روزگار نه چندان خوب سپیدرود نماد ناخوش احوالی منابع آبی گیلان

به گزارش ایران اکونومیست؛ در سال های اخیر دیگر نه از آن سرشاری و جنبش سال های نه چندان دور سپیدرود خبری هست و نه پاکی و گوارایی گذشته و رودی که زمانی قابلیت کشتیرانی با کشتی های کوچک و متوسط را داشت، اکنون کم آب و بی رمق راه خود را از لابلای سنگ ها به سوی خزر می گشاید.
حتی بارش افزون بر یک هزار میلی متر باران و پوشش گیاهی نیز درد سپیدرود را دوا نکرده است. به عبارت بهتر مشکل سپیدرود را می توان نمادی از وضعیت نامناسب منابع آبی در گیلان و حتی کشور دانست.
از سویی کم آبی و آلودگی موجب کاهش مهاجرت ماهیان برای تخم ریزی به سپید رود شده اما در واقع، کم آبی رودخانه ها و منابع آبی و آلوده شدن آنها در اثر عوامل مختلف، معضلی نه تنها منحصر به گیلان و ایران بلکه جهانی است.
**بحران جهانی آب
به گفته کارشناسان تا سال 2050 میلادی بیش از نیمی از کشورها در سراسر دنیا در تامین آب آشامیدنی مورد نیاز خود با بحران روبرو خواهند شد و جنگ آینده، جنگ آب است. بر اساس شاخص مؤسسه بین المللی مدیریت آب ، ایران در وضعیت بحران شدید آبی قرار دارد.
کارشناسان داخلی دلایل اصلی بحرانی شدن منابع آب در ایران را برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی و در نتیجه از دست دادن غیرقابل برگشت سفره های آب زیرزمینی ، مصرف بی رویه آب بویژه در بخش های کشاورزی و شرب، ورود انواع آلاینده ها به منابع آب و غیرقابل مصرف شدن بخشی از منابع آب به دلیل افت کیفیت، مدیریت محلی منابع آب بدون توجه به الزامات مدیریت یکپارچه منابع آب و توسعه پایدار و عدم اختصاص منابع لازم برای بهره برداری و نگهداری تاسیسات عنوان می کنند.
بنا بر شاخص های ذکر شده، ایران برای حفظ وضع موجود خود تا سال 2025 باید بتواند 112 درصد به منابع آب قابل استحصال خود بیفزاید.
 
**وضعیت منابع آبی گیلان در هاله ای از ابهام
شرکت سهامی آب منطقه ای گیلان از ارائه اطلاعات جدید در مورد وضعیت منابع آبی استان با بیان اینکه این اطلاعات بخشی از پدافند غیرعامل محسوب می شود، خودداری کرد.
با این حال بر اساس آمارهای موجود، گیلان بعنوان پرباران ترین استان کشور طی 50 سال اخیر شاهد کاهش متوسط سرانه آب قابل دسترس از حدود هفت هزار متر مکعب به دو هزار و 776 متر مکعب بوده است.
بر اساس همین آمار، میزان مصرف سالانه آب در استان سه هزار و 500 میلیون متر مکعب است که بیشترین میزان مصرف در بخش کشاورزی و شالیکاری با 63.6 درصد است.
9.5 درصد منابع آبی قابل دسترس استان نیز در بخش آبزی پروری، 4.7 درصد در بخش باغداری ، تولید انرژی برق آبی و غیره، 3.7 درصد در بخش شرب و خدمات شهری و روستایی، 1.9 درصد در بخش صنعت و معدن و 16.6 درصد در محیط زیست مصرف می شود.
منابع آبی مورد نیاز گیلان اعم از کشاورزی و شرب توسط سدهای سفیدرود، آیت الله بهجت (شهربیجار)، شفارود و پلرود تامین می شود. عمده منابع آب شرب گیلان از طریق سد شهر بیجار (حدود 70 درصد جمعیت شهری استان) ، چاه ها و چشمه ها و حدود 350 حلقه چاه عمیق، نیمه عمیق و فلمن فراهم می شود.
با وجود اینکه متوسط بارندگی در گیلان با یک هزار و 61 میلی متر در مقایسه با 250 میلی متر متوسط بارندگی کشور و حتی 750 میلی متر بارندگی جهانی، قابل توجه است اما حدود 80 درصد آب تجدیدشونده استان ، نابهنگام بوده و در فصل غیرزراعی جریان دارد.
به عبارتی با توجه به روند نزولی سرانه آب قابل دسترس در استان گیلان، چنانچه برنامه ریزی های مناسب برای کنترل، مهار، بهره برداری و مدیریت بهینه آن صورت نپذیرد؛ بروز تنش های آبی در استان اجتناب ناپذیر خواهد بود.
طبق برآوردهای صورت گرفته، امکان تأمین و استفاده از منابع آب استان گیلان تا پایان چشم انداز 20 ساله، 88 درصد از منابع سطحی، 11 درصد زیر زمینی و یک درصد پساب است. گرچه ممکن است وضعیت منابع آب و یا علل هدررفت و بروز تنش های آبی در مناطق مختلف ، تفاوت های اندکی داشته باشد اما آنچه مسلم است اینکه منابع آبی در تمام جهان از جمله کشورمان ایران و استان سبز گیلان، در حال آلوده شدن و کاهش شدید است.
مدیریت جامع آب ، اصلاح ساختار مصرف بویژه در بخش پرمصرف کشاورزی ، استفاده از روش های نوین آبیاری ، کنترل ذخیره پشت سدها ، حفاظت و بازیافت در برنامه های بخش های مصرف ، آگاه سازی عمومی و مشارکت مردم در برنامه ریزی و مدیریت آب ، استفاده از روش های نوین آبیاری (آبیاری قطره ای) ، کشاورزی علمی ، ارتقاء سطح فرهنگ مردم و جامعه در استفاده صحیح از آب و جلوگیری از آلوده سازی آن توسط آلاینده های کشاورزی ، خانگی ، صنعتی از جمله الزامات اصلی برای پیشگیری از بروز بحران آب است.
بی توجهی نسبت به مدیریت منابع و مصرف آب ، سپیدرودها را خشک رود و گهررودها را به جوی های فاضلاب تبدیل خواهد کرد