انتقال آب چغاخور چهارمحال و بختیاری تهدید یا فرصت

به گزارش ایران اکونومیست؛ یک فعال محیط زیست در چهارمحال وبختیاری گفت: تالاب ها یکی از ارزشمندترین منابع طبیعی بلحاظ تنوع زیستی است، به طوری که هر هکتار تالاب 150برابر هر هکتار عرصه طبیعی غیر تالابی ارزش دارد.
هومان خاکپور افزود: تالاب ها به عنوان ذخیره گاه های ژنی تنوع زیستی در حوزه گیاهی و جانوری به حساب می آید که علاوه بر کارکردهای تنوع زیستی سبب تغذیه آب های سطحی و تغذیه منابع آب های زیرزمینی می شود.
به گفته وی، همانطور که تالاب ها بلحاظ کارکرد زیستی دارای اهمیت است در صورت تخریب می تواند به عنوان تهدیدی جدی در حوزه سلامت سکونتگاه های اطراف آنها نقش ایفا کند.
وی اظهار کرد: تالاب ها به لحاظ برخورداری از رسوبات و ذرات بسیار ریز در صورت پر شدن به عنوان کانون های گرد و غبار، سلامت و حیات مردم را به شدت تهدید می کنند.
خاکپور افزود: در شرایط کنونی کشور که گرد و غبار، بسیاری از استان های کشور را درگیر کرده و این گرد وغبار در بسیاری ازاستان های کشور منشا تالابی داشته است.
این فعال زیست محیطی اظهار کرد: در استان چهارمحال وبختیاری نیز خشک شدن تالاب ها از جمله مرغزار شهرکرد، دهنو و خانمیرزا که در شمار تالاب های خشک شده در استان هستند و به عنوان یکی از منابع تولید گرد و غبار داخلی در استان محسوب می شود.
خاکپور با بیان این که تالاب ها دارای حق آبه زیست محیطی هستند و در سالیان متمادی این حق آبه از طریق حوضه آبخیز و رودخانه بالادست تامین می شد، افزود: دست کاری در رودخانه ها و حوضه آبخیز بالادست به بهانه های توسعه صنعتی و کشاورزی و اقدام به سد سازی و انتقال بین حوضه ای آب ها بدون نادیده گرفتن ملاحظه های زیست محیطی یکی از مهم ترین تهدیدهایی است که تالاب ها را تهدید می کند.
وی تصریح کرد: تالاب بین المللی چغاخور به عنوان بیست و سومین تالاب بین المللی کشور است که به همراه تالاب «خانی برازان» در استان آذربایجان غربی بعد از انقلاب اسلامی در لیست تالاب های بین المللی کنوانسیون رامسر قرار گرفته است.
وی گفت: هم اکنون با توجه به تغییر اقلیمی و محدودیت منابع آبی و تعهد ایران در برابر معاهده ها و تفاهم نامه های بین المللی ایجاد می کند که این تالاب های بین المللی بیش از سایر مناطق از ضریب حفاطت تالابی و مدیریت جامع تر برخوردار باشد.
وی اظهار کرد: تالاب چغاخور در بالا دست تالاب گندمان به عنوان یکی از سایت های پرنده نگری کشور واقع شده و حق آبه این تالاب از سرریز تالاب بین المللی چغاخور تامین می شود.
خاکپور اظهار کرد: در اوایل دهه 70 با احداث سد بر روی تالاب بین المللی چغاخور نه تنها حوضه این تالاب با تهدیدی جدی در شاخص های بین المللی کنواسیون رامسرمواجه شده است، بلکه حق آبه تالاب گندمان نیز نادیده گرفته شده و هیچ آبی در رودخانه «آق بلاق» جریان پیدا نکرده و به تالاب گندمان نرسیده است.
به گفته وی، تالاب چغاخور به عنوان یک تالاب بین المللی است و نباید با نگاه تجاری آب و مانند یک دریاچه با منبع ذخیره آب به آن نگاه ویژه کرد.
خاکپور اظهار کرد: انتظار است با توجه به اهمیت ملی و بین المللی تالاب چغاخور و گندمان مدیریت جامع با نگاه اکوسیستمی و اکولوژیکی برآن حاکم شود تا حق آبه زیستی و حیات تالاب و همچنین تالاب گندمان در اولویت برنامه ریزی قرار گیرد.
