چشم انداز اقتصادی و سیاسی خط آهن ترکمنستان افغانستان

به گزارش ایران اکونومیست؛ این خط ‌آهن از «نظر مراد» در جنوب ترکمنستان تا «آقینه» در مرز شمالی افغانستان واقع در استان «فاریاب» ادامه دارد و در چارچوب اجرای طرح ساخت خط آهن موسوم به «راه لاجورد» به بهره برداری رسیده و قرار است در فاز دوم به طول 35 کیلومترتا شهر«اندخوی» همین استان ادامه پیدا کند و در نهایت به خطوط دیگر راه آهن در این کشور متصل شود.
پیش از بهره برداری از این خط، کارساخت دو خط آهن دیگر در مناطق مرزی افغانستان اغاز شده بود که یکی از انها خط آهن چین به افغانستان است که با عبور از کشورهای قزاقستان و ازبکستان به بندر تجاری حیرتان در حاشیه «امودریا» در استان بلخ می رسد.
سوت قطار این خط آهن از حدود دو ماه قبل به صدا درآمده است و در حال حاضر هر دو هفته یک بار کالاهای بازرگانان را در این مسیر انتقال می دهد، اما قطار مسافری در این مسیر عبور نمی کند و قرار است ظرفیت این خط برای جابه جائی مسافر نیز در آینده افزایش یابد.
چین که حدود 100کیلومتر با افغانستان مرز مشترک دارد، در دو سال گذشته درصدد اتصال راه های ریلی کشورخود به افغانستان برآمده است و علاوه بر واردات خشکبار و زعفران افغانستان، قصد سرمایه گذاری بر روی معادن بکر این کشور را دارد تا آنها را با قیمت نازل تر از طریق خط آهن به داخل خود انتقال دهد.
خط آهن خواف – هرات یکی دیگر از خطوط راه آهن مرزی افغانستان است. این خط 191 کیلومتر طول دارد که 114 کیلومتر ان در خاک افغانستان واقع شده است. این محور به چهار قطعه تقسیم شده است که در داخل خاک ایران تا مرز دوغارون به طول 72 کیلومتر به پایان رسیده و قطعه سوم آن نیز توسط ایران در مراحل پایانی ریل گذاری است.
وزیر راه افغانستان در باره قطعه چهارم این مسیر در کابل گفت که کار مطالعات آن به پایان رسیده و قرار است با دریافت وام کم بهره از ایتالیا، ساخت آن تا پایان امسال شروع شود.
«محمود بلیغ»وزیر راه افغانستان گفته است که بهره برداری از خط اهن ترکمنستان – افغانستان می تواند سطح تجارت را میان دو کشور به صورت چشمگیری افزایش دهد و بر رشد اقتصادی افغانستان تاثیر بسزایی خواهد داشت.
وزارت راه افغانستان، براساس طرح های پیش بینی شده تا سال 2030 میلادی برای راه آهن این کشور اعلام کرده است که خطوط راه اهن مرادنظر - اقینه در مرز ترکمنستان و افغانستان و خواف – هرات در مرز ایران و افغانستان، از غرب این کشور به «حیرتان» در استان بلخ وصل می شود و در اینده نیز تا جنوب و شرق کشور امتداد می یابد و به راه اهن پاکستان وصل خواهد شد.
نمایندگان کشورهای چین، قرقیزستان، تاجیکستان، ایران و افغانستان نیز امسال در دوشنبه پایتخت تاجیکستان برسر ساخت خط آهن چین به ایران با عبور از کشورهای اسیای میانه و افغانستان به توافق رسیدند که از این خط اهن به عنوان راه ریلی ابریشم یاد شده است.
این خط اهن پنج جانبه، 2 هزارو 100 کیلومتر طول دارد که حدود 1100 کیلومتر آن از خاک افغانستان می گذرد. این مسیر ریلی از منطقه «کاشغر» در کشور چین شروع می شود و با عبور از قرقیزستان و تاجیکستان وارد «شیرخان» در استان قندوز واقع در شمال شرق افغانستان می‌شود و با گذشتن از استان های شمالی به استان هرات در غرب این کشور می رسد و از روستای «شمتیغ» یا مرز «دوغارون» به ایران وصل خواهد شد.
