جرح و تعدیل برنامه ششم توسعه در مجلس و تصویب کلیات آن

به گزارش ایران اکونومیست؛ این گزارش به سرخط اصلی خبرها و همچنین نوشته های سرمقاله نویسان و نویسندگان روزنامه های امروز دوشنبه 29 آذر 1395 خورشیدی در حوزه های سیاسی و اقتصادی نگاهی انداخته و مهم ترین موضوع های مورد توجه این روزنامه ها را بررسی کرده است.
 
** تصویب کلیات برنامه ششم در بهارستان
کلیات لایحه برنامه ششم توسعه دیروز پس از کش و قوس‌های فراوان در مجلس به تصویب رسید با این توضیح که فراکسیون «امید» و حتی نماینده دولت به‌دلیل تغییرهای گسترده این لایحه در کمیسیون تلفیق مجلس راضی به تصویب کلیات با شکل کنونی نبودند.
در همین پیوند، روزنامه «جام جم» به سراغ «چکش کاری کلیات برنامه ششم» در مجلس رفت و نوشت: کلیات لایحه برنامه ششم توسعه در روز پرحاشیه مجلس با 154 رای موافق، 76 رای مخالف و هشت رای ممتنع از مجموع 248 نماینده حاضر به تصویب رسید. در حالی که فراکسیون اصلاح‌طلبان صبح دیروز پس از جلسه با مسئولان دولتی تصمیم گرفته بودند به علت تغییرات گسترده کمیسیون تلفیق در لایحه دولت، به آن رای منفی بدهند پس از توضیحات علی لاریجانی رئیس مجلس از این کار منصرف شدند.
«پادرمیانی رئیس مجلس؛ اغماض نمایندگان» عنوان نخست روزنامه «کاروکارگر» بود که در این گزارش می خوانیم: فراکسیون امید درآخرین نشست خود به این جمع بندی رسیده بود که لایحه یاد شده – که در واقع برنامه نیست بلکه برخی احکام برنامه ای است – قابل دفاع نبوده و باید رد شود. لاریجانی رییس مجلس اما با این موضوع مخالفت کرد . به گفته ی لاریجانی در صورت رد کلیات لایحه، مطابق آیین نامه امکان ارجاع آن به کمیسیون تلفیق وجود ندارد، لذا این برنامه بایگانی شده و دوباره باید منتظر نگارش برنامه ای جدید از سوی دولت بود که با توجه به موضوع بررسی بودجه سال 96، این امکان تا آخر سال جاری وجود ندارد ولی در صورت تصویب کلیات، نمایندگان می توانند در جزییات وارد شده و تغییرات مورد نظر خود را اعمال کنند.
تصویب کلیات برنامه ششم توسعه همچنین موضوع یادداشت برخی روزنامه ها بود. روزنامه «آرمان» در یادداشتی با تاکید بر مساله‌محور بودن برنامه ششم آورد: برنامه ششم بر اساس برخی مسائل مانند مساله آب، محیط زیست، گردشگری، اشتغال، حمل و نقل و توجه ویژه به سواحل مکران تدوین شده است. در این برنامه روی بخشی از چالش‌های مهم کشور که کارشناسان اقتصادی هشدار داده بودند، تمرکز شد. مزیت دیگر برنامه ششم این بود که در آن سعی شد تا حد امکان سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی را در دل خود جای دهد.
«هادی قوامی» عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس هم در یادداشتی با عنوان «درس آموزی برنامه ششم از پنج تجربه پیشین» که در ستون «اول دفتر» روزنامه «ایران» منتشر شد، مهم‌ترین نقد به لایحه برنامه ششم با وضعیت فعلی را اینگونه عنوان کرد: این موتور محرک تحت تأثیر مواد الحاقی پر تعدادی که در کمیسیون تلفیق برنامه ششم توسط نمایندگان به آن افزوده شده، آنقدر حجیم و سنگین گشته که خود برای تحرک نیاز به نیروی محرک دیگری دارد.
به بیان نویسنده، ما در پنج دوره نتیجه هدف گذاری‌های غیر واقع‌بینانه و بلندپروازی‌های شعارزده و بدون برنامه را دیده‌ایم و این بار بهتر است از پنج برنامه گذشته برای برنامه ششم توسعه درس بگیریم که در پایان اجرای آن شاهد این نباشیم که تنها 25 تا 30 درصد چنین برنامه‌هایی رنگ عمل به خود ببیند.
روزنامه «خراسان» درباره چند و چون کلیات برنامه ششم و بحث برنامه ریزی توسعه به گفت و گو با اقتصاددانان پرداخت. «جمشید پژویان» مدرس اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی به روزنامه خراسان گفت: ما می دانیم که چه 5 برنامه قبل از انقلاب و چه 5 برنامه بعد از انقلاب صرفا یک سری دلنوشته بوده است. در این برنامه ها مجموعه ای از شعار ها و اهداف مشخص می شود و همین که یک یا دو سال می گذرد، به شدت فاصله از اهداف زیاد می شود. لذا با اطمینان می گویم که از این 10 برنامه هیچکدام به 50 درصد اهداف خود هم نرسیده اند.
