مهار تورم ثبات اقتصادی و کاهش نوسانات ارز نقشه راه بانک مرکزی

به گزارش ایران اکونومیست به نقل از پایگاه اطلاع رسانی بانک مرکزی؛ ولی الله سیف امروز در دوازدهمین همایش سراسری مدیران قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا (ص) با تشریح وضعیت اقتصادی کشور در دو دهه اخیر گفت: وضعیت خاص اقتصاد ایران در دو دهه اخیر، عدم اتخاذ رویکردهای اصولی در اداره اقتصاد کشور و دشواری‌های مضاعف ناشی از تحریم‌های ظالمانه غرب، سبب شد تا رهبر معظم انقلاب در سال 1389 با به کارگیری کلید واژه «اقتصاد مقاومتی» خواستار اتخاذ شیوه‌ای خاص در هدایت فضای اقتصاد کلان کشور شوند.
وی ادامه داد: در این شیوه بر به‌کارگیری همه ظرفیت‌های داخلی مادی و معنوی اعم از ذخایر سرشار طبیعی و نیروی عظیم انسانی، مزیت‌های تولید ملی و تلاش برای ارتقاء درون‌زایی، برون‌گرایی، مردمی بودن، دانش‌بنیانی و عدالت محوری به عنوان پایه‌های ایجاد اقتصادی که در شرایط تحریم و تشدید فشارهای خارجی نیز متضمن رشد و شکوفایی کشور باشد، تاکید شده است.
وی، ابلاغ سند سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی از سوی رهبری در بهمن ماه سال 1392 را تجلی نگاه عمیق و همه جانبه ایشان برای افزایش مقاومت اقتصاد کشور در برابر آسیب‌ها و تهدیدهای گوناگون دانست.
 
** تبیین مفاهیم و مبانی نظری اقتصاد مقاومتی
رییس کل بانک مرکزی با بررسی مفهوم اقتصاد مقاومتی در ادبیات نظری و مطالعات تجربی خاطرنشان ساخت: مفهوم مقاومت پذیری در این حوزه به میزان واکنش مجموعه اقتصاد یک کشور به انواع شوک‌ها و میزان تاثیر منفی این شوک‌ها بر بخش‌های مختلف اقتصاد بستگی دارد؛ منشا شوک‌های تهدیدکننده امنیت و ثبات یک اقتصاد فقط محدود به شوک‌های ناشی از تحولات اقتصاد جهانی نظیر تغییر قیمت جهانی نفت و یا اعمال تحریم‌های مالی و تجاری و فنی نیست؛ بلکه عوامل امنیتی، اجتماعی و زیست‌ محیطی مانند بروز جنگ‌ها، بحران‌های اجتماعی، حوادث غیرمترقبه طبیعی و تغییرات اقلیمی نیز باعث بروز نوسانات شدیدی در حوزه اقتصاد می‌شوند.
وی با بیان اینکه مقوله اقتصاد مقاومتی دامنه گسترده‌ای از مولفه‌های اقتصادی، اجتماعی، امنیتی، سیاسی و زیست‌محیطی را در بر می‌گیرد، افزود: برای مقاوم‌سازی اقتصاد، همزمان باید دو رویکرد کاهش احتمال وقوع نوسانات شوک آفرین از یک سو و بهبود توانایی کنترل تبعات یک شوک یا بحران از سوی دیگر دنبال شود.
سیف ادامه داد: بدین منظور می‌توان «حفظ ثبات اقتصاد کلان» را به عنوان هدف نهایی و عملیاتی پیاده‌سازی اقتصاد مقاومتی در کشور در نظر گرفت که مهار تورم و حفظ رشد پایدار اقتصادی، دو سنجه مهم در حصول به این هدف اصلی به شمار می‌آیند.
وی افزود: از این نظر، شروط سه‌گانه حفظ «پایداری بودجه دولت»، تامین «پایداری بخش خارجی اقتصاد» و حفظ «ثبات مالی» با در نظر داشتن تاثیر متقابل هر سه موضوع، پیش‌نیازهای اساسی برای فراهم سازی شرایط ثبات اقتصاد کلان و بدنبال آن پیاده‌سازی اقتصاد مقامتی در کشور، قلمداد می‌شود.
