به این ترتیب، شاخص بورس بازدهی 5/ 1 درصدی را در آبان تجربه کرد. به‌نظر
می‌رسد برخلاف دوره‌های اخیر که خوش‌بینی به برجام محرک رشد بورس بود،
اکنون عامل تعیین‌کننده مسیر قیمت سهام، ذهنی نبوده و کاملا می‌توان روند
قیمت‌ها در بازارهای کالایی و اثر آنها بر شرکت‌های بورسی را تحلیل کرد. در
واقع، هرچند ریسک‌های اقتصادی-سیاسی متعددی در بازارهای جهانی وجود دارد،
اما شفافیت اطلاعات بین‌المللی، فضای شایعه‌پراکنی سفته‌بازان را محدود
می‌کند.
با رشد 5/ 1 درصدی شاخص در آبان، ماه‌های سبز و قرمز بازار سهام مساوی شدند
تغییر زمین بازی‌ساز بورس
بازار سهام ایران ماه گذشته مانند بسیاری از بازارهای مالی دنیا تحت‌تاثیر اخبار مربوط به انتخابات ریاست جمهوری آمریکا با رفتار پرنوسانی همراه شد. انتخابات آمریکا در ابتدا یک فضای خوش‌بینانه در معاملات بورس تهران به وجود آورد، در ادامه اما روشن شدن نتیجه انتخابات آمریکا یک فضای توام با نگرانی را پیش روی معامله‌گران قرار داد. تقابل این دو فضا در نهایت به رشد 5/ 1 درصدی شاخص کل ختم شد و چهارمین رشد ماهانه در کارنامه بورس تهران به ثبت رسید (بورس تهران پیش از این در مهرماه و در دو ماه اول تابستان با رشد مواجه بود).
تکرار الگوی روند قیمت‌ها در تابستان؟
برخی فعالان روند رشد قیمت‌ها در دو ماه ابتدای پاییز را با روند رشد قیمت‌ها در دو ماه اول تابستان مقایسه می‌کنند و از این رو معاملات سومین ماه پاییز را نیز همچون شهریور توام با هیجان و احتمالا اصلاح قیمت‌ها ارزیابی می‌کنند. در این راستا باید گفت، بین معاملات این دو مقطع زمانی تفاوت‌هایی وجود دارد. برای تشریح این تفاوت‌ها مرور آنچه در دوماه ابتدای تابستان رخ داد و مقایسه آنچه در مهر و آبان اتفاق افتاد، بی مناسبت نیست. پس از افت قیمت‌ها در سه ماه نخست سال جاری قیمت بیشتر سهم‌ها اصلاح شدیدی را تجربه کرده بودند. این موضوع موجب افزایش جذابیت این سهم‌ها نزد خریداران شد. علاوه بر این حمایت معامله‌گران حقوقی و اخبار شرکت‌ها در فصل مجامع نیز از دیگر دلایل رشد قیمت‌ها در بازار عنوان می‌شد. این عوامل در کنار یکدیگر در نهایت رشد بیش از 5/ 7 درصدی شاخص کل را رقم زد. در شهریور ماه اما پس از روند رشد قیمت‌ها طی معاملات تیر و مرداد، افزایش فشار فروش افت نماگر‌های بازار سهام را به دنبال داشت. در شرایطی که مهم‌ترین محرک رشد شاخص در دو ماه ابتدایی تابستان حمایت معامله‌گران حقوقی عنوان شد، در مهر و آبان عامل اصلی رشد نماگر‌های بازارهای سهام به دلیل رشد قیمت‌ها در بازارهای جهانی و در حضور پررنگ سهامداران حقیقی بود. رشد قیمت در این بازارها در صورت مالی برخی شرکت‌ها نیز منعکس شد و روند رشد قیمت‌ها در سهام شرکت‌های مرتبط را به دنبال داشت. این عامل اثرگذار بر خلاف عوامل اثرگذار در دو ماه ابتدای تابستان، کاملا قابل اندازه‌گیری است. در نتیجه مقایسه این دو مقطع زمانی با یکدیگر از یک نگاه سطحی سرچشمه می‌گیرد. به عبارتی اینکه بازار بخواهد در این مقطع زمانی به صرف مقایسه با روند تابستان هیجانی رفتار کند، تحلیل دقیقی نیست.
