ولی‌الله سیف، رئیس‌کل بانک مرکزی می‌گوید که نسبت چکهای برگشتی به کل
چکهای مبادله شده در مهرماه سال جاری نسبت به فروردین‌ماه، از نظر تعداد
۰.۲ درصد و از نظر مبلغ ۳ درصد کاهش یافته؛ این در حالی است که از ابتدای
سال جاری تاپایان مهرماه حدود ۶۴ میلیون قطعه چک به ارزش بیش از ۳ میلیون
میلیارد ریال در سامانه چکاوک تبادل شده است. سیف در یادداشت تلگرامی خود
نوشته است:نقش اساسی چک به عنوان یکی از ابزارهای مهم پرداخت در تسهیل مبادلات در کشور و لزوم توجه به آمار چک های برگشتی و اتخاذ تصمیم لازم برای اصلاح روند آن؛ از مواردی بود که از ابتدای شروع فعالیتم در بانک مرکزی، به آن پرداختم.
سامانه مدیریت چک (چکاوک) که به لطف خدا و تلاش بسیار همکارانم در بانک مرکزی و شبکه بانکی کشور به صورت آزمایشی از چند استان راهاندازی و در نهایت از اوایل تابستان سال گذشته گستره و پوشش کشوری پیدا کرد، کار انتظام بخشی این مهم را از طریق انتقال تصویر چک و تسریع در فرآیند تسویه چک های بین بانکی به عهده گرفت. این طرح یکی از بزرگترین طرح های حوزه فناوریهای نوین بانک مرکزی است که توانسته با ایجاد بستری امن برای انتقال اطلاعات چک، زمان تسویه چک های بین بانکی را به کمتر از ۲۴ ساعت کاهش دهد.
این طرح ارزشمند علاوه بر تسریع در فرایند تسویه چک، امکان رهگیری آنی وضعیت چک های اشخاص، اتصال برخط به اطلاعات و سوابق مشتریان، ابلاغ سریع چک های برگشتی، و شفاف سازی و امکان نظارت متمرکز وموثر بانک مرکزی بر نحوه و حجم تبادل چک های اشخاص را به ارمغان آورد و از رفت و آمدهای غیر ضروری و مخاطرات معاملات مبتنی بر چک و هدر رفت منابع، کاست و افزایش انضباط مالی در بانکها و کاهش اضافه برداشت آنها از منابع بانک مرکزی را نیز سبب شد.
آنچه که طی روزهای اخیر در برخی محافل رسانه ای تحت عنوان افزایش چک های برگشتی در کشور عنوان می شود و باعث نوشتن این مطلب شد، مقایسه نادرست تعداد چک های برگشتی در سامانه چکاوک نسبت به شیوه سنتی پردازش چک در اتاق پایاپای بانکی است. تعداد و مبلغ چک های برگشتی به شرایط رونق و رکود اقتصاد و افت و خیز های فصلی ناشی از آن بستگی دارد و افزایش تعداد و مبلغ چک های برگشتی با افزایش تعداد و مبلغ مبادلات در اقتصاد امری طبیعی و پذیرفته است و اگر بخواهیم قضاوتی درست و قابل اتکا داشته باشیم، بایستی به نسبت (تعداد و مبلغ) چک های برگشتی به کل چکهای تبادل شده نگاه و توجه کنیم.
آمارها نشان میدهد روند نسبت چکهای برگشتی به کل چک ها طی دوره پیش از راهاندازی چکاوک و پس از آن تفاوت چندانی ندارد و حتی در برخی دوره‌ها کاهش نیز یافته است. برای نمونه نسبت چکهای برگشتی به کل چکهای مبادله شده در مهر ماه سال جاری نسبت به فروردین ماه از نظر تعداد ۰.۲ درصد و از نظر مبلغ ۳ درصد کاهش یافته است. این در حالی است که از ابتدای سال جاری تاپایان مهرماه حدود ۶۴ میلیون قطعه چک به ارزش بیش از ۳ میلیون میلیارد ریال در سامانه چکاوک تبادل شده است.
توسعه و به روزرسانی سامانه چکاوک که طی بیش از یکسال از شروع فعالیت آن به شدت مورد استقبال مردم قرار گرفته؛ در قالب نسخه دوم آنکه تمام مبادلات چک اعم از درون بانکی و بین بانکی را در یک سامانه متمرکز قابل رصد و پایش خواهد نمود و نیز استاندارد سازی دسته چکها در قالب سامانه صدور یکپارچه الکترونیکی دسته چک «صیاد»، که تمامی چک ها با ظاهری یکسان و امنیت بالاتر عرضه و با ایجاد محدودیت صدور دستهچک جدید برای کسانی که از چک استفاده صحیح نکرده و چک برگشتی رفع سوءاثر نشده دارند؛ دو طرح مهمی است که با جدیت توسط همکارانم در بانک مرکزی دنبال می‌شود و امیدوارم به فضل الهی ارتقای کیفیت و توسعه و تعمیق خدمات این سامانهها و اعتماد و اعتبار بیشتر چک در کشور را باعث گردد.
