خبرگزاری مهر: مجموعه میراث جهانی پاسارگاد مجموعه‌ای از سازه‌های باستانی برجای مانده از دوران هخامنشی است که آرامگاه کوروش بزرگ، باغ پادشاهی پاسارگاد، کاخ دروازه، پل، کاخ بار عام، کاخ اختصاصی، دو کوشک، آب‌نماهای باغ شاهی، آرامگاه کمبوجیه، استحکامات دفاعی تل تخت، کاروانسرای مظفری، محوطه مقدس و تنگه بلاغی را در خود جای داده است.
یکی از این بناهای تاریخی کاخ بارعام یا کاخ پذیرایی کوروش با وسعت دو هزار و 472 متر مربع شامل یک تالار گسترده مرکزی با هشت ستون در وسعت آن 705 متر مربع است.
این کاخ مکانی است که در آن پادشاه از میهمانان و مقامات ملل مختلف که زیر چتر امپراتوری هخامنشی قرار داشتند پذیرایی و در مورد مسائل مختلف با یکدیگر بحث و گفتگو می کردند.
در کنار همین کاخ و در 230 متری شمال غربی آن، بقایای کاخ دیگری وجود دارد که مختصات یک بنای مسکونی را داراست و به کاخ نشیمن یا کاخ اختصاصی معروف است. طرح این کاخ مستطیلی به طول 76 متر و عرض 42 متر با تالاری متشکل از ستونهای متعدد بوده است.
این بناها سالها در معرض باد و باران و سرمای مرودشت فارس قرار داشته اند و همچنان نیز با آن دست به گریبان هستند، بسیاری از میراث دوستان و کارشناسان میراث فرهنگی می گویند چون این سنگها از 25 قرن پیش تا کنون باقی مانده و دارای ترک های فراوانی است، با بارش باران و برف بر روی آنها، آب به داخل شیارها و ترک ها نفوذ پیدا کرده و پس از یخ زدگی سنگها را از هم متلاشی می کند.
چرا که فشار یخ زدگی بر افزایش این ترک ها تاثیر بسیار زیادی دارد همانطور که چندی پیش خبرگزاری مهر از تخریب تدریجی کاخ اختصاصی کوروش خبر داد و اعلام کرد که نفوذ آب به داخل شیارها موجب از هم پاشیدگی سنگ ها می شود. با این حال سازمان میراث فرهنگی معتقد است که برای جلوگیری از این آسیب راهکاری اندیشیده که یکی از آنها پر کردن شیارها و ترک ها نیست چرا که ترک محدود به یک یا چند قسمت از بنا نیست.
به همین منظور سازمان میراث فرهنگی در نظر دارد تا در فاز اول و دوم محوطه دو کاخ بارعام و اختصاصی که به طور جمع 6 هزار متر مربع مساحت دارد، با اعتباری نزدیک به یک میلیارد و 700 میلیون تومان با احتساب اجرای عملیات فونداسیون مسقف کند.
در این باره، عبدالرضا نصیری، معاون میراث فرهنگی استان فارس گفت: در گام نخست در نظر داشتیم تا برای سه تا از کاخ ها سقف طراحی کنیم اما چون اعتبار سازمان کم بود کاخ دروازه هم اکنون در اولویت نیست. در فاز اول کاخ اختصاصی و فاز دوم کاخ بارعام را مسقف می کنیم برای این منظور سقف ها در کارخانه طراحی و ساخته، رنگ آمیزی و در جای مناسب وصل و روی ستون گذاشته می شود.
یخ زدگی شبانه در زمستان آفت پاسارگاد است
وی ادامه داد: چون عملیات فونداسیون سقف حساسیت زاست باید باستان شناسان روی این موضوع کار کنند و در این بین کارشناسان میراث فرهنگی مکان فونداسیون را آماده کنند تا سقف روی آن نصب شود. در این فاصله کارهای طراحی سقف کاخ بارعام نیز انجام می شود.