خاکپور با بیان این که یکی از اصول توسعه پایدار آمایش سرزمین و جانمایی صحیح مولفه های توسعه در بخش های سازمانی و صنعتی است، افزود: مهم این است که توسعه در هر منطقه براساس داشته های اکولوژیکی و ظرفیت های طبیعی مناطق طراحی و چیدمان توسعه براساس همین ظرفیت های طراحی شود.
وی گفت: استعداد صنایع به خصوص صنایع پر مصرف آب مانند فولاد و کارخانه سیمان که نیاز آبی بسیار بالایی دارد در مناطق کم بارش مانند سفید دشت و بروجن غیر کارشناسی و غیر اصولی بوده که باعث خشک شدن منابع آبی زیرزمینی و تهدید کشاورزی منطقه و فرونشست زمین شود.
این فعال زیست محیطی افزود: هم اکنون مسوولان و دست اندرکاران استان برای جبران این اشتباه در جانمایی صنعتی استان به دنبال اجرای طرح های انتقال آب و تهدید سایر مناطق هستند.
خاکپور تصریح کرد: بهتر است با تغییر رویکرد توسعه ای در منطقه سفید دشت و بلداجی با استفاده از منابع آب موجود مانند پساب های شهری و استفاده از سیستم بازچرخانی آب، مشکل و نیاز آبی این صنایع تامین شود.
وی گفت: با توجه به وضعیت کنونی توسعه فازهای 2 و3 این صنایع در این مناطق یک تهدید و یک فعالیت غیر اقتصادی است.
معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال وبختیاری گفت: تالاب ها به عنوان یک اکوسیستم خاص هستند که ارتباط به حوضه آبخیز بالا دست و پایین دارد و عمل و اتفاق که در این حوزه انجام شود بر روی تالاب، همچنین حوضه آبخیز مناطق مناطق زیر دست تالاب اثر مخرب دارد.
حسین بهرامی افزود: برداشت آب از تالاب بین المللی چغاخوربرای دشت های بلداجی و گندمان و همچنین رودخانه آق بلاق که از این تالاب سرچشمه می گیرد و حیات این منابع به حیات تالاب وابسته است، یک تهدید محسوب می شود.
به گفته وی، احداث سد بر روی تالاب بین المللی چغاخور و انتقال آب به خارج از این حوضه در صورتی که انتقال اب بین حوضه ای است، اثراتی مانند خشک شدن رودخانه پایین دست آق بلاق از محل خروجی تالاب و همچنین مناطق پایین دست می شود.
بهرامی اظهار کرد: با احداث سد و همچنین انتقال آب به طرح هایی که حق آبه جدید گرفته اند و یا طرح هایی که از قبل حق آبه برداشت از این تالاب را داشتند، امکان بهره وری کشاورزی و همچنین رودخانه های پایین دست این تالاب را غیرممکن می کند.
وی گفت: با برداشت و انتقال آب از تالاب بین المللی چغاخور رودخانه آق بلاق که در یک منطقه دشتی وسیع که از شهر و روستاهای بلداجی، گندمان، بیژگرد و گدار کبک را طی می کند و یک حاشیه سبز را طی سالیان فراهم کرده و گونه های جانوری خاص از بین رفته است، تامین آب تالاب گندمان را با مشکل مواجه کرده است.
وی تصریح کرد: با خشک شدن این رودخانه و خشک شدن طبیعت سبز، یک کانون جدید گرد وغبار داخلی در استان خواهیم داشت.
بهرامی اظهار کرد: در یک نتیجه گیری کلی با انتقال آب از این تالاب، روستاها و تمدن بومی که در پایین دست این طبیعت شکل گرفته دچار تغییر و تحول منفی می شود.
معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری افزود: اجرای طرح های غیر کارشناسی در کشور بخصوص استان چهارمحال وبختیاری که در یک منطقه اب و هوایی خشک و نیمه خشک واقع شده به عنوان یک تهدید به حساب می آید.
به گفته وی، انتقال آب در مناطق مختلف، زمانی اتفاق می افتد و کارشناسی است که آب مازاد باشد یا حداقل خود منطقه قابلیت استفاده را نداشته باشد که اجرای این طرح که در پایین دست بهره برداری می شود و همچنین دشت های مستعد قرار دارد، غیرکارشناسی و غیراصولی است و طرح های کشاورزی از بین می رود.
بهرامی افزود: مشکل عمده اجرای طرح های توسعه ای در استان این است که این طرح ها از گذشته بدون توجه به آینده نگری اجرا شده است.
