پیامد کارشکنی عربستان در مدیریت عرضه نفت

به گزارش ایران اکونومیست؛ همه اعضای اوپک شامل الجزایر، ایران، عراق، کویت، لیبی، نیجریه، قطر، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، اکوادور، آنگولا، اندونزی و ونزوئلا به درآمدهای نفتی وابسته هستند که البته میزان وابستگی برخی از این کشورها بیشتر است.
از اواخر سال 2014 که افت قیمت نفت شروع شد، اغلب این کشورها نگرانی خود از کاهش قیمت ها را مطرح کردند و خواستار بازنگری در سیاست های اوپک شدند، اما عربستان و متحدانش که جایگاه ویژه ای را در اوپک به خود اختصاص داده اند، در مقابل درخواست کاهش تولید و افزایش قیمت مقاومت کردند.
عربستان به بهانه لزوم مقابله با شیل نفت به بازار و در واقع با انگیزه های سیاسی اقدام به عرضه فراوان نفت در بازار کرد که کاهش شدید قیمت را به دنبال داشت.
پس از افزایش شدید تولید نفت عربستان از حدود هشت میلیون بشکه به حدود 10.5 میلیون بشکه در روز رسید، سایر تولیدکنندگان مانند روسیه، کویت، عراق و امارات نیز اقدام به افزایش تولید کردند که در نهایت، آشفتگی و بی ثباتی بازار را به دنبال داشت.
عربستان در زمان آغاز سیاست خود برای افزایش عرضه، اعلام کرد که در پی خارج کردن شیل های نفتی از بازار و تقویت جایگاه تولیدکنندگان نفت های متعارف است.
به ادعای عربستان تولید هر بشکه شیل نفت بیش از 60 دلار هزینه دارد و بنابراین با کاهش قیمت ها به زیر 50 دلار و حتی 30 دلار، تولیدکنندگان شیل های نفتی ضرر کرده و از بازار خارج می شوند.
اما گذشت زمان، نادرستی این ادعای ریاض را ثابت کرد به طوری که امروز، به پشتوانه پیشرفت تکنولوژی های جدید، هزینه تولید شیل های نفتی در برخی مناطق به بشکه ای 30 دلار کاهش یافته و بدین ترتیب کاهش قیمت ها دیگر بر روی آنها تاثیری نخواهد داشت.
البته هنوز برخی چاه های شیل های نفتی آمریکا همچنان نیاز به افزایش قیمت نفت به بشکه ای 60 دلار هستد تا تولیدشان صرفه اقتصادی داشته باشد.
حدود 2 سال از اجرای سیاست ریاض برای کاهش قیمت نفت می گذرد و شواهد نشان می دهد که این سیاست، شکست خورده و عربستان و سایر تولیدکنندگان به عنوان بزرگترین بازندگان کاهش قیمت ها به شمار می روند.
بر اساس گزارش ها، از نوامبر 2014 (پاییز 1993)تا سپتامبر سال 2016 (شهریورماه) کشورهای تولید و صادرکننده قیمت نفت (با محاسبه قیمت بر مبنای نوامبر 2014) به طور میانگین روزانه 875 میلیون دلار ضرر کرده اند که حدود 711 میلیون دلار از آن متعلق به اعضای اوپک است.
تخمین زده می شود که کاهش قیمت نفت در دوره مورد اشاره در مجموع بیش از 500 میلیارد دلار به کشورهای عضو اوپک، زیان درپی داشته و به همین میزان به مصرف کنندگان سود رسانده است.
در میان کشورهای صادرکننده نفت، عربستان به عنوان بزرگترین بازنده کاهش قیمت ها به شمار می رود زیرا در این مدت ماهانه 6 میلیارد و 750 میلیون دلار (معادل 225 میلیون دلار در روز) ضرر کرده و درآمد را از دست داده است.
این در حالی است که ریاض در این مدت با درگیر کردن خود در منازعات و جنگ های منطقه ای با افزایش سنگین هزینه ها مواجه شده و بر اساس برخی گزارش ها با کسری بودجه نیز مواجه شده است.
بازنده های بعدی کاهش قیمت نفت در اوپک به ترتیب عراق و امارات هستند به طوری که عراق روزانه 95 میلیون و امارات 75 میلیون دلار از درآمدهای خود را به دلیل کاهش قیمت ها از دست داده اند.
ایران نیز در 2 سال اخیر و پس از کاهش شدید قیمت ها، ماهانه یک میلیارد و 440 میلیون دلار (معادل روزانه 48 میلیون دلار) از درآمد خود را از دست داده است که قابل مقایسه با زیان ماهانه 6 میلیارد و 750 میلیون دلاری ریاض نیست.
نکته قابل توجه اینکه سیاست عربستان در کاهش قیمت نفت، سودی برای اوپک و سایر تولیدکنندگان نداشته و مصرف کنندگان اروپایی، آمریکایی و آسیایی بزرگترین سود را از این سیاست ریاض برده اند.
بررسی ها نشان می دهد که کشورهای مصرف کننده و واردکننده از نوامبر 2014 تا سپتامبر 2016 روزانه 875 میلیون دلار از کاهش قیمت ها سود کسب کرده اند.
در میان مصرف کنندگان، آمریکا به عنوان بزرگترین برنده کاهش قیمت نفت به شمار می رود به طوری که 229 میلیون دلار در روز (معادل ماهانه 6 میلیارد و 870 میلیون دلار) سود کرده است.
چین با روزانه 215 میلیون دلار، هند با 125 میلیون دلار و ژاپن با 97 میلیون دلار در روز نیز از دیگر برندگان بزرگ کاهش قیمت نفت بوده اند.
در واقع در 2 سال اخیر که کشورهای صادرکننده نفت به دلیل کاهش قیمت نفت با کسری بودجه و مشکلات اقتصادی دست به گریبان بوده اند، کشورهای صنعتی واردکننده در آمریکا، اروپا و آسیا به لطف کاهش قیمت ها، پول ناشی از صرفه جویی در خرید نفت را صرف رونق اقتصادی خود کرده اند.
در حاشیه پانزدهمین نشست مجمع بین‎المللی انرژی که در روزهای ٢٦ تا ٢٨ سپتامبر (پنجم تا هفتم مهر) در الجزایر در حال برگزاری است، قرار شده اعضای اوپک گردهم جمع شوند تا طرح فریز نفتی (تثبیت تولید نفت) را بررسی کنند.
در صورت موافقت تولیدکنندگان نفت، قرار است با هدف ایجاد ثبات در بازار و جلوگیری از عرضه نفت مازاد، میزان تولید در سال 2016 و نیمه نخست سال 2017 ثابت باقی بماند.