سرکشی نرخ ارز در بازار پر التهاب اقتصاد ایران

به گزارش خبرنگار ایران اکونومیست؛ کارشناسان اقتصادی می گویند: با آغاز مقدمات ‌سفرهای اربعین و افزایش تقاضای ارز، قیمت‌ها تکان خورد و از حدود ۳۵۶۰ تومان جریان صعود آغاز شد و از ۳۶۰۰ تومان هم گذشت؛ اتفاقی که البته در سال گذشته نیز در چنین ایامی رخ داده بود و اربعین و افزایش تقاضای آن از سویی و توان پاسخگویی به میزان درخواست از سوی بانک مرکزی از سوی دیگر موجب رشد دلار حتی تا ۳۷۰۰ تومان را هم رقم زد.
اثرگذاری تقاضای اربعین در میانه راه با انتخابات ریاست جمهوری آمریکا همراه شد و حدود سه هفته قبل بود که با برگزاری این انتخابات و اعلام نتیجه آن مبنی بر پیروزی ترامپ، همراه با سایر بازارهای مالی و پولی بازار ارز ایران نیز تحت جو روانی آن قرار گرفت. 
این در حالی بود که حتی از روز قبل تقاضا برای خرید دلار در بازار افزایش یافته بود و در روز اعلام نتایج، قیمت‌ها چنان دچار نوسان شد که دلار از حدود ۳۶۳۰ تا ۳۶۸۰ تومان و در مقطعی کوتاه ۳۷۰۰ تومان را هم در یک روز رد کرد تا جایی که به دلیل التهاب ایجاد شده صرافی‌ها از فروش خودداری کرده و منتظر ثبات قیمت‌ها شدند.
اما در ادامه با اینکه دیگر خبری از جو روانی ناشی از انتخابات آمریکا به مانند روز اول نبود، اتفاقات اوپک هم بی تاثیر نبود، توافق اوپکی ها، نرخ‌ها را تکان داد؛ به طوری که در اواخر هفته گذشته مرز ۳۸۰۰ برای دلار شکسته شد و در آخرین قیمت‌گذاری تا ۳۸۴۰ تومان قیمت خورد که موجب افزایش فاصله بین دو نرخ آزاد و رسمی (۳۲۱۰ تومان) تا بیش از ۶۰۰ تومان شده است.
 
روند افزایشی قیمت دلار در روزهای اخیر باعث شد تا برخی مسائل پیش آمده را ناشی از تعمد دولت جهت کسری بودجه بدانند، از نگاه منتقدان گرانی توسط دولت با هدف جبران کسری بودجه، گران کردن نرخ دلار در بودجه 96 و تعیین نرخ بالا در یکسان سازی نرخ ارز انجام شد.
از طرفی بانک مرکزی برای کنترل نرخ ارز و ثبات آن بین ارز و طلا مبادرت به این کار کرد و دلیل سوم منتقدان نیز عدم تعادل در عرضه و تقاضا است که موجب این گرانی شد.
با این حال همانگونه که قبلا نیز اشاره شد عوامل متعددی برای افزایش نرخ دلار عنوان می شود از جمله درخواست ارز از سوی زایران کربلا، تقاضای واردات آخر سال میلادی، موضوع تسویه حساب تجار با خارج در اواخر سال میلادی و تقاضای احتیاطی برای آینده و تقاضای سفته بازی عده ای سود جو، عده ای هم گرانی دلار را در مواضع ترامپ، شرایط خاص قیمت نفت و شرایط سیاسی و اقتصادی ایران و جهان می دانند.
مشاور رییس سازمان برنامه و بودجه کشور برخی ادعاها مبنی بر افزایش نرخ دلار در بازار غیررسمی را برای رفع کسری بودجه دولت رد کرد و گفت: سقف درآمد ارزی دولت در بودجه امسال مشخص است.
ایرج ندیمی افزود: در قانون بودجه امسال حدود 660 هزار میلیارد ریال(66 هزار میلیارد تومان) درآمد حاصل از فروش نفت پیش بینی شده که نشان می دهد دولت عدد ریالی برای این درآمد تعیین کرده است.
وی افزود: در لایحه برنامه پنج ساله ششم توسعه نیز پیش بینی شده است دولت می تواند حداکثر سالی 800 هزار میلیارد ریال (80 هزار میلیارد تومان) درآمد از محل فروش نفت و دلار داشته باشد.
