۲۸ شهريور ۱۳۹۵ - ۱۲:۳۱
غیرمتعهدها؛ جنبشی از شعار تا عمل؛
آیا جنبش غیرمتعهدها در تحقق شعارهای خود موفق عمل کرده است
کشور ونزوئلا در حالی روز گذشته میزبان هفدهمین نشست سران کشورهای عضو جنبش عدم تعهد(Non-Aligned Movement) بود که ایران با پایان ریاست چهار ساله آن را به رییس جمهور ونزوئلا تحویل داد.
به گزارش خبرنگار ایران اکونومیست؛ رییس جمهوری روز جمعه در صدر هیات بلند پایه سیاسی و اقتصادی راهی ونزوئلا شد. حسن روحانی در مراسم آغاز به کار اجلاس مسئولیت را به « نیکلاس مادورو» عضو تروئیکای غیرمتعهدها واگذار کرد.
ایران ریاست جنبش غیر متعهدها را در فاصله سال های 2012 تا 2016 بر عهده داشت. دکتر حسن روحانی که در حال حاضر در ونزوئلا به سر می برد، قرار است، پس از آن به کوبا سفر کند، سپس راهی آمریکا شده و در اجلاس سازمان ملل شرکت نماید.
از دوره ریاست ایران بر جنبش غیرمتعهدها می توان به عنوان برجسته ترین مقاطع دوران یاد کرد؛ دورانی که با تحولات شمال آفریقا و خاورمیانه به ویژه انقلاب مصر، سرنگونی دیکتاتوری لیبی و تونس و در ادامه آن با بحران جنگ در سوریه، عراق و یمن همزمان شد و این دوره را از سایر ادوار قبل متمایز کرد.
البته با توجه به حساسیت و اهمیت مساله فلسطین در دکترین جمهوری اسلامی ایران و حملات متعدد رژیم صهیونیستی به کرانه باختری و غزه در این دوره، تشکیل کمیته فلسطین در ساختار جنبش با 14 عضو که ریاست آن را نیز ایران بر عهده داشت از مهمترین دستاوردهای دوره ریاست ایران بر نم (NAM) است.
در همین ارتباط تاسیس صندوق و کمک مالی به فلسطین را نیز می توان به عنوان مهم ترین کار ویژه این کمیته عنوان کرد.
جنبش غیرمتعهدها در سال ۱۹۶۱ میلادی در اوج جنگ سرد در بلگراد، پایتخت یوگسلاوی تأسیس شد و شامل کشورهایی می‌شد که به هیچ یک از بلوک‌های قدرت نظام جهانی وابستگی و تعهدی نداشتند، یعنی نه در اردوگاه کمونیسم قرار داشته و نه به اردوگاه سرمایه‌داری تعلق داشتند. این سازمان با پایان جنگ سرد نیز به فعالیت خود ادامه داده و در سال ۲۰۱۲ در مجموع ۱۲۰ دولت عضو و ۱۷ عضو ناظر داشته است.
این جنبش از ابتدا بر پایه اصولی همچون احترام به تمامیت ارضی و حاکمیت ملی کشورهای عضو، پرهیز از تجاوزگری، دخالت نکردن در امور داخلی یکدیگر، برابری و امتیازهای متقابل و همزیستی مسالمت آمیز تشکیل شد تا به عنوان مجمعی اثرگذار در عرصه جهانی، معادلات بین المللی را زیر تاثیر تصمیم سازی های خود قرار دهد.
این سازمان در آغاز با هدف مخالفت با پذیرش سلطه قدرت های بزرگ تشکیل شده بود، اما حال با تغییر و تحولاتی که در معادلات جهانی صورت گرفته، کار ویژه های تازه ای را برای خود تعریف کرده است که تقویت همکاری های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دوجانبه و چند جانبه درون سازمانی از جمله آن ها به شمار می رود.
مارشال تیتو، قوام نکرومه، جمال عبدالناصر، جواهر لعل نهرو و احمد سوکارنو رهبرانی بودند که بعد از استقلال هند بر اساس اصول احترام به تمامیت ارضی، برابری و منافع متقابل، عدم تجاوز به یکدیگر، همزیستی مسالمت آمیز و دخالت نکردن در امور داخلی دیگران جنبش غیرمتعهدها را بنا نهادند.
بنیانگذاران جنبش عدم تعهد و جانشینان بعدی آنها معتقد که با توجه به تنوع ایدئولوژیکی و جغرافیایی کشورهای عضو، در صورت ایجاد ساختارهای رسمی همچون اساسنامه و دبیرخانه داخلی، احتمالا این جنبش از هم فرو خواهد پاشید. زیرا یک سازمان فراملی متشکل از کشورهایی با ایدئولوژی ها و اهداف مختلف هرگز قادر به ایجاد ساختاری اداری و منطقی برای اجرای سیاست هایی که مورد توافق کشورهای عضو باشد، نخواهد بود.