به گفته وی، در دهه های گذشته که طرح انتقال آب به صنایع فولاد و همچنین بخش صنعت استان رخ داد، این منطقه نیاز آبی چندانی نداشت، اما اینک بحث تغییر اقلیم و همچنین کاهش بارش و توسعه مناطق زیر دست تالاب از مهمترین دلایلی است که انتقال آب از این تالاب را به یک طرح غیر کارشناسی تبدیل کرده است.
وی افزود: امروز با توجه به توسعه فضای سبز منطقه تالاب گندمان و تالاب بین المللی چغاخور و بحث گردشگری این تالاب اثر بیشتری بر درآمد زایی استان در حوزه گردشگری دارد.
بهرامی گفت: در حال حاضر با توجه به اینکه شرق استان نیاز زیادی در زمینه آب دارد اجرای طرح های صنعتی که نیار به آب زیاد دارد، توجیه اقتصادی ندارد.
همچنین مدیرکل حفاظت محیط زیست چهارمحال وبختیاری گفت: آب در تمام جهان در وضعیت بحرانی است، در اجلاسیه آژانس سازمان ملل برای محیط زیست که در کیوتو ژاپن برقرار شد، آمده است که تا سال 2015 شمار کسانی که به آب آشامیدن دسترسی ندارند به نصف کاهش یابد.
شهرام احمدی افزود: هم اکنون بیش از یک میلیارد انسان وجود دارد که به آب آشامیدنی دسترسی ندارند.
کارشناسان سازمان ملل یکی از مهم ترین وظایف کشورها در قرن 21 در آغاز هزاره سوم را مبارزه با مسائل مربوط به آب رودخانه ها، تالاب ها، دریاها و اقیانوس ها می دانند.
احمدی اظهار کرد: ایران هم از به دور از این قاعده نیست و با توجه به قرارگیری این کشور در مناطق خشک و نیمه خشک، اهمیت مدیریت منابع آبی را دوچندان می کند.
وی گفت: مهم ترین مساله در روند برداشت بی رویه آب به خصوص در تالاب ها، گسستن زنجیره غذایی موجودات زنده می باشد، چنانچه با از بین رفتن بخش قابل توجهی از میکرو ارگانیسم های موجود در آب موجودات ریز نیز با خطر نابودی روبرو شده و به همین ترتیب نسل ماهیان که از این موجودات تغذیه می کنند را رو به انقراض می گذارد.
به گفته وی، در صورتی که برداشت با رعایت حق آبه طبیعی صورت پذیرد، کمترین آسیب به اکوسیستم وارد خواهد شد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری افزود: برداشت بی رویه درکنار خشکسالی، می تواند به خشک شدن تالاب و ایجاد کانون های ایجاد گرد و غبار در استان ها و مناطق منجر شود.
احمدی اظهار کرد: در حال حاضر علیرغم این که تقریبا بر روی تمام رودخانه های دائمی کشور سد احداث شده و محیط زیست کشور بویژه تالاب ها و رودخانه ها بشدت تحت تاثیر قرار گرفته اند، مدیریت منابع آب کشور کماکان با مشکلات جدی از جمله تامین آب با توجه به رشد جمعیت، افزایش آلودگی منابع آب و کاهش پتانسیل بهره برداری از منابع آب و پیدایش بحران های عمومی آب در مقیاس ملی و منطقه ای مواجه است.
وی، تقویت کارکرد تالاب ها در زمینه ذخیره آب در زیر زمین و سطح زمین، جلوگیری از تبخیر و سایر روش های پایدار مهار، هدایت و ذخیره سازی سیلاب های فصلی را از راهبردهای سازگار با شرایط اقلیمی و اقتصادی اجتماعی کشور دانست که لزوم توجه بیشتر به این اکوسیستم را طلب می کند.
در همین حال برخی کارشناسان آب در استان نظر مخالف قبلی ها دارند و معتقدند؛ انتقال آب از سد چغاخور به سفید دشت نه تنها حقی از کشاورزان منطقه ضایع نمی کند بلکه بر منابع آب زیرزمینی نیز اثر منفی ندارد.
سرپرست شرکت آب منطقه ای چهارمحال و بختیاری در همین خصوص گفت: انتقال آب چغاخور به سفید دشت از سال 82 طراحی شده که براساس این طرح مقرر شد تا میزان 255 لیتر بر ثانیه آب به صنایع شرق استان انتقال داده شود.