«سید احسان خاندوزی» عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی هم در گفت و گو با خراسان، توصیه کرد: از بین اهداف متعدد برای برنامه ششم، نخستین گام توافق دولت و مجلس بر ضرورت تقلیل اهداف محوری و پرهیز از برنامه های جامع پیشین است که موجب پراکندن ظرفیت و منابع می شود. دومین گام نیز اولویت بندی میان اهداف محوری است که به نظر می رسد مقاوم سازی اقتصاد ایران برازنده ترین گزینه ای است که ثمرات اقتصادی و سیاسی ملموس تر و حیاتی تر در پی دارد.
روزنامه خراسان همچنین در یادداشتی به نبود اجماع میان نمایندگان برای تصویب برنامه کلان کشور انتقاد کرد و نوشت: پر واضح است که در این شرایط حل مسائل کشور به کندی پیش خواهد رفت و چه بسا که متوقف شود. این اجماع در سطح مشاوران و صاحبنظران مانده است. نه دولت تلاشی برای طرح موضوع، شناسایی و اعلام مهمترین مسائل کشور دارد و نه مجلس توانسته در این مسیر پیشقدم شود. ای کاش حداقل تلخی این روزها را در کاممان احساس نکنیم.
«نزاع بر سر سنت منسوخ» هم عنوان نخست روزنامه «دنیای اقتصاد» بود که به انتقاد از سبک برنامه ریزی در کلیات برنامه ششم و منسوخ دانستن آن در جهان به دلیل ناکارآمدی در رسیدن به اهداف برنامه‌های جامع و همچنین تغییرات پر‌شتاب جهانی پرداخت.
دنیای اقتصاد همچنین در گزارشی، به بررسی سابقه برنامه‌ریزی و تجارب کشورهای موفق در این زمینه پرداخته است. در بخشی از این گزارش می خوانیم: این بررسی نشان می‌دهد که کشورهای موفق به جای برنامه‌های جامع دراز‌مدت، به برنامه‌هایی روی آورده‌اند که از بعد زمانی کوتاه‌تر و از بعد جهت‌گیری راهبردی‌تر است. این در حالی است که با وجود تزریق نزدیک به هزار میلیارد دلار پول نفت به اقتصاد ایران طی 4 دهه گذشته، میانگین رشد اقتصادی سالانه به زحمت به 2 درصد می‌‌رسد؛ موضوعی که نشان می‌دهد نظام برنامه‌ریزی در ایران نا‌کار‌آمد و نیاز‌مند بازنگری جدی است.
 
** آمانو و تایید مجدد صلح آمیز بودن برنامه هسته ای ایران
«یوکیا آمانو» مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دیروز بیست و هشتم آذرماه در راس هیاتی برای دیداری یک روزه وارد تهران شد. سفر آمانو به ایران پس از آن انجام شد که کنگره آمریکا قانون تمدید تحریم‌ها علیه برخی بخش‌های اقتصادی ایران را تصویب کرد و در برابر، «حسن روحانی» رییس جمهوری هم به وزیر امور خارجه و رییس سازمان انرژی اتمی، دستور داد تا پیگیر پاسخی مقتضی و متناسب با تحریم ها شوند.
روزنامه «ابتکار» با عنوان قرار دادن «رایزنی با آمانو در تهران برای آینده برجام» به سراغ این سفر یک روزه و نتیجه آن رفت و نوشت: مسئله هسته ای و برجام دوباره آمانو مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را به ایران کشاند. این سفر در حالی انجام می شود که مقامات ارشد کشورمان نسبت به تمدید قانون تحریم های ایران از سوی آمریکا واکنش نشان داده اند و آن را نقض صریح برجام اعلام کردند. آمانو با روحانی رئیس جمهوری، صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی و ظریف وزیر امورخارجه کشورمان دیدار و گفت وگو کرد. صالحی اعلام کرد که در دیدارهای مقامات کشورمان با آمانو شرایط ایران برای برپا نگه داشتن برجام توضیح داده می شود.
روزنامه «اعتماد» هم به دیدار آمانو با رییس جمهوری پرداخت. به نوشته این روزنامه، «مناسبات جدید ایران و آژانس»، «وظایف آژانس در قالب توافق هسته‌ای» و «لوازم پایداری برجام» سه موضوع محوری صحبت‌های حسن روحانی با یوکیا آمانو در روز گذشته بود. دیداری که رییس‌جمهوری در آن انتظاراتش را بیان کرد و آمانو نیز همان حرف‌های پیشین مبنی بر پایبندی ایران به برجام را تکرار کرد.
