کارشناسان معتقدند رشته ورزشی والیبال در رده سنی بزرگسالان از سال 2010 به عنوان نخستین ورزش تیمی ایران رشد چشمگیری در میادین بین المللی داشته است که قابل مقایسه با رشد دیگر رشته های ورزشی کشورمان نیست.
تیم ملی والیبال ایران در سال 2006 در رده بیست و ششم رنکینگ جهان قرار داشت و این درحالی است که در پایان سال 2015 رتبه اش در جهان به جایگاه هشتم ارتقا یافته است.
به دست آوردن دو مقام قهرمانی متوالی در مسابقات والیبال آسیا (2011 و 2013)، نایب قهرمانی در سال 2015 با تیم ملی ب، حضور موفق در جام قهرمانان جهان، کسب جواز حضور در لیگ جهانی والیبال بعد از 23 سال و کسب مقام نهمی لیگ جهانی در سال 2013، مقام چهارمی لیگ جهانی والیبال در سال 2014، حضور شایسته در لیگ جهانی سال 2015، قهرمانی بازی های همبستگی کشورهای اسلامی، قهرمانی در بازی های آسیایی اینچئون 2014، کسب مقام ششم رقابت های جهانی سال 2014 و سه قهرمانی جام کنفدراسیون ها از جمله افتخارات تیم ملی والیبال ایران در چند سال اخیر است.
اما در مقابل ،والیبال زنان ایران در این مدت همچنان در جایگاه های ششم تا هشتمی آسیا قرار دارد و نشانی از رشد و توسعه در بعد قهرمانی این رشته دیده نمی شود، متن کامل مصاحبه با محمود افشار دوست دبیر فدراسیون والیبال در مورد چرایی این موضوع به قرار زیر است:
سئوال: برنامه های تدوین شده برای والیبال زنان را چگونه ارزیابی می کنید؟
پاسخ: در چند سال اخیر که من به عنوان دبیرکل مشغول به کار در فدراسیون والیبال بوده ام، بحث والیبال بانوان به عنوان یک اولویت به صورت جدی پیگیری می شود. در این مدت برنامه های متعددی برای رشد و توسعه آن تدوین شده است.
هدف فدراسیون این است که والیبال زنان ایران همانند مردان در آسیا و جهان دیده شود، البته کار بسیار سختی در قاره آسیا داریم، زیرا بهترین تیم های والیبال زنان جهان همانند ژاپن، چین، تایلند و کره جنوبی در این قاره قرار دارند.
سئوال: چرا در سال های اخیر در والیبال زنان همانند مردان پیشرفت نداشته ایم؟
پاسخ: در بحث والیبال زنان چند چالش جدی پیش رو داریم که مهمترین آن سن شروع استعدادیابی در دختران است. در سال های اخیر سن استعدادیابی در دختران بین 14 تا 16 سال بوده است که باید بگویم این مقطع سنی اصلا برای کشف استعدادیابی دختران مناسب نیست. این رده سنی کار پرورش بازیکن را سخت می کند، بعضا مشاهده شده که بازیکنان جدیدی برای تیم های نوجوانان معرفی شده و والیبال بازی کردند که این بازیکنان شرایط لازم استعدادیابی مانند قد و آمادگی جسمانی را داشته اند، اما از نظر تکنیک و تاکتیک نیاز به تمرین دارند.
یکی از دلایل این مشکل روش استعدادیابی در شهرستان ها بوده است که برای رفع آن در یک سال اخیر روش های استعدادیابی را یکسان کرده ایم.
در اقدامی دیگر فدراسیون در برنامه های استعدادیابی خود در گروه دختران، سن را کاهش و به 9 تا 10 سال تغییر داده است. روند در پیش گرفته شده این نوید را می دهد که تعداد استعدادهای کشف شده در والیبال دختران در آینده بیشتر می شود و در بین آنان بازیکنان شایسته ای پیدا خواهند شد که با پرورش آنان بتوان تیم های مناسبی برای رده سنی والیبال دختران در سال های آینده تشکیل داد. البته این کار سخت و زمان بر است و باید سال ها تلاش کرد تا جواب مناسب بگیریم.