نصیری بیان کرد: اجرای فونداسیون ابهاماتی را ایجاد کرده است به عنوان مثال جای فونداسیون باید زمان نصب در زمین به گونه ای باشد که به چیزی برخورد نکند چون در غیر این صورت یا باید فونداسیون جابه جا شود و یا طراحی آن تغییر کند در هر حال تا زمانی که فونداسیون اجرایی نشود نمی توانیم برآورد کنیم این امر چه زمانی اجرایی می شود.
کاخ بارعام
نصیری، آسیب بزرگ بناهای تاریخی از جمله کاخ های پاسارگاد را یخ زدگی شبانه در زمستان دانست و گفت: بعد از بارندگی، رطوبت نزولی وارد شکاف سنگ ها شده و باعث یخ زدگی و ترکیدگی سنگها می شود پس باید از بارش مستقیم باران روی این شکافها جلوگیری می شد.
میله ها و ستون های نخراشیده منظر بصری کاخ هارا از بین می برد
معاون میراث فرهنگی استان فارس با بیان اینکه این مشکل در تخت جمشید نیز وجود دارد اما سنگ های تخت جمشید از سنگهای پاسارگاد مقاوم تر هستند ادامه داد: سنگ های پاسارگاد از یک نوع سنگ گرانیت خاصی تشکیل شده که تا ترک نخورده محکم هستند اما با یک ترک و یخ زدگی کوچک سرعت فرسایش سنگ ها افزایش پیدا کرده و ورق ورق می شود.
این اقدام سازمان میراث فرهنگی مخالفت هایی نیز در پی دارد چرا که منظر بصری این کاخ ها را از بین می برد با این حال نصیری توضیح داد: این سقف ها را در کمال شرمندگی نصب می کنیم چون حفظ سنگ ها از نگه داشتن منظر بصری کاخها بیشتر اهمیت دارد.
وی افزود: فونداسیون و سقف ها را به گونه ای طراحی می کنیم که قابل حمل باشند بنابراین پولی دور ریخته نمی شود پس اگر این سقف ها تنها بتواند ده سال روند تخریب سنگ های تاریخی را به تعویق بیاندازد به خودمان افتخار می کنیم.
شاید بازدیدکنندگان و معترضان در وهله اول با یک سری ستون ها و میله های نتراشیده و نخراشیده مواجه شوند که عکس یادگاری آنها و منظر بصری کاخ ها را از بین می برد اما اگر سنگ های تخریب شده را بر ببینند به طور حتم می گوید که نگه داشتن بنا از منظر آن مهمتر است.
منتظر تکنولوژی جدیدتر هستیم
این کارشناس میراث فرهنگی تصریح کرد: اگر ده سال دیگر به جایی برسیم که تکنولوژی نانو یا هر تکنولوژی دیگری از این کار بهتر است به طور حتم آن را اجرا خواهیم کرد و سقف ها که قابلیت جابه جایی دارند را برمی داریم.
پلکان کاخ آپادانا در تخت جمشید از مدتها پیش مسقف شده است
وی گفت: در حقیقت اکنون نمی دانیم که سقف ها چه عیب هایی را به دنبال دارد و اعتراضها تنها در حد احتمال است مانند بحث رشد میکروارگانیسم ها درحالی که اکنون با یک مسئله عینی مواجه هستیم اما می خواهیم با یک مسئله احتمالی این موضوع عینی را نادیده بگیریم که فکر می کنم درست نیست.
کلیات طرح مسقف کردن کاخهای پاسارگاد توسط شورای فنی میراث فرهنگی موافقت کلی را دریافت کرده است با این حال این طرح با همه جزئیاتش در روزهای آینده، برای تصویب نهایی به شورا ارائه می شود. معاون میراث فرهنگی فارس نیز معتقد است اگر این شورا نظر مثبت قطعی را بدهد، به طور حتم کارشناسان یونسکو نیز مخالفتی با آن نخواهند کرد.