تحولات جهانی، کانون توجه سهامداران
در شرایط کنونی روند آتی قیمت‌ها در بازار سهام، بیش از هر عامل دیگری مشروط به وضعیت بازارهای جهانی است. روند این بازارها نیز درحال حاضر قابل پیش‌بینی به نظر نمی‌رسد، هر چند برخی خوش بینی‌ها از تداوم رشد اقتصادی چین یک عامل حمایتی از روند قیمت‌ها در بازارهای جهانی است، اما افزایش سفته‌بازی در بازارهای چین پیش‌بینی پایداری قیمت‌ها در بازارهای جهانی را به مخاطره انداخته است. از سوی دیگر برخی سیاست‌های ترامپ را در راستای شعار‌های انتخاباتی‌اش در جهت نوسازی زیرساخت‌های آمریکا می‌دانند. امری که می‌تواند بازارهای جهانی را با رونق مناسبی مواجه کند. با این حال در این زمینه نیز همچنان بسیاری از موارد نامعلوم است و از این احتمالات نیز نمی‌شود یک نتیجه قطعی گرفت. به هر ترتیب شرایط بورس تهران در حال حاضر بیش از هر چیز دیگری کاملا وابسته به یک عامل خارجی (بازارهای جهانی) است. این در حالی است که در تابستان و در مجموع از زمستان سال گذشته، بازی‌ساز اصلی بورس تهران، خوش‌بینی به دستاوردهای احتمالی برجام بود. جایی که تحلیلگران داخلی نمی‌توانستند شعاع اثر این موضوع را بر بهبود شرایط بازار سهام رصد کنند. در شرایط کنونی اما دو تفاوت در عامل بازی‌ساز بازار سهام کشورمان به چشم می‌خورد. نخست آنکه کاملا وابسته به شرایط اقتصاد جهانی و نه فضای داخلی است و دوم اینکه اثرگذاری آن با توجه به رصد لحظه به لحظه قیمت‌های جهانی، کاملا قابل اندازه‌گیری و تحلیل است. به هر حال، با توجه به عدم قطعیت‌هایی که در فضای اقتصاد جهانی وجود دارد پیش‌بینی می‌شود بازی معامله‌گران در یک فضای نوسانی، روند قیمت‌ها را متاثر کند.
دو رویداد مهم بازارهای جهانی
ابهامات در مورد شرایط بازار جهانی در شرایطی مطرح می‌شود که در آذر ماه دو جلسه اثرگذار بر روند این بازارها نیز تشکیل خواهد شد. نزدیک‌ترین جلسه مهم و اثرگذار بر روند قیمت‌ها در بازارهای جهانی نشست اوپک است که قرار است حدود 10 روز دیگر برگزار شود. جایی که اگر کشور‌های عضو اوپک به توافق در مورد کاهش تولیدات خود نرسند، قیمت نفت و به تبع آن دیگر کالاها افت چشمگیری را تجربه خواهند کرد. در واقع، اکنون نسبت به نتیجه‌بخش بودن نشست اوپک امیدواری وجود دارد و تا حدودی قیمت‌ها نیز حمایت شده‌اند. بنابراین، اثر عدم توافق بر افت قیمت‌ها شدیدتر از رشد قیمت‌ها در صورت توافق اوپک خواهد بود. دومین جلسه مهم و اثرگذار بر قیمت‌های جهانی، جلسه فدرال رزرو خواهد بود. جایی که بیشتر کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند، نتیجه این جلسه افزایش نرخ بهره و به تبع آن رشد شاخص دلار خواهد بود. افزایش شاخص دلار به‌عنوان یک عامل مهم می‌تواند قیمت کالاهای پایه را با افت مواجه کند. با این همه به دلیل اظهارات مقامات در مورد نتیجه فدرال رزرو (مبنی بر افزایش نرخ بهره) و همچنین انتظارات بازار از افزایش این نرخ، تصمیم احتمالی بر افزایش نرخ بهره به دلیل خاصیت پیشخور شدن انتظارات در بازار، نمی‌تواند فشار زیادی به بازارهای کالایی وارد کند (بیش از آنچه اکنون وارد شده است). مگر آنکه فدرال رزرو روی میزان افزایش این نرخ مانور دهد. در کنار عوامل خارجی اثرگذار بر قیمت سهام برخی، عوامل داخل بازار همچون گزارش‌های 9 ماهه و اولین گزارش‌های پیش‌بینی برخی شرکت‌ها برای سال 96 نیز در تعیین قیمت‌ها در بازار سهام تا پایان سال اثرگذار خواهد بود. باید دید این موارد در نهایت سرنوشت بورس تهران را در ماه‌های پایانی سال 95 به چه شکلی رقم خواهند زد.
برجام پس از ترامپ!
بسیاری از کارشناسان بازار سهام، روند قیمت‌ها در نیمه دوم سال را به دلیل اینکه اولین نشانه‌های بهبود فضای اقتصادی پس از برجام در 6 ماهه پایانی سال هویدا می‌شود، روندی رو به رشد پیش‌بینی می‌کردند. با این حال انتخاب ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهور آمریکا تا حد زیادی این پیش‌بینی‌ها را در هاله‌ای از ابهام قرار داد. بسیاری از تحلیل‌ها آینده برجام پس از ترامپ را در مواجهه با یک خطر جدی می‌بینند. این موضوع به‌طور قطع شرایط اقتصاد کشور و به تبع آن بورس تهران را با یک هیجان منفی مواجه خواهد کرد. محتمل‌ترین نتیجه‌ای که می‌توان از برجام در این شرایط گرفت، این است که ریسک انتخاب ترامپ در کنار ریسک انتخابات ایران زمان نتیجه‌بخش شدن برجام برای اقتصاد کشورمان را به دلیل احتیاط بیشتر سرمایه‌گذاران خارجی به تعویق خواهد انداخت.