سئوال: آیا تنها مشکل موجود، سن استعدادیابی در دختران است؟
پاسخ: نه مشکلات و چالش های دیگر نیز در این زمینه وجود دارد که یکسان نبودن آموزش در بخش زنان از جمله آنان است. در گذشته در مردان نیز این مشکل وجود داشت اما اکنون برطرف شده است و البته هنوز در گروه زنان به شرایط ایده آل در زمینه همسان سازی آموزش نرسیده ایم.
در سطح کشور مراکز، مدارس و آکادمی های متعدد والیبال برای دختران وجود دارد اما خروجی خاصی در این سال ها از این مراکز دیده نشده است. بهتر بگویم این مراکز بازیکن شاخصی به تیم های پایه معرفی نکردند. باید ریشه یابی شود که مشکل در این زمینه چیست؟
بنابر این بخش بانوان باید در این زمینه نیز برنامه ریزی بهتری داشته باشد تا منجر به ظهور بازیکنان جدید باشد. کمیته استعدادیابی فدراسیون در سال های اخیر بازیکنان مناسبی از نظر فیزیک و قد شناسائی کردند که مدعی بودند بیش از دو سال در آکادمی ها و مراکز آموزشی تمرین والیبال داشته اند، اما در اردوهای انتخابی مشاهد شده که این بازیکنان در تکنیک های اولیه والیبال با مشکل روبرو هستند.
این سئوال مطرح می شود که این بازیکنان در این دو سال چه آموزش دیده و چه چیزی فراگرفته اند. چرا پیشرفت نداشته اند به همین دلیل تاکید می شود که باید نظارت بخش بانوان فدراسیون بر آکادمی ها و مدارس والیبال دختران افزایش یابد.
اگر این موارد به نوعی برطرف شود می توانیم امیدوار باشیم که در آینده، والیبال زنان در سطح آسیا و جهان به جایگاه بهتری نسبت به الان برسد.
سئوال: آیا پوشش بانوان مانعی برای ورزش حرفه ای آنان نیست؟
پاسخ: لباس تیم های والیبال زنان ایران یک پوشش فرهنگی و ارزشی ایران است. دختران ایران اسلامی از 9 سالگی با این پوشش تمام کارهای زندگی خود را انجام می دهند و به این موضوع که پوشش روند رو به رشد آنان را تحت تاثیر قرار می دهد، اعتقاد ندارم . بازیکنان دختر از سن کوچک باید عادت به این پوشش داشته باشند. ورزش بانوان بدون پوشش اسلامی اصلا معنا ندارد که بخواهیم انجام دهیم.
سئوال: نظر شما درباره مستقل شدن تیم های والیبال بانوان چیست؟
پاسخ: سالها ورزش بانوان ایران در همه رشته ها به صورت انجمن ورزش بانوان پیگیری می شد و پیشرفت خاصی هم نداشت. در آن زمان تیم های ملی به این شکل راه اندازی نشده بودند، اما الان همه فدراسیون ها تیم های ملی بانوان در رده های سنی مختلف تشکیل دادند و برنامه های خود را پیگیری می کنند.
رشد و توسعه ورزش بانوان در بعد قهرمانی نیز طی این سالها نسبت به گذشته خیلی بهتر شده است. نکته مهم این است که ورزش بانوان هم باید از تجربه فدراسیون ها در مردان مخصوصا رشته هایی که در سطح آسیا و جهان صاحب مدال هستند، کمک بگیرد. اگر قرار باشد تیم های بانوان خودشان مستقل عمل کنند به صورت 100 درصدی نیاز به فدراسیون نداشتند، پس باید همانند گذشته در قالب انجمن کار خود را پیگیری کنند.
خوشبختانه در والیبال نگاه جنسیتی وجود ندارد، اما بانوان باید از تجربه مردان در این مسیر بهره ببرند.
سئوال: آیا مربیان زن والیبال می توانند همانند مردان عملکرد موفقی داشته باشند؟
پاسخ: در دیگر کشورهای جهان، مردان در تیم های زنان مربیگری می کنند اما در ایران اینگونه نیست و حرکت به سویی است که کادر فنی تیم های زنان را بانوان تشکیل دهند. حرکت مثبت و خوبی است اما مربیان زن باید تلاش بیشتری برای یادگیری داشته باشند. صرف داشتن مدرک دلیل بر توانایی برای هدایت یک تیم نیست. اگر ملاک ارزیابی مربیان مدرک باشد، با مشکل روبرو می شویم. باید ملاک ارزیابی عملکرد و پرونده کاری آنان باشد. به عنوان مثال باید تعداد بازیکنی که در سنین پایه پرورش می دهند، ملاک ارزیابی باشد. در صورتی که درحال حاضر در بانوان داشتن مدرک مربیگری بیشتر ملاک ارزیابی است که کلا اشتباه است.