فتح الله صابرپور با بیان این که میزان آب موجود در سد چغاخور قابل اندازه گیری است، تصریح کرد: میزان حق آبه کشاورزان و محیط زیست از این آب تعیین شده و آب مورد نیاز صنایع شرق استان از مازاد آب موجود در این سد انتقال داده می شود.
وی تصریح کرد: حفظ حقوق کشاورزان از منابع آب چغاخور از مهم ترین تعهدات طرح انتقال آب چغاخور به سفیددشت است.
سرپرست شرکت آب منطقه ای چهارمحال و بختیاری با بیان این که طرح انتقال آب از چغاخور به شکل مستقیم به صنایع شرق استان منتقل می شود، افزود: همین امر سبب می شود تا هیچ بهره برداری از چشمه ها و قنات های بین مسیر صورت نگیرد و تاثیر منفی بر منابع آب زیرزمینی نداشته باشد.
صابرپور خاطرنشان کرد: این طرح برای تامین آب فولاد و سیمان در منطقه سفید دشت درنظر گرفته شده و این اطمینان را می دهیم که این آب به استان همجوار و یا شهرستانهای دیگر استان منتقل نمی شود.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت چهارمحال و بختیاری نیز گفت: اواخر سال 85 موافقت نامه اجرای طرح انتقال آب چغاخور به صنایع شرق استان شامل سیمان، ورق خودرو و فولاد با 255 لیتر بر ثانیه منعقد شد.
سید نعیم امامی اظهار کرد: حجم مخزن این طرح 40 میلی مترمکعب است ولی به دلیل کاهش بارش در سال های اخیر، هم اینک حجم آب ذخیره شده در این مخزن 28 میلی متر مکعب است.
به گفته وی با رایزنی های انجام شده طی سال های اخیر و به دلیل خشکسالی های اخیر با اجرای این طرح مقرر شد بین 40 تا 50 لیتر بر ثانیه آب از چغاخور به صنایع شرق استان انتقال یابد.
امامی تصریح کرد: در برنامه بلند مدت برای تامین آب صنایع استان به خصوص شهرستان بروجن استفاده از پساب شهری برنامه ریزی شده است.
وی گفت: واحدهای صنعتی سیمان و ورق خودرو از این طرح منتفع نمی شوند و برنامه ریزی برای اجرای طرح انتقال آب به واحدها در شهرستان های «بن» - شهرکرد - بروجن است.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان گفت: با توجه به این که سهم حق آبه کشاورزی مشخص و این انتقال آب از سهم کشاورزی استفاده نمی کند و حتی بسیار کمتر از سهم صنعتی استفاده خواهد کرد، سهم 10 درصد حق زیست تالاب در تالاب رعایت خواهد شد، انتقال آب چغاخور به صنایع شرق تاثیر منفی بر تالاب ندارد.
به گفته وی آب در صنعت فولاد در سه بخش دارای سیستم بازچرخانی است، معادل آبی که وارد شده در سیستم می چرخد و به ورودی سیستم باز می گردد.
امامی با بیان این که بین 70 تا 400 دما درجه حرارت در سیستم فولاد وجود دارد، گفت: آب در سه بخش خنک کردن روغن و یاتاقان، کولر و تمیز کردن غبارگیرها در سیستم می چرخد و آب چرخش شده برای تولید آهن اسفنجی استفاده می شود.
به دنبال اجرای طرح انتقال آب به صنایع شرق استان در سه سال گذشته، مردم بلداجی نگران خشک شدن چاه های آب کشاورزی، قنوات و چشمه های منطقه شدند درحالی که مسوولان وعده داده اند این انتقال هیچ گونه نگرانی در حوزه کشاورزی ایجاد نخواهد کرد.
به همین دلیل مردم، کشاورزان و تشکل های مردم نهاد در بلداجی اعتراض خود را به منظور اجرای این طرح روز سه شنبه هفته گذشته اعلام کردند.
تونل سبزکوه با هدف تامین آب شرب شهرهای گندمان و بلداجی در شهرستان بروجن و صنایع شرق چهارمحال وبختیاری آب را از ناغان به تالاب بین المللی چغاخور و از آنجا به بروجن منتقل می کند.
روستاییان این منطقه معتقدند: برخورد این تونل به یکی از آبخوانهای منطقه باعث کم آبی و خشکی سه چشمه در این منطقه شده است.