رییس شورای پول و اعتبار با بیان اینکه پایداری بودجه‌ای یکی از اجزای کلیدی سیاست حفظ ثبات اقتصاد کلان است، گفت: اهمیت این موضوع نه تنها ناشی از تاکیدهای مکرر در مجموعه اصول نظری و تجارب کشوری است، بلکه تحولات اخیر اقتصاد ایران نیز بر لزوم کنترل درجه سلطه نظام بودجه‌ای بر دیگر حوزه‌های اقتصاد کلان تاکید دارد.
وی گفت: وابستگی تاریخی و بالای منابع درآمدی بودجه دولت به درآمدهای حاصل از صادرات نفتی، عدم استقرار نظام جامع شناسایی مودیان مالیاتی و پوشش ناکافی نظام کنونی اخذ مالیات، عدم وجود ابزارهای مناسب و متنوع برای تامین مالی دولت، افزایش تدریجی سهم شرکتهای دولتی از بودجه کل کشور و بزرگ شدن حجم بخش دولتی از این محل، لزوم پایداری بودجه‌ای برای دستیابی به ثبات اقتصاد کلان را بیش از پیش آشکار می‌سازد.
رئیس کل بانک مرکزی افزود: تاثیرپذیری شدید درآمدهای ارزی از قیمت نفت به عنوان عامل برون‌زا و غیرقابل کنترل، وابستگی پنهان اما بالای بخش‌های تولیدی و تجاری به واردات، عدم دسترسی کافی به بازارهای مالی بین‌المللی و عدم وجود منابع متنوع تامین مالی ارزی کشور و بدنبال آن، افزایش تاثیرپذیری اقتصاد کشور از تحولات این حوزه، نقش و اهمیت موضوع پایداری بخش خارجی در تامین شرایط مورد نیاز برای دستیابی به ثبات اقتصاد کلان را پررنگ‌تر می‌سازد.
سیف با تبین اینکه اقتصاد کلان هر کشور متشکل از دو حوزه کلان بخش واقعی و بخش مالی است تاکید کرد: چگونگی ارتباط این دو بخش و اثرات متقابل هر حوزه بر دستاوردهای حوزه دیگر، باعث می‌شود تا سیاست‌گذاران اقتصادی به منظور ایجاد رشد متوازن و توسعه اقتصادی، ساختار، کارکرد و توانایی هر دو حوزه را در نظر قرار دهند.
وی تاکید کرد: بی‌شک، ایجاد و تدوام وضعیت مطلوب بخش واقعی اقتصاد بدون پشتیبانی متناسب و کافی بخش مالی امکانپذیر نخواهد بود. با توجه به اهمیت کارکردی نظام مالی برای اقتصادها از یک سو و بروز پیاپی بحران‌های مالی و هزینه‌های بالای اقتصادی و غیراقتصادی مترتب بر آنها در کشورهای مختلف از سوی دیگر، توجه به مقوله «ثبات مالی» و اهمیت استقرار آن برای زمینه‌سازی تحقق دیگر اهداف اقتصادی را روزافزون ساخته است.
رییس کل بانک مرکزی در ادامه ثبات مالی را به عنوان عملکرد روان بخش مالی در تامین مالی اقتصاد مشتمل بر تجهیز منابع مالی، تخصیص کارآی منابع و پس‌اندازهای موجود و ارائه خدمات مالی مناسب با هدف تقویت بخش واقعی اقتصاد در مواقع بروز انواع شوک‌های داخلی و خارجی احتمالی توصیف کرد.
 
** نقش نظام بانکی در اقتصاد مقاومتی و عملکرد بانک مرکزی
سیف در ادامه، نگاه سنتی موجود درباره ایجاد و حفظ ثبات مالی در اقتصاد ایران را تاکنون عمدتاً از مقوله اثرپذیری اقتصاد ایران از تحولات بازارهای جهانی نفت خام متاثر دانست.