به گزارش اعتماد، روحانی در این دیدار گفت: ایران همواره به دنبال توسعه روابط مثبت و فنی با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بوده و در آینده نیز به همکاری‌های خود با این نهاد بین‌المللی در چارچوب مقررات، ادامه خواهد داد.
یوکیا آمانو در دیدار با رییس‌جمهوری بر این موضوع که «ایران به تعهداتش عمل کرده است» تاکید کرد. روزنامه «شهروند» درباره اهمیت این موضوع نوشت: سفر آمانو به ایران در این برهه زمانی خاص از این جهت اهمیت دارد که نهاد تحت نظر او به‌عنوان نهاد ناظر اجرای برجام باید به‌طور مرتب گزارش‌هایی را در خصوص روند اجرای برجام و اجرای تعهدات از سوی طرف‌های امضا‌کننده برجام ارایه کند. بنابراین رایزنی با آمانو از این منظر می‌تواند حایز اهمیت بسیار باشد.
در یادداشت «غلامرضا ظریفیان» تحلیلگر مسایل بین الملل با عنوان «پیامی که آمانو به گوش جهانیان رساند» در روزنامه آرمان می خوانیم: مساله ای که سفر آمانو به ایران را برجسته می‌کند این است که در شرایطی که آمریکا به دنبال تمدید تحریم‌های ضد ایرانی است، آمانو به ایران می‌آید، اعلام می‌کند که ایران پایبند به برجام است و بعد هم تاکید می‌کند «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با همه توان از اجرای ‌آن حمایت می‌کند.» اینجاست که جهانیان در می‌یابند که آن کشوری که پایبند به رویه‌های بین‌المللی است ایران و آن‌که نیست آمریکا است. همین مساله نکته‌ای بسیار مهم است در اثبات حقانیت ایران و شکسته شدن تصویری که برخی از کشورها درصددند تا از ایران به جهان نشان دهند.
 
** رونمایی رییس جمهوری از منشور حقوق شهروندی
مطابق وعده «حسن روحانی» رییس‌جمهوری، امروز در سالن اجلاس سران از «منشور حقوق‌شهروندی» رونمایی می شود؛ در این باره، در سرمقاله روزنامه «فرهیختگان» می خوانیم: امروز رئیس‌جمهوری حقوقدان با بررسی یک سده تلاش‌های دلسوزان این کهن‌دیار منشور حقوق شهروندی را امضا می کند. با نگاهی به قوانین کشور می‌توان گفت که ما در زمینه حقوق شهروندی با کمبود قانون مواجه نیستیم، بلکه بیشتر با عدم آگاهی در این زمینه مواجهیم. نه در صدا وسیما یا مطبوعات عمومی ما از چنین حقوقی یاد می شود ونه در کتب درسی ما این حقوق و نحوه مطالبه آن مورد آموزش قرار می‌گیرد. این فضا عملا حقوق شهروندی را به بحثی لوکس آن هم در برخی محافل کم‌رمق روشنفکری بدل کرده‌است.
به نوشته فرهیختگان، امید که گام جدید حسن روحانی در این ساحت موجب نهادینه‌سازی این حقوق در اذهان شهروندان و مجریان قانون شود. در صورتی که این پروژه به موفقیت دست‌یابد حسن روحانی در مقابل آیندگان در کنار«برجام» دستاورد بزرگ دیگری نیز خواهد داشت، دستاوردی که نتایج آن بسیار بزرگ‌تر از برجام خواهد بود.
در این پیوند، «حسین احمدی‌نیاز» حقوقدان در سرمقاله روزنامه «همدلی» با عنوان «تضمین منشور حقوق شهروندی مهم‌تر از تدوین» تصریح کرد منشور حقوق شهروندی در قالب یک منشور فاقد کارایی لازم است و باید ضمانت اجرایی متناسب بیابد.
به بیان این حقوقدان، دنیای حقوق با دنیای اخلاق با هم متفاوتند. وی در این باره نوشت: حقوق دارای ضمانت اجراست و اخلاق فاقد این تضمین است. در حال حاضر ما قوانین مختلفی دال بر رعایت حقوق شهروندی داریم که به سختی اجرا می‌شود چه برسد به منشور حقوق شهروندی که صرفا در قامت یک بیانیه اخلاقی قرار می‌گیرد. واقعیت مسئله این است که جامعه ما به‌شدت نیازمند قواعد حقوق شهروندی است و همگان چشم به‌راه تصویب آن در قامت یک قانون هستند. آنچه مطرح است مکانیسم اجرایی و نظارت بر نحوه اجرای آن و تعریف تضمین اجرا یا تخطی از آن خواهد بود. ما به اندازه کافی قانون و اعلامیه‌های اخلاقی بدون پشتوانه داریم. اکنون آقای رئیس جمهور باید دنبال تضمین اجرای حقوق شهروندی باشند تا با حل آن در تاریخ ماندگار شوند.