بر همین اساس، نوع منحصر به فردی از ساختار اداری در این جنبش شکل گرفت و در این چارچوب، اجلاس سران، مناسبتی است که در بالاترین سطح تشکیل جلسه می دهد و کشور میزبان ریاست جنبش و مسئولیت های مربوطه را از کشور میزبان قبلی برای مدت چهار سال تا اجلاس بعدی برعهده می گیرد.
به این ترتیب ساختار اداری جنبش نیز در مدت ریاست کشور میزبان به این کشور سپرده می شود که این وظیفه نیز معمولا بر عهده وزارت خارجه آن کشور قرار می گیرد.
تصمیم گیری در کلیه اجلاس ها و نشست های جنبش عدم تعهد بر اساس «اجماع» کشورهای عضو است. البته از آنجا که جنبش عدم تعهد فاقد دبیرخانه، مقر دائم و کادر ثابت می باشد، برحسب نوع اجلاس، کشور میزبان به تدارک وسائل و ابزار کار مورد نیاز می پردازد و چنانچه کمبودی در امر خدمات باشد، کشورهای دیگر عضو کمک های لازم را در اختیار کشور میزبان قرار می دهند.
تهیه اسناد نیز وظیفه کشور میزبان است که باید با مشورت گسترده با دیگر اعضاء صورت گیرد. کشور میزبان باید تلاش کند تا پیش نویس اسناد مربوط به اجلاس را هر چه سریع تر و حداقل یک ماه قبل از برگزاری اجلاس تهیه و توزیع کند.
هدف مشترک پایه گذاران جنبش غیرمتعهدها نفی سلطه از دو قطب اصلی قدرت در دنیای دو قطبی بود، در حالی که شرایط در حال گذار دنیای امروز نوعی ابهام و نبود شفافیت را بر ساختارهای جهانی برای بازیگران عرصه بین المللی ایجاد کرده است.
در چنین شرایطی اغلب بازیگران با رویکردی عمرگرایانه به دنبال تامین منافع آنی تر هستند و دوری و نزدیکی به کانونهای قدرت هم بر گرفته از چنین شرایط ابهام آمیزی است. علاوه بر این نسل رهبران استقلال طلب همچون نهرو، نکرومه، مارشال تیتو، سوکارنو و جمال عبدالناصر سال ها است که دیگر تکرار نمی شود.
اغلب کشورهای عضو جنبش غیرمتعهدها به ویژه در آسیا و آفریقا به واسطه تراکم بحران های دولت سازی با چالش های جدی روبرو شده و گرفتار دور باطل هرج و مرج و برخی نیز دچار دیکتاتوری شده اند.
در سال های اخیر تعدادی از قدرتمندترین اعضای این جنبش در منطقه خاورمیانه با خطر تروریسم و افراطی گری دست به گریبان هستند و حتی تمامیت ارضی آنها به عنوان نخستین منفعت ملی هر کشور و دولتی در معرض آسیب جدی قرار گرفته است و این بحران کشورهای بیشتری را هم تهدید می کند.
ایران ریاست جنبش غیر متعهدها را در فاصله سال های 2012 تا 2016 بر عهده داشت. دکتر حسن روحانی که در حال حاضر در ونزوئلا به سر می برد، قرار است، پس از آن به کوبا سفر کند، سپس راهی آمریکا شده و در اجلاس سازمان ملل شرکت نماید.
از دوره ریاست ایران بر جنبش غیرمتعهدها می توان به عنوان برجسته ترین مقاطع دوران یاد کرد؛ دورانی که با تحولات شمال آفریقا و خاورمیانه به ویژه انقلاب مصر، سرنگونی دیکتاتوری لیبی و تونس و در ادامه آن با بحران جنگ در سوریه، عراق و یمن همزمان شد و این دوره را از سایر ادوار قبل متمایز کرد.
البته با توجه به حساسیت و اهمیت مساله فلسطین در دکترین جمهوری اسلامی ایران و حملات متعدد رژیم صهیونیستی به کرانه باختری و غزه در این دوره، تشکیل کمیته فلسطین در ساختار جنبش با 14 عضو که ریاست آن را نیز ایران بر عهده داشت از مهمترین دستاوردهای دوره ریاست ایران بر نم (NAM) است.
در همین ارتباط تاسیس صندوق و کمک مالی به فلسطین را نیز می توان به عنوان مهم ترین کار ویژه این کمیته عنوان کرد.
جنبش غیرمتعهدها در سال ۱۹۶۱ میلادی در اوج جنگ سرد در بلگراد، پایتخت یوگسلاوی تأسیس شد و شامل کشورهایی می‌شد که به هیچ یک از بلوک‌های قدرت نظام جهانی وابستگی و تعهدی نداشتند، یعنی نه در اردوگاه کمونیسم قرار داشته و نه به اردوگاه سرمایه‌داری تعلق داشتند. این سازمان با پایان جنگ سرد نیز به فعالیت خود ادامه داده و در سال ۲۰۱۲ در مجموع ۱۲۰ دولت عضو و ۱۷ عضو ناظر داشته است.