وی ادامه داد: بدلیل سهم بالای نفت در سبد صادراتی کشور، تحولات بازار نفت همچنان سهم بالایی در توضیح بی‌ثباتی‌های اقتصادی و مالی کشور ایفا می‌کند و حتی به دلیل مشکلات موجود در حوزه مبادلات بین‌المللی علاوه بر قیمت جهانی نفت، متغیرهای دیگری نظیر میزان صادرات، ترکیب اسعار صادراتی، دوره وصول درآمدها و نقل‌وانتقال‌پذیری درآمدهای ارزی حاصل از این بخش نیز مطرح است.
وی خاطرنشان ساخت: واقعیت این است که در چند سال گذشته تحولات زیادی در اقتصاد ایران صورت گرفته و به واسطه مجموعه‌ای از دلایل، اقتصاد تغییرات ساختاری و عملکردی محسوسی نیز داشته است.
رئیس کل بانک مرکزی با تاکید بر اینکه این تحولات بر پیچیدگی کارکردها و میزان و نوع تعاملات بخش‌های مختلف با یکدیگر به میزان قابل توجهی افزوده است، گفت: در این زمینه می‌توان به گسترش کمی بازار سرمایه، افزایش سهم بخش غیردولتی از بازار پول، افزایش سهم بخش غیردولتی در اقتصاد به دنبال خصوصی‌سازی‌های گسترده در سال‌های گذشته و تشدید تاثیرات متقابل بازارهای پول، ارز و سرمایه بر یکدیگر اشاره کرد.
 
** اهمیت سلامت بانکی در ثبات اقتصاد کلان
وی ادامه داد: با توجه به نقش و اهمیت بانک‌ها و نهادهای بازاری به عنوان بسترهای اجرای سیاست‌های پولی، ارزی و اعتباری و نقش غیرقابل انکار چگونگی کارکرد این نهادها بر نتایج سیاست‌گذاری‌ها در سایر حوزه‌های اقتصادی، مقوله سلامت بانکی به عنوان شاکله اصلی ثبات مالی کشور، از اهمیت بالایی در ایجاد ثبات اقتصاد کلان برخوردار است.
رییس شورای پول و اعتبار افزود: بر همین اساس، پس از ابلاغ سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی از سوی رهبری به روسای قوای سه‌گانه و رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، بانک مرکزی در اولین گام نسبت به ایجاد کمیته اجرایی اقتصاد مقاومتی در حوزه پولی و بانکی و با حضور اعضای هیات عامل این بانک و نمایندگاه بانک‌های دولتی و غیردولتی، با هدف تبیین مبانی نظری و اولویت‌های سیاست‌گذاری در این حوزه اقدام کرد.
سیف تدوین اهداف، برنامه‌ها و سیاست های متناسب با وظایف و اختیارات توسط بانک مرکزی در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی به منظور تحقق هدف کلی «ایجاد ثبات و پایداری اقتصاد کلان»، از دیگر اقدامات بانک مرکزی برشمرد و خاطرنشان کرد: در این رابطه، سه هدف میانی « ثبات قیمتی و مهار تورم»، «ایجاد ثبات پایدار در نظام مالی اقتصاد به منظور بهبود خدمت‌رسانی به تولید و کاهش آسیب‌پذیری بانک‌ها و مؤسسه های اعتباری در برابر انواع ریسک» و «کاهش دامنه نوسان نرخ ارز و ارتقای شفافیت و کارایی بازار ارز در تأمین نیازهای تولیدی و تجاری» به عنوان نقشه راه بانک مرکزی برای تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی در حوزه پولی، بانکی و ارزی تعیین شده است.
وی ادامه داد: در ساختار اولیه‌ایی که در هیات دولت به منظور تحقق سیاست‌های 24گانه اقتصاد مقاومتی طراحی شده بود، بانک مرکزی اهداف یاد شده را در قالب 11 سیاست تبعی و 39 برنامه عملیاتی در حوزه‌های مختلف کاری خود شامل سیاستگذاری پولی، ارزی، اعتباری، نظارت بر بانک ها و موسسات اعتباری و بانکداری الکترونیک پیگیری کرد.