بانک توسعه آسیایی، بانک جهانی و بانک چین موافقت خود را برای تامین هزینه این خط آهن پنج جانبه اعلام کرده اند و مسئولان وزارت راه افغانستان می گویند که قرار شده است تا هر یک از این پنج کشور مطالعات فنی و برآورد مشخصات مسیر را در خاک خود تهیه کنند و افغانستان مطالعات فنی 500 کیلومتر آن را در خاک خود به اتمام رسانده است.
افغانستان عضو سازمان همکاری اقتصادی منطقه‌ای (کریک) است که 10 کشور آسیای میانه عضو آن هستند و ایجاد شش دالان ترانزیتی بین‌المللی که از کشورهای عضو سازمان کریک عبور کند، از برنامه‌های این سازمان است که دو دهلیز آن از افغانستان عبور خواهد کرد.
افغانستان باوجود ناامنی ها، پس از روی کار آمدن دولت وحدت ملی، کوشش های خود را معطوف به اجرای طرح های بزرگ عمرانی به ویژه سدسازی و ساخت خط آهن در استان های مرزی خود کرده و «محمد اشرف غنی» رئیس جمهوری این کشور بارها تاکید کرده است که افغانستان باید جایگاه ترانزیتی خود را در منطقه بازیابد.
خط اهن ترکمنستان – افغانستان در کنار سایر خطوط راه آهن این کشور از اهمیت اقتصادی و سیاسی برخوردار خواهد بود و به گفته وزیر راه افغانستان، اکنون نیزبازرگانان افغان می توانند اموال بازرگانی خود راازاروپا از با استفاده از راه آهن ترکمنستان- افغانستان به کشور انتقال دهند و برعکس صادرات خود را نیز از این مسیر صورت گیرد.
وزیر راه افغانستان گفت که در حال حاضر بازرگانان افغانستان اموال بازرگانی خود را با استفاده از راه آهن ازبکستان از کشور چین به شمال افغانستان وارد می کنند که با مشکلاتی مواجه شده اند و قرار است بزودی تفاهم نامه ای با ازبکستان برای برطرف کردن این مشکلات منعقد شود.
خط‌ آهن ترکمنستان – افغانستان که در مراحل بعدی افغانستان را از طریق کشورهای ترکمنستان، آذربایجان، گرجستان، دریای سیاه، به آب های آزاد وصل می کند، علاوه بر گسترش تجارت افغانستان با ترکمنستان و سایر کشورهای اسیای میانه، از نظر سیاسی نیز برای کابل دارای اهمیت است.منابع افغان می گویند که این خط اهن می تواند بیش از 50 درصد از وابستگی اقتصادی افغانستان به پاکستان را کاهش دهد.
بازرگانان افغان پیش از گشایش خط اهن ترکمنستان به افغانستان کالاهای مورد نیاز این کشور را از جنوب و غرب از طریق پاکستان و ایران تامین می کردند و کالاهای صادراتی خود را نیز از همین مسیر انتقال می دادند.
وجود تنش میان پاکستان و افغانستان باعث شده بود که اشرف غنی به بازرگانان افغان توصیه کند که کالاهای صادراتی خود را از راه هوائی به هند و از انجا به کشورهای اروپائی انتقال دهند، اما این راه باوجود تخفیف های پیش بینی شده، برای بازرگانان سودآور نخواهد بود. خط اهن ترکمنستان به افغانستان راه جدیدی را پیش روی بازرگانان افغان قرار داده است.
تامین امنیت خطوط راه اهن افغانستان می تواند اقتصاد این کشور را سامان دهد و از وابستگی به کشورهای دیگر رها کند و با رونق تجارت در منطقه از نرخ بالای بی کاری در کشور بکاهد و همزمان مانع از خیل عظیم مهاجران افغان به کشورهای جهان به ویژه ایران و پاکستان شود.