرای سیاست‌های پولی و اعتبار معطوف به تامین رشد تولید و کنترل تورم باعث شد که اقتصاد ایران در مسیر رشد مثبت و متعادل قرار گیرد.
یک سال بعد میزان رشد اقتصادی نسبت به سال 81 کاهش یافت، به طوری که رشد تولید ناخالص داخلی به قیمت‌های ثابت سال 76 به 6.7 درصد رسید که در مقایسه با نرخ رشد در برنامه سوم توسعه برای سال 82 (6.7 درصد) و همچنین میانگین رشد هدفگذاری شده این برنامه (شش درصد) نشان از تحقق اهداف رشد اقتصادی برنامه سوم توسعه دارد.
در آخرین سال اجرای برنامه سوم توسعه اقتصاد ایران با کاهش نرخ رشد تولید ناخالص داخلی روبرو شد و آن طور که انتظار می ‌رفت و برخلاف انتظار روند مثبت رشد نرخ تولید ناخالص داخلی برخلاف سال‌های 81 و 82 در سال 83 ادامه نیافت.
در این سال تولید ناخالص داخلی به قیمت پایه بدون نفت نیز از رشد 6 درصدی برخوردار شد که دلیل اصلی این افزایش رشد نسبتا پایین گروه نفت و گاز نسبت به سایر بخش‌های اقتصادی در سال مورد بررسی بوده است.
 در سال 85 تولید ناخالص داخلی به قیمت‌های ثابت با رشد 0.8 درصدی نسبت به سال 84 به 6.2 درصد رسید. در این سال تولید ناخالص داخلی به قیمت پایه بدون نفت نیز 6.6 درصد رشد کرد که دلیل اصلی این افزایش رشد پایین‌تر گروه نفت و گاز نسبت به سایر بخش‌های اقتصادی در سال مورد بررسی بوده است.
در سال 86 نیز تولید ناخالص داخلی به قیمت پایه (قیمت‌های ثابت سال 76) با رشد 0.5 درصدی نسبت به سال 86 به 6.7 درصد رسید. 
همچنین در سال 87 تولید ناخالص داخلی با کاهش چشمگیر نسبت به سال 86 به قیمت‌های ثابت رشدی معادل 0.8 درصد داشت که نسبت به نرخ رشد 8.4 درصدی پیش‌ بینی شده در قانون برنامه معادل 7.6 درصد کمتر بود. 
در سال پایانی برنامه چهارم توسعه اقتصاد کشور نسبت به سال قبل از آن از عملکرد نسبتا مطلوبی برخوردار بوده است و در سال 89 نیز تولید ناخالص داخلی به قیمت های ثابت 5.8 درصد رشد را نشان می‌دهد.
در این سال تولید ناخالص داخلی بدون نفت 6.1 درصد رشد داشت که در مقایسه با رشد تولید ناخالص داخلی 0.3 واحد بیشتر بود، دلیل بالاتر بودن عملکرد مذکور نرخ رشد پایین (1.9 درصد) ارزش افزوده گروه نفت به قیمت‌های ثابت بوده است.
اما با نگاهی به روند رشد اقتصادی از سال 90 تاکنون در می یابیم که آغاز کاهش نرخ رشد اقتصادی این سال، بانک مرکزی در حالی که 17 ماه از پایان سال 90 گذشته بود، نرخ رشد اقتصادی این سال را سه درصد اعلام کرد که در مقایسه با سال 89 معادل 2.8 درصد کاهش را نشان می داد. در این سال نرخ رشد اقتصادی بدون نفت نیز 3.2 درصد اعلام شد. 
ثبت رکورد منفی برای رشد اقتصادی در سال 91 ، در این سال نیز روند کاهشی نرخ رشد اقتصادی ادامه یافت و در نهایت اقتصاد ایران رکورد جدیدی را ثبت کرد، به طوری که رشد اقتصادی در سال 91 با احتساب نفت منفی 5.8 درصد و بدون نفت منفی 3.1 درصد گزارش شد. 
در سال 92 نیز اگر چه شاهد رشد اقتصادی نسبت به سال 91 بودیم، اما برای دومین سال پیاپی باز هم رشد منفی اقتصاد محقق شد، به طوری که در این سال نرخ رشد اقتصادی به منفی 1.9 درصد رسید، اما در سال 93 پس از دو سال سخت، اقتصاد ایران به رشد مثبت اقتصادی دست یافت و نرخ سه درصدی را برای تولید ناخالص داخلی با احتساب نفت ثبت کرد.
همچنین مرکز آمار ایران رشد اقتصادی کل سال ۹۴ را با احتساب نفت یک ‌درصد و بدون آن را ۰.۹ درصد محاسبه کرد.