آيا اوپك به پايان خود نزديك شده است

 شبكه اينترنتي دويچه وله فارسي جمعه شب در گزارشي به شرح زير نوشت: اما بحران كنوني اوپك ظاهراَ هستي آن را هم در معرض تهديد قرار داده باشد.

دست‌كم از سال 2014 بهاي نفت به شدت كاهش يافته و اوپك ديگر در شرايطي نيست كه بتواند با اهرم‌‌ها و تدابير خود مانع اين كاهش يا افزايش فاحش قيمت نفت شود.

خبرگزاري رويترز در گزارشي در باره بحران كنوني اوپك، اين بحران را بيش از همه به مواضع و رويكرد بزرگترين عضو آن، يعني عربستان سعودي ربط مي‌دهد.

عربستان عملا با سياست متعارف اوپك كه قيمت نفت را در خلال دهه‌ها با سطح توليد اعضا تنظيم و تعيين مي‌كرد وداع كرده است.

اين وداع بيش از همه شايد به اين واقعيت برگردد كه توليدكنندگان خارج از اوپك مانند روسيه و آمريكا و كانادا ظرفيت‌هاي توليدي بزرگتري پيدا كرده‌اند.

آمريكا استخراج نفت به شيوه شيل را به شدت افزايش داده و كانادا نيز بر سطح توليد نفت خود از شن‌هاي نفتي در ايالت آلبرتا افزوده است. روسيه نيز سطح توليد خود را در سطحي كم‌سابقه بالا نگه داشته است.

اين توليد‌كنندگان حالا در موقعيتي هستند كه تا حدود زيادي مي‌توانند كاهش نفت اوپك در بازار را جبران كنند و نگذارند كه اوپك با چنين اهرمي قيمت نفت را در بازارهاي جهاني مطابق خواست و منافع خود تعيين كند.

دويچه وله فارسي توضيح داد: عربستان همچنين استدلال مي‌كند كه با كاهش عرضه نفت، ممكن است كه برخي از بازارهاي خود را به سود رقبا از دست بدهد، از اين رو كسب درآمد از طريق صدور نفت زياد،اما با قيمت كم بر كاهش توليد به منظور افزايش احتمالي بهاي نفت ارجحيت داده مي‌شود.

تغيير استراتژيك در نگاه عربستان به اهرم سهميه در قيمت‌گذاري نفت با وضعيت اقتصادي اين كشور هم بي‌ربط نيست.كسري بودجه عربستان در سال جاري حدود 100 ميليارد دلار اعلام شده كه 15 درصد توان اقتصادي اين كشور است.

در عربستان اين درك و دريافت نيز حاكم شده است كه اصولا دوران طلايي نفت رو به پايان است و هر چه در فروش آن و كسب درآمد غفلت شود قابل جبران نخواهد بود.

عربستان در اين راستا هم به گسترش تدابير زيست‌محيطي در اكثر كشورهاي جهان كه مصرف انرژي‌هاي فسيلي را محدود مي‌كند و هم به ارزان‌شدن روزافزون انرژي‌هاي تجديدپذيراشاره مي‌كند.

رويكرد جديد عربستان در اوپك بيش از همه با مخالفت رقيب قدر آن يعني ايران روبه رو است. ايران كه با اجراي برجام و رفع تحريم‌هاي نفتي در صدد توليد سهميه نفت خود در اوپك و احياي بازارهاي قبلي خود در دنياست، رويكرد عربستان را تخريب مباني مبادلاتي اوپك مي‌داند.

در آخرين اجلاس اوپك در وين ايران اصرار داشت كه اين نهاد همچنان به تنظيم سهميه ‌اعضا و به كارگيري اين اهرم در جهت ايجاد ثبات براي بهاي نفت پايبند بماند. عربستان، اما معتقد است كه شرايط به قدري تغيير كرده كه تنظيم سهميه بي‌فايده است.

رهبران عربستان حالا معتقدند كه بازار حالا بيش از پيش به تابعي از رقابت عرضه‌كنندگان و ميزان تقاضا بدل شده و انحصار اوپك در تعيين قيمت نفت شكسته شده است. در همين راستا دوران نفت گران قيمت بسان سال‌هاي 2010 تا 2014 نيز سپري شده است.

دويچه وله فارسي اضافه كرد: به اين ترتيب عربستان نه تنها قيد و بندي بر سطح توليد خود نمي‌شناسد، بلكه نسبت به تخطي ساير اعضا نسبت به سهميه خود نيز حساسيتي ندارد.

آخرين باري كه نظام سهميه‌بندي براي تنظيم بهاي نفت در اوپك به كار گرفته شد، در جريان بحران مالي و اقتصادي بين‌المللي در سال 2008 بود كه باعث شد قيمت نفت كه با كاهش شديد روبرو شده بود در سطح 40دلار باقي بماند و به زير اين سطح تنزل نكند.

پس از آن قيمت نفت دوباره رو به افزايش گذاشت و حتي به 115 دلار در ميانه سال 2014 رسيد. از آن زمان تا كنون، اما ركود نسبي در اقتصاد جهان و افزايش توليد نفت توسط توليد كنندگان خارج از اوپك سبب شده كه قيمت نفت در ماه‌هاي اخير به حدود سي دلار سقوط كند.

البته حالا بهاي نفت به بشكه‌اي 45 دلار رسيده و آتش‌سوزي اخير در ايالت نفت‌خيز آلبرتا در كانادا كه به كاهش شديد توليد نفت در اين ايالت انجاميده باعث شده كه اين قيمت اينك به 50 دلار هم نزديك بشود.

هيچ نشانه‌اي در دست نيست كه عربستان از تغيير استراتژيك در نظام قيمت‌گذاري نفت برگردد و اوپك از اين رهگذر بتواند جايگاه و موقعيت خود را احتمالا احيا كند.

اين رويكرد عربستان بيش از همه كشورهايي را با مشكل روبر كرده است كه اقتصادشان شديدا به توليد و فروش نفت وابسته است.

دويچه وله فارسي در پايان افزود: ونزوئلا كه اينك با يك بحران اقتصادي شديد روبرو است از قربانيان سرشناس تضعيف قسما غيرقابل اجتناب اوپك است، ضعفي كه صرفا به رويكرد عربستان ربطي ندارد و بازگشت رياض به سياست‌هاي قبلي نيز قدرت سابق اوپك را لزوما احيا نخواهد كرد.