در کشورهای دیگر فدراسیون ها توجه زیادی به مدارک مربیگری بین المللی مربیان ندارد، بلکه فاکتورهای دیگری برای ارزیابی عملکرد مربیان مد نظر دارند. من که عضو کمیته مربیان کنفدراسیون والیبال آسیا هستم این پیشنهاد را برای آسیا هم داده ام که بر اساس توانایی مربیان آسیا مدارک دیگری برای آنان صادر شود تا در قاره آسیا برای خود ارزشیابی ایجاد شود. این کار در قاره های دیگر نیز انجام شده است خیلی از مربیان در جهان شاید مدرک مربیگری درجه دو یا سه بین المللی نداشته باشند، اما مدارک قاره ای دارند و عملکرد آنان نیز خیلی خوب است. حتی قهرمان المپیک هم شدند.
متاسفانه مدارک مربیگری بین المللی برای مربیان زن ایران ارزشی زیادی دارد که اشتباه است زیرا این مدارک در اصل سرفصل های کاری هستند. داشتن صرف این مدارک نشان دهنده توانایی یک مربی نیست، می تواند به عنوان داشتن علم والیبال مطرح باشد، اما در عمل باید مربیان در باشگاه ها فعالیت کنند تا در میادین مختلف آزمون و خطا کرده باشند.
در مردان نمونه هایی داریم که مربیان شهرستان ها شاید مدرک بین المللی نداشته باشند، اما هر سال چند بازیکن شاخص برای رده های سنی پایه معرفی می کنند. زنان بیشتر کارهای تحقیقی و توسعه انجام دهند. بیشتر مسابقات بانوان را در سطح جهان مشاهده کنند. اطلاعات تیم ها را بگیرند و در سمینار های والیبال شرکت کنند.
سئوال: آیا والیبال زنان ایران حدی رسیده است که تمامی اعضای کادر فنی آن را خانم ها تشکیل دهند؟
پاسخ: شاید خانم ها از این نظر من ناراحت شوند، ولی اعتقاد دارم که هنوز نمی توانند مستقل شوند. دلیل این است که مربیان خانم باید دارای تجربه بین المللی باشند و رویدادهای مختلف جهان را دیده باشند. در صورتی که مربیان زن والیبال ایران هم اکنون محدود به بازی های لیگ برتر و در نهایت جام کنفدراسیون والیبال آسیا و قهرمانی این قاره هستند.
مربیان زن والیبال ایران رویداد دیگری را تجربه نکردند. بنابر این برای مستقل شدن تجربه کافی ندارند. به همین دلیل فدراسیون به سراغ مربیان خارجی برای بانوان رفته است که حداقل تجربه جهانی و انتخابی المپیک داشته باشند. فدراسیون برای حل این مشکل از مربیان زن که انگیزه زیادی هم برای کار دارند، در کنار مربیان خارجی استفاده می کند. راهبرد والیبال ایران این است که از تجربه مربی خارجی برای آموزش مربیان داخلی استفاده شود. به همین منظور 'مایدا' را برای همکاری دعوت کرده ایم.
سئوال: آیا والیبال زنان ایران برای دیگر اعضای کادر فنی مانند آنالیزور و مربی بدنساز خودکفا هستند؟
پاسخ: در سطح آنالیزوری افرادی وجود دارند و مشکل خاصی نداریم زیرا آنالیزورها از برنامه ای به نام «دیتابولی» استفاده می کنند که برنامه بسیار کاملی است و مشکلی ندارد. در حال حاضر برنامه دیتابولی یک دروازه بزرگی از اطلاعات را در خود دارد و مربیان باید خواسته های خود را از این دریا انتخاب کنند که این مورد نیز تخصصی بوده و نیاز به تجربه دارد. اما درمورد مربی بدنساز شرایط متفاوت است و مربیان زبده زیادی در اختیار نداریم. فدراسیون والیبال برنامه بدنسازی مختص بانوان را از مربیان خارجی می گیرد و در تیم های ملی پیاده می کند.