این جنبش از ابتدا بر پایه اصولی همچون احترام به تمامیت ارضی و حاکمیت ملی کشورهای عضو، پرهیز از تجاوزگری، دخالت نکردن در امور داخلی یکدیگر، برابری و امتیازهای متقابل و همزیستی مسالمت آمیز تشکیل شد تا به عنوان مجمعی اثرگذار در عرصه جهانی، معادلات بین المللی را زیر تاثیر تصمیم سازی های خود قرار دهد.
این سازمان در آغاز با هدف مخالفت با پذیرش سلطه قدرت های بزرگ تشکیل شده بود، اما حال با تغییر و تحولاتی که در معادلات جهانی صورت گرفته، کار ویژه های تازه ای را برای خود تعریف کرده است که تقویت همکاری های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دوجانبه و چند جانبه درون سازمانی از جمله آن ها به شمار می رود.
مارشال تیتو، قوام نکرومه، جمال عبدالناصر، جواهر لعل نهرو و احمد سوکارنو رهبرانی بودند که بعد از استقلال هند بر اساس اصول احترام به تمامیت ارضی، برابری و منافع متقابل، عدم تجاوز به یکدیگر، همزیستی مسالمت آمیز و دخالت نکردن در امور داخلی دیگران جنبش غیرمتعهدها را بنا نهادند.
بنیانگذاران جنبش عدم تعهد و جانشینان بعدی آنها معتقد که با توجه به تنوع ایدئولوژیکی و جغرافیایی کشورهای عضو، در صورت ایجاد ساختارهای رسمی همچون اساسنامه و دبیرخانه داخلی، احتمالا این جنبش از هم فرو خواهد پاشید. زیرا یک سازمان فراملی متشکل از کشورهایی با ایدئولوژی ها و اهداف مختلف هرگز قادر به ایجاد ساختاری اداری و منطقی برای اجرای سیاست هایی که مورد توافق کشورهای عضو باشد، نخواهد بود.
بر همین اساس، نوع منحصر به فردی از ساختار اداری در این جنبش شکل گرفت و در این چارچوب، اجلاس سران، مناسبتی است که در بالاترین سطح تشکیل جلسه می دهد و کشور میزبان ریاست جنبش و مسئولیت های مربوطه را از کشور میزبان قبلی برای مدت چهار سال تا اجلاس بعدی برعهده می گیرد.
به این ترتیب ساختار اداری جنبش نیز در مدت ریاست کشور میزبان به این کشور سپرده می شود که این وظیفه نیز معمولا بر عهده وزارت خارجه آن کشور قرار می گیرد.
تصمیم گیری در کلیه اجلاس ها و نشست های جنبش عدم تعهد بر اساس «اجماع» کشورهای عضو است. البته از آنجا که جنبش عدم تعهد فاقد دبیرخانه، مقر دائم و کادر ثابت می باشد، برحسب نوع اجلاس، کشور میزبان به تدارک وسائل و ابزار کار مورد نیاز می پردازد و چنانچه کمبودی در امر خدمات باشد، کشورهای دیگر عضو کمک های لازم را در اختیار کشور میزبان قرار می دهند.
تهیه اسناد نیز وظیفه کشور میزبان است که باید با مشورت گسترده با دیگر اعضاء صورت گیرد. کشور میزبان باید تلاش کند تا پیش نویس اسناد مربوط به اجلاس را هر چه سریع تر و حداقل یک ماه قبل از برگزاری اجلاس تهیه و توزیع کند.
هدف مشترک پایه گذاران جنبش غیرمتعهدها نفی سلطه از دو قطب اصلی قدرت در دنیای دو قطبی بود، در حالی که شرایط در حال گذار دنیای امروز نوعی ابهام و نبود شفافیت را بر ساختارهای جهانی برای بازیگران عرصه بین المللی ایجاد کرده است.
در چنین شرایطی اغلب بازیگران با رویکردی عمرگرایانه به دنبال تامین منافع آنی تر هستند و دوری و نزدیکی به کانونهای قدرت هم بر گرفته از چنین شرایط ابهام آمیزی است. علاوه بر این نسل رهبران استقلال طلب همچون نهرو، نکرومه، مارشال تیتو، سوکارنو و جمال عبدالناصر سال ها است که دیگر تکرار نمی شود.
اغلب کشورهای عضو جنبش غیرمتعهدها به ویژه در آسیا و آفریقا به واسطه تراکم بحران های دولت سازی با چالش های جدی روبرو شده و گرفتار دور باطل هرج و مرج و برخی نیز دچار دیکتاتوری شده اند.
در سال های اخیر تعدادی از قدرتمندترین اعضای این جنبش در منطقه خاورمیانه با خطر تروریسم و افراطی گری دست به گریبان هستند و حتی تمامیت ارضی آنها به عنوان نخستین منفعت ملی هر کشور و دولتی در معرض آسیب جدی قرار گرفته است و این بحران کشورهای بیشتری را هم تهدید می کند.
گزارش خطا
آخرین اخبار