رئیس کل بانک مرکزی افزود: در نهایت، بیش از 150 اقدام اجرایی به منظور تحقق سیاست‌های مزبور در حوزه کاری این بانک شناسایی و اجرا شد که نتیجه این اقدامات کاهش نرخ تورم، بهبود نقش نظام بانکی در تامین سرمایه در گردش واحدهای تولیدی، کنترل ثبات بازار ارز و بهبود رشد اقتصادی و رشد سرمایه‌گذاری بود.
وی گفت: سازگاری مناسب میان رویکردها و اقدامات صورت گرفته برای دستیابی به اهداف تبیین شده از الزامات اساسی در سیاستگذاری‌های پولی، اعتباری، نظارتی و ارزی در راستای نیل به اهداف ثبات اقتصاد کلان و تحقق سیاست هایی کلی اقتصاد مقاومتی به شمار می‌رود که مجموعه اقدامات انجام شده توسط بانک مرکزی درحوزه‌های مختلف، این موضوع قابل مشاهده است.
وی با بیان اینکه در مرحله جدید اجرای سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی و پس از تشکیل ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی در شهریورماه پارسال، 12 برنامه ملی به منظور تحقق اهداف تعیین شده در سیاست‌های 24 گانه ابلاغی تدوین شد، اظهار کرد: ذیل هر کدام از این برنامه‌ها چند طرح و برای اجرایی شدن هر طرح، چند پروژه ملی تعیین شد.
وی افزود: در این میان، با توجه به نقش و جایگاه نظام بانکی در تامین مالی اقتصاد با توجه به بانک محور بودن ساختار تامین مالی اقتصاد و همچنین لزوم رعایت هماهنگی در سیاست‌های متخذه، اجرای برنامه ملی «سیاست‌های پولی و ارزی کشور» بر عهده بانک مرکزی قرار گرفت.
سیف ادامه داد: ساختار برنامه مزبور شامل دو طرح و 9 پروژه است که 5 پروژه‌ از سوی ستاد به عنوان اولویت اجرایی سال 1395 تعیین شده است. با اجرای این برنامه علاوه بر تحت پوشش قرار دادن طرح‌ها و پروژه‌هایی که مرتبط با حوزه فعالیت نظام بانکی هستند، اقدامات مهمی در جهت تحقق اهداف بندهای 9 و 19 سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی با موضوع «اصلاح و تقویت همه‌جانبه نظام مالی کشور با هدف پاسخگویی به نیازهای اقتصاد ملی» و «شفاف‌سازی و سالم‌سازی اقتصاد و جلوگیری از اقدامات، فعالیت‌ها و زمینه‌های فسادزا» انجام خواهد پذیرفت.
وی، ایجاد ثبات اقتصادی کشور را در نتیجه تلاش‌های بانک مرکزی در پیاد‌ه‌سازی اهداف اقتصاد مقاومتی عنوان کرد و گفت: از نمونه های این دستاوردها می‌توان به بهبود رشد اقتصادی و رسیدن به رشد 5.4 درصدی در فصل اول سال جاری و همچنین کاهش مستمر نرخ تورم و حصول به سطح تک رقمی از خرداد ماه سال جاری و نرخ تورم 8.6 درصدی در آبان ماه اشاره کرد.
وی خاطرنشان ساخت: باوجود کاهش قابل توجه قیمت نفت و افت درآمدهای ارزی کشور، در طول چند سال گذشته ثبات مطلوبی در بازار ارز حاصل شده که حاکی از افزایش مقاومت‌پذیری اقتصاد در مقابل شوک‌های خارجی است. همانطور که در بیانیه اخیر اینجانب نیز اشاره شد، نوسانات اخیر نرخ ارز با تحولات عوامل بنیادین همخوانی ندارد و پیش‌بینی‌ می‌شود در آینده نزدیک این نوسانات نیز کاهش یابد.