این نماینده سابق مجلس شورای اسلامی افزود: با این تفاسیر دولت به جای پیش بینی قیمت فروش هر بشکه نفت و یا ارزش هر دلار، سقف مجموع درآمدهای ارزی خود را تعیین کرده است و از این رو نمی توان افزایش قیمت دلار در بازار آزاد را به دولت نسبت داد.
مرتضی ایمانی راد کارشناس اقتصادی می گوید: اگر بخواهیم یك روند براى دلار پیش ‌بینى كنیم، در سال ٢٠١٦ رو به افزایش و در سال ٢٠١٧ كمى تمایل به كاهش خواهد داشت. بیش از این نمی‌توان وارد جزییات شد. چون این بازار بسیار پرنوسان و غیرقابل پیش‌ بینی است و تنها می‌توان یك روند را بر اساس داده‌هاى موجود تشخیص داد.
ولى نكته دیگر این‌ که دلار به احتمال بسیار زیاد در سال ٢٠١٧ هنوز یك پول قدرتمند باقى خواهد ماند و ارزهاى مقابل آن ضعیف‌تر خواهند شد. در این میان یورو بیشترین ضربه را خواهد خورد و احتمال این‌ که در سال ٢٠١٧ به parity یعنى یك دلار در برابر یك یورو برسد، خیلى زیاد است.
اتفاقات پیش آمده در باره نرخ ارز باعث شد تا رییس کل بانک مرکزی نیز در کانال خود به این موضوع بپردازد، ولی الله سیف با اذعان بر اینکه بازار ارز روزهای ملتهبی را پشت سر می گذارد عوامل متعددی را همچون افزايش فصلي تقاضاي ارز به دليل مناسبت‌هاي مختلف مانند مسافرت‌های اربعين و سال نو ميلادي، نتايج احتمالي اجلاس اوپک و چشم‌ انداز قيمت نفت، نتايج انتخابات رياست ‌جمهوري آمريکا و غیره برشمرده است.
وی می افزاید: اما در تحليل قابليت اثرگذاري هر يک از اين عوامل بر تحولات بازار ارز بايد به ماهيت اين عوامل و درجه پايداري آنها توجه نمود. واقعيت آن است که تحولات روزهاي اخير بيشتر از هر چيز ديگري ناشي از شوک‌هاي انتظاري است که با عواملي همچون افزايش تقاضاي فصلي ارز ترکيب شده‌اند و عليرغم تاثيرگذاري مقطعي بر تغييرات نرخ ارز، از سوي بنيان‌هاي اقتصاد کلان حمايت نمي‌شوند. 
در ارزيابي مانايي اثرات افزایش نرخ ارز بايد به اين نکته توجه داشت که طي سه سال اخير و عليرغم افت قابل توجه قيمت نفت، بازار ارز از ثبات مطلوبي برخوردار بوده است. روند کاهشي نرخ تورم و حصول به سطوح تک‌ رقمي، نرخ سود واقعي مثبت و جذّاب در بازار پول، رشد اقتصادي بالاي ٥ درصد در فصل اول سال جاري و همچنين کاهش کسري تراز گمرکي و تبديل آن به مازاد تجاري در هفت ماهه سال جاري از جمله عوامل توضيح‌ دهنده برقراري ثبات در بازار به شمار مي‌آيند. 
رییس کل بانک مرکزی از آنچه که آن را اظهار نظرهای غیر سازنده و غیر کارشناسی برخی افراد از طریق رسانه های جمعی و ذکر آماری تحت عنوان نرخ واقعی ارز، نرخ تعادلی ارز، نرخ واقعی بازار، کف قیمت ارز و غیره  انتقاد می کند و بدون اشاره به افراد مشخصی می گوید: برخی از همین افراد در سال گذشته وقتی نرخ دلار در همين ايام به حوالی 3740 تومان رسید، پيش بيني مي كردند تا پایان سال 1394 نرخ از 4000 تومان فراتر می‌رود. اخیرا نیز برخی افراد بدون توجه به آثار منفی انتظاری این امر، به التهاب بازار دامن مي زنند و حتی بعضا عنوان مي كنند دولت جهت جبران کسری بودجه از افزایش نرخ ارز استقبال می‌کند که قطعا درست نيست.
وی تاکید می کند که بانک مرکزی بر ناپايداري تحولات اخير تاکید می کند و از تمامی تلاش خويش جهت مهار اين نوسانات و هدايت نرخ ارز در مسير اصولي و پايدار خود بهره خواهد جست.