به گزارش ایران اکونومیست؛ از دو سال پیش ایران در صفحه «اشتراک‌گذاری اطلاعات برای ترویج پرونده‌های چند ملیتی» به یونسکو اعلام کرد که قصد دارد آئین باستانی «شب یلدا» یا «چله» را در فهرست میراث ناملموس یونسکو به ثبت برساند، اما در طول این مدت هنوز هیچ‌کشوری تمایلی برای پیوستن به این پرونده نداشته و تقاضای خود را رسما به یونسکو اعلام نکرده است، این یعنی حتی کشور جمهوری آذربایجان هم برخلاف شایعاتی که چند سال است خبر از پیش‌دستی آن‌ها برای به نام زدن «شب چله» به نام خود دارد، بی‌میل است.
آذربایجان تمایلی برای ثبت شب‌چله ندارد
فرهاد نظری، مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی در این زمینه می‌گوید: یونسکو در سایت میراث ناملموس خود صفحه‌ای را شبیه فراخوان طراحی کرده تا براین اساس هر کشوری که تمایل داشته باشد یکی از عناصر ناملموس خود را ثبت کند، نخست در آن صفحه اعلام کند، ایران نیز بیش از یک سال گذشته این فراخوان را برای ثبت جهانی «شب‌چله» تکمیل کرده است، اما از زمان ثبت درخواست ایران در سایت یونسکو، هنوز هیچ کشوری تقاضای درخواست پیوستن به پرونده‌ی «شب چله» را در این سایت اعلام نکرده است.
وی همچنین تاکید می‌کند: تا کنون نیز هیچ کشوری درخواست ثبت پرونده‌ای به صورت جداگانه به نام «شب چله» را در سایت یونسکو اعلام نکرده است.
او در پاسخ به این پرسش که ایران تا چه مدت باید این فراخوان را در سایت داشته باشد و از چه زمانی می‌تواند در این زمینه عمل کند، توضیح می‌دهد: در چند روز آینده با برگزاری شورای سیاست‌گذاری سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در این زمینه به نتیجه می‌رسیم، هر چند ایران سال آینده (۲۰۱۷) دو پرونده‌ی «چوگان» در قالب تک پرونده و «کمانچه» در قالب پرونده‌ای مشترک با کشور آذریایجان را برای ثبت در فهرست میراث ناملموس به یونسکو معرفی کرده است.
وی با بیان این‌که برای بررسی و ثبت جهانی هر پرونده، آن باید دو سال قبل به یونسکو اعلام شود، ادامه می‌دهد: با توجه به این‌که ایران تا کنون بیش از ده پرونده‌ی میراث ناملموس را در یونسکو ثبت کرده است، هر سه سال یک سهمیه تک پرونده‌ای دارد، بنابراین برای سال ۲۰۱۸ هیچ سهمیه‌ای به ایران اختصاص پیدا نمی‌کند و اگر تصمیم گرفته شود که «شب چله» به صورت تک پرونده‌ای به یونسکو معرفی شود، باید در آینده‌ای نزدیک این اقدام را انجام دهیم، تا بتوانیم پرونده «شب چله» را به سال ۲۰۱۹ برسانیم.
ایران برای «شب چله» پیشرو است
ایران پرونده «شب چله» را در (۱۹ مارس ۲۰۱۵) (۲۹ اسفند ۱۳۹۳) در صفحه «اشتراک‌گذاری اطلاعات برای ترویج پرونده‌های چند ملیتی» به ثبت رسانده است، هرچند هنوز نام هیچ کشوری برای همکاری با ایران برای ثبت میراث ناملموس «شب‌چله» در این صفحه ثبت نشده است، اما این سند برای همیشه در یونسکو باقی می‌ماند.
ایران در پرونده‌ی ثبت شده‌اش در توصیف میراث ناملموس «شب چله» آورده است: «با طلوع اولین روز زمستان، بلندترین شب سال «شب یلدا» به پایان می‌رسد، پس از این رویداد طول روزها به تدریج افزایش می‌یابد و از همین رو شب یلدا را به عنوان «شب تولد خورشید» می‌نامند.
یلدا یکی از چهار جشن فصلی ایران و به عنوان یکی از باستانی‌ترین جشنواره‌های کشور شناخته می‌شود. این میراث ناملموس فرهنگی عمدتا از طریق شفاهی و روش‌های غیررسمی به نسل‌های جوان منتقل شده است و اعتقادات و سنت‌های فراوانی پیرامون مراسم شب یلدا در میان مردم جاری است.
در میان این ویژگی‌های مرتبط با این میراث ناملموس حضور قابل ملاحظه رنگ قرمز بسیار مهم است؛ انارهای قرمز، هندوانه، انگور قرمز و نظایر آن بخش جدایی ناپذیر از این مراسم هستند. جمع شدن در خانه بزرگترها دور یک سفره که روی زمین پهن شده و بسیاری از عناصر سنتی این مراسم از جمله انار، هندوانه، آجیل شب یلدا، سوپ مخصوص شب یلدا و چندین و چند نوع غذای دیگر روی آن قرار دارد.
خواندن دیوان حافظ، شاهنامه فردوسی بویژه توسط بزرگ‌ترهای خانواده، آواز خواندن و نواختن آلات موسیقی از جمله دیگر سنن این مراسم باستانی است.»
پرونده «یلدا» در صفحه یونسکو
با توجه به گزارش‌های گاه و بیگاه رسانه‌ها و هشدارهایی که برای جلوگیری از هرگونه مصادره‌ی این آئین باستانی در طول چند سال گذشته منتشر می‌شد، ثبت درخواست ایران در این صفحه از سایت یونسکو و درخواست از همکاری دیگر کشورهایی که به برگزاری این آئین اقدام می‌کنند، گامی محکم و سندی تائید شده برای هر کشوری است که بخواهد خود را صاحب نام، قدمت و فرهنگ در آئین شب چله بداند. بنابراین پرونده‌ی ثبت شده‌ی ایران به عنوان یک «میراث ناملموس چندملیتی» در واقع اقدامی مهم برای ترویج همکاری‌های بین‌المللی است.
این اقدام چشمگیر ایران ترس از مصادره‌ی دیگر میراث ناملموس ایران را از بین می‌برد، ترسی که در فاصله‌ی سال‌های ١٣٨٧ تا ١٣٩١ برای مسئولان و دوستداران سازمان میراث فرهنگی پیش آمد. زمانی‌که چهار میراث معنوی ایران در مصادره‌ی رقیبان منطقه‌ای قرار گرفت. _ البته که این مصادره‌ها بسیار بیشتر از آن‌چیزی است که در این گزارش مطرح می‌شود _
»آیین سماع مولانا» در سال ٢٠٠٨ میلادی به نام ترکیه ثبت جهانی شد، »موسیقی عاشیقلار» ایران در سال ٢٠٠٩ میلادی به‌نام دولت باکو ثبت شد، »هنر سنتی فرش‌بافی آذربایجان» ایران در سال ٢٠١٠ میلادی و ساخت و اجرای ساز ایرانی «تار» هم در سال ٢٠١٢ میلادی به‌نام دولت باکو ثبت جهانی شد.