 
** نقش قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا(ٌص) در تحقق اهداف سیاست‌های اقتصاد مقاومتی
سیف با اشاره به اینکه در تاکیدات مختلف رهبر معظم انقلاب از جمله در متن ابلاغیه سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی آمده است، «لازم است قوای کشور بی‌درنگ و با زمان‌بندی مشخص، اقدام به اجرای آن کنند و با تهیه قوانین و مقررات لازم و تدوین نقشه راه برای عرصه‌های مختلف، زمینه و فرصت مناسب برای نقش‌آفرینی مردم و همه فعالان اقتصادی را در این جهاد مقدس فراهم آورند» گفت: بر اساس تاکیدات معظم له در خصوص تحقق اهداف سیاست‌های یاد شده، وظیفه حاکمیت و قوای سه گانه ایجاد بسترهای لازم جهت ایفای نقش کارآفرینان و اقشار مختلف مردمی است.
وی افزود: در حقیقت ثمره فعالیت‌های این گروه است که منتج به اهداف تعیین شده می‌ شود. از سوی دیگر، هدف از اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی، ایجاد ظرفیت مقابله با آثار منفی تمامی شوک‌های موجود اعم از اقتصادی، امنیتی، اجتماعی و زیست محیطی است که انحرافات آن به حوزه اقتصاد قابلیت تسری دارد.
رییس کل بانک مرکزی تصریح کرد: لذا موضوع مقاوم‌سازی فراتر از یک مساله اقتصادی و مالی خواهد بود و لازم است همه اجزای نظام مقدس جهموری اسلامی ایران در تحقق اهداف آن همت گمارند.
وی با بیان نقش تاثیرگذار قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا(ص) با پرسنل متهعد و متخصص در انجام پروژه های ملی تاکید کرد: به منظور تقویت نقش آحاد عمومی جامعه و با در نظر داشتن خاستگاه مردمی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا(ص) به عنوان یک مجموعه تخصصی، مجرب و توانمند، که توانسته است ضمن به ‌کارگیری مجموعه‌ای از نیروهای متعهد، متخصص و با روحیه جهادی، در اجرای پروژه‌های ملی در شاخه‌های مختلف از جمله نفت، گاز و پتروشیمی، صنعت و معدن، عمران و محرومیت‌زدایی، خدمات شایانی را در کشور به انجام برساند، نقش بی‌بدیلی خواهد داشت.
سیف ادامه داد: با توجه به توان عملیاتی و مدیریتی قرارگاه و عملکرد مناسب آن در پیاده‌سازی عملی اقتصاد مقاومتی در کشور، این مجموعه دارای قابلیتی است که در حوزه‌های مختلف اقتصادی وارد شود و اقدامات مهمی را در راستای رفع مشکلات جامعه و بی نیازی از خارج کشور انجام دهد.
سیف در پایان سخنان خود با اشاره به اینکه اقتصاد مقاومتی یک راهبرد بلندمدت برای اقتصاد کشور به حساب می‌آید و وابسته به زمان و دوره خاصی نیست افزود: در همین راستا لازم است در بُعد گفتمان‌سازی و ایجاد تصویری صحیح از موضوع اقتصاد مقاومتی نیز تلاش بیشتری صورت گیرد.
وی گفت: اکنون موضوع اقتصاد مقاومتی بیشتر در سطح مقامات، نخبگان و کارشناسان مطرح بوده و در ادامه باید این گفتمان به آحاد مردم و کلیه فعالین اقتصادی بخش خصوصی نیز تسری یابد. تسریع در پیاده‌سازی اهداف اقتصاد مقاومتی، مستلزم تبدیل این اهداف به یک گفتمان عمومی است که در آن تبیین دقیق و شفاف جنبه‌های سلبی و ایجابی موضوع از اهمیت زیادی برخوردار می‌باشد. گفتمان‌سازی و تقویت مشارکت عمومی در زمینه اقتصاد مقاومتی پیش‌نیاز تحقق رویکرد «مردمی بودن» در این حوزه است که مورد تاکید مقام معظم رهبری نیز می‌باشد. در چنین حالتی می‌توان انتظار داشت از همه ظرفیتهای موجود کشور به منظور تحقق این اهداف استفاده شود.
رییس کل بانک مرکزی در حاشیه این همایش از نمایشگاه دستاوردها و توانمندی های قرارگاه خاتم الانبیا(ص) بازدید کرد.