در معاملات آبان ماه چه گذشت؟
بازار سهام معاملات خود در هشتمین ماه از سال جاری را با بهبود وضعیت نقدینگی آغاز کرد. برای این بهبود نقدینگی دلایل متعددی مانند افزایش اطمینان نسبت به انتخاب نماینده دموکرات‌ها در انتخابات آمریکا، بهبود عملکرد شرکت‌ها در گزارش‌های 6 ماهه و نیز برخی تصمیمات دولت در زمینه فروش محصولات با ارز آزاد عنوان می‌شد. این دلایل در کنار هم توانست فضای رونق نسبی در معاملات این ماه را رقم بزند. در ادامه معاملات نیز موج رشد قیمت‌های جهانی در برخی محصولات پتروشیمی، فلزات اساسی، فولاد، سنگ‌آهن و زغال‌سنگ، سهام مرتبط با این محصولات را به پشتوانه رشد قیمت‌های جهانی در معرض توجه معامله‌گران قرار داد. رشد این نماد‌ها که بیش از نیمی از ارزش بازار سهام را در اختیار دارند، به‌عنوان یک عامل حمایتی از رشد شاخص کل، نماگر بازار سهام را تا کانال 80 هزار واحدی حرکت داد. در سومین هفته آبان ماه اما معاملات پرنوسانی در بورس تهران رقم خورد. معاملات هفته مزبور در ابتدا با رونق شدیدی مواجه شد. رونقی که به دلیل افزایش احتمال پیروزی هیلاری کلینتون به وجود آمد. در ادامه اما انتخاب ترامپ شوک سنگینی را به بازار وارد کرد تا جایی که در روز انتخاب وی شاخص کل یکی از بزرگترین افت‌های روزانه خود در سال جاری را ثبت کرد. پس از انتخاب ترامپ به مدت چند روز نوسانات بازار تداوم یافت، اما در ادامه با بازگشت فضای احتیاط و تعادل به فضای معاملات بورس تهران و توقف رشد قیمت‌ها در بازارهای جهانی شاهد نوسان‌های کوچک شاخص سهام در کانال 79 هزار واحدی بودیم.
ورود 130 میلیارد تومان نقدینگی حقیقی‌ها
در جریان معاملات آبان‌ماه برای دومین بار در سال‌جاری خرید حقیقی‌ها از حقوقی‌ها پیشی گرفت. (پیش از این در مهرماه خرید حقیقی‌ها از حقوقی‌ها بیشتر بود). این موضوع تاییدی بر اختلاف ماهیتی رشد قیمت سهام در این دو ماه نسبت به دو ماه ابتدای تابستان 95 دارد؛ چراکه در تیر و مرداد سال‌جاری آنچه روند رشد قیمت‌ها را در بورس تهران رقم زده بود، حمایت چشمگیر حقوقی‌ها از معاملات بازار سهام بود.در مجموع در ماه گذشته حدود 130 میلیارد تومان نقدینگی از سوی معامله‌گران خرد وارد بازار سهام شد. به این ترتیب میزان خروج پول از ابتدای سال تاکنون به سطح 400 میلیارد تومان رسید.
پیشتازی بازار ارز در آبان
بررسی روند بازارهای مالی مختلف در کشور حاکی از پیشتازی بازار ارز نسبت به دیگر بازارهاست. نرخ دلار در آبان با افزایش 4/ 2 درصدی به 3680 تومان رسید. در این ماه، دلار نرخ 3700 تومانی را نیز تجربه کرد .افزایش تقاضای فصلی دلارهمانند سال‌های قبل در این ماه،در کنار تشدید تقاضای دلار به‌دلیل افزایش سفر به کربلا به مناسبت اربعین حسینی از دلایل افزایش نرخ دلار عنوان می‌شود. قیمت سکه نیز در تقابل با افت 5 درصدی اونس طلا به‌عنوان یک عامل تضعیف‌کننده و رشد 4/ 2 درصدی نرخ دلار به‌عنوان یک عامل حمایتی با رشد 6/ 0 درصدی مواجه شد و کمترین بازدهی را نسبت به بازارهای رقیب نصیب سرمایه‌گذاران خود کرد. بازدهی بازار پول نیز با احتساب نرخ 18 درصدی حدود 5/ 1 درصد و مساوی با بازدهی بازار سهام بود.
آمار معاملات آبان
در معاملات آبان در مجموع بیش از 16 میلیارد و 747 میلیون سهم به ارزش حدود 4 هزار میلیارد تومان در حدود یک میلیون و 500 هزار دادوستد جابه‌جا شد. میانگین حجم و ارزش معاملات این بازار به ترتیب حدود 800 میلیون سهم و 190 میلیارد تومان بود. حجم و ارزش معاملات در ابتدای آبان به‌دلیل عوامل حمایتی ذکر شده رشد چشمگیری داشت و در برخی از روزها نیز از سطح 250 میلیارد تومان نیز عبور کرد. با این همه بررسی‌ها نشان می‌دهد میانگین حجم و ارزش معاملات آبان نسبت به میانگین مهرماه با افت به ترتیب 16 و 2 درصدی مواجه بوده است.
