بورس سال 94؛ آغازی نگران کننده با پایانی امید بخش

به گزارش خبرنگار بازار سرمایه ایران اکونومیست، بورس مرجعی برای مردمی است که وجوه مازاد خود را برای سرمایه‌گذاری در شرکت‌ها به کار انداخته و از سود آن برخوردار می شوند.
بورس با بازارهای سنتی نظیر طلا، مسکن و غیره تفاوت های عمده ای دارد، برخی کارشناسان شفافیت و برخورداری از پشتوانه محکم قانونی را مهمترین تفاوت های بورس با بازارهای سنتی می دانند.
اهمیت دو چندان بازار سهام از آنجا نشأت می‌ گیرد که رابطه دوسویه بین فضای اقتصادی کشور و بورس وجود دارد. یعنی از یک سو روند متغیرهایی همچون تورم، رشد اقتصادی و مولفه‌های سیاسی بر بورس موثر است و از سوی دیگر بورس می ‌تواند در ثبات اقتصادی کشور موثر باشد.
رشد سالانه حدود 30 درصدی شاخص کل بورس در بلند مدت به معنای مساوی بودن بازدهی آن با نرخ موثر سپرده‌های بانکی است. ریسک پایین‌تر بازار پول، استرس کمتر و نداشتن هزینه کارمزد به این معنا است، درصورتی که برآورد ما از رشد سالانه شاخص در حدود 30 درصد یا کمتر باشد، انتخاب بازار پول معقول‌تر خواهد بود.
نگاهی به افت و خیزهای بازار بورس در دو سال اخیر نشان می دهد که این بازارآرام در دی ماه سال 92 دچار چالش شد، در این مدت سرمایه سهامداران بورسی حدود 30 درصد افت کرد و زیان سرمایه گذاران 40 درصد برآورد شد، به نحوی که براساس برخی پیش بینی ها سرمایه گذاران بازار سهام حدود دو سوم از دارایی های خود را از دست دادند.
بر اساس آخرین آمارها حدود هشت میلیون نفر در کشور صاحب کد معاملاتی هستند که حدود 700 هزار نفر از این کدهای معاملاتی در سال 92 فعال بوده اند.
با روی کارآمدن دولت یازدهم امیدواری ها نسبت به آینده کشور بیش از گذشته تقویت شد و از سوی دیگر رشد حدود چهار برابری نرخ ارز پیش از انتخابات ریاست جمهوری شرایط بورس را متفاوت تر از سایر بخش های کشور کرد.
چرا که رشد قیمت دلار برای صاحبان سرمایه این فرصت را ایجاد کرده بود که دست کم برای حفظ ارزش دارایی خود سهم خریداری کنند، آن هم سهام شرکت هایی که نرخ محصولاتشان به دلیل رشد قیمت ارز و تورم کم سابقه سه برابر شده بود.
در ادامه این روند هرچند که همگان بر موفقیت غیر قابل انکار تیم سیاسی دولت در مذاکرات هسته ای و از سویی مهار تورم اذعان دارند، اما در این شرایط بازار بورس نیز شرایط خاص خود را پشت سر گذاشته است.
از نگاه کارشناسان چون بازار سرمایه از سیاست‌های پولی و مالی اتخاذ شده توسط دولت و بانک مرکزی تاثیر می‌پذیرد و اگر این سیاست‌ها با‌ ثبات و مشوق تولید و بهره‌وری باشند، اثر آنها به صورت رشد با ‌ثبات در بازار سرمایه تجلی پیدا خواهد کرد.
در غیر این صورت، تکان‌های حاصل از سیاست‌های مقطعی، به بازار سرمایه سرریز می‌شود که نتیجه آن، جز افزایش ریسک سیستماتیک، بی‌اعتمادی سرمایه‌ گذاران و در نهایت افزایش فعالیت‌های سفته ‌بازی در این بازار نخواهد بود.
به گواه آمار، اقتصاد ایران در سال‌های 1391 و 1392 به دلیل کاهش درآمد نفتی، بی ‌ثباتی بازار ارز، افزایش هزینه تولید و سیاست‌های نادرست پولی، حدود 10 درصد کوچک ‌تر شده و در مجموع، درآمد سرانه مردم 12 درصد کاهش یافته است. به این ‌ترتیب، انتظار می‌رفت که بازار سرمایه هم همین روند را در سال‌های یاد شده طی کند.
اما بر خلاف انتظار، بورس تهران در این دوره در مجموع 152.8 درصد بازده ایجاد کرده که به هیچ‌ وجه با واقعیت اقتصادی کشور سازگار نبوده است.
به عبارت دیگر، در شرایطی که اقتصاد ملی در حال کوچک شدن بوده و سودآوری شرکت‌ها هم به دلیل کاهش حجم تولید و افزایش هزینه‌ها کاهش یافته بود، به ‌طور طبیعی باید بورس تهران هم با کاهش بازده رو به ‌رو می‌شد، اما شرایط ویژه این بازار یعنی عمق اندک، سهام شناور پایین، حضور انبوه سهامداران حقیقی در کنار سیاست‌های پولی انبساطی بانک مرکزی و وفور نقدینگی، باعث سرریز شدن منابع نقدی به این بازار و رشد شدید قیمت‌ها شد.
این در حالی است که عملکرد بورس در سال 93 خوب نبوده و بازدهی منفی 20.8 درصدی را برای سهامداران به همراه داشته است.
اما اوایل سال 94 بود که تحلیل گران بازارهای مالی وضعیت بورس در این سال را به مراتب بهتر از سال 93 پیش بینی کردند، این پیش بینی پیوند محکمی با انتظارات موجود جهت محقق شدن نتایج مذاکرات هسته ای داشت.
بر اين اساس با رقم خوردن سناریوی توافق هسته ای جو رواني مثبت بر بازارهاي مالي سايه می انداخت که به اعتقاد برخي کارشناسان نقش کاتاليزو را در مناسبات بازار ايفا می کرد.
در شش ماه نخست امسال نیز بازار بورس فراز ونشیب های فراوانی را پشت سر گذاشت و البته مهرماه را نیز با بی رمقی و حرکت نزولی طی کرد.
بورس در فصل پاييز شرايطي کاملا رکودي را سپري کرد تا با ثبت زيان حدود 1/ 0 درصدي، زيان ده ترين بازار مالي کشور در سه ماه سوم باشد. بررسی ها نشان می دهد شاخص کل بورس در نخستین روز پاییز سال جاری به ارتفاع 61 هزار و 685 واحد رسید.
شاخص کل بازار روند نزولي ممتد با شيب ملايمي را تجربه کرد و هر چند در برخي مقاطع، تحرکاتي در شاخص براي بازگشت به روند صعودي مشاهده شد، اما برآيند عوامل مثبت و منفي در نهايت شاخص اين بازار را با زيان همراه کرد.
 در اين ميان، افت چشمگير حجم معاملات خرد به محدوده کمتر از 40 ميليارد تومان در بيشتر روزهاي کاري اين فصل، ابعاد جديدي از عمق رکود در بورس تهران را نمايان کرده است.
و درحالی پرونده بورس در پاییز امسال بسته شد که بازار در اين بازه زماني با عوامل مثبت و منفي زيادي همراه بوده است. عواملي که برآيند آنها بازار سهام را محتوم به ادامه روند نااميد کننده نزديک به دو سال اخير خود کرد.
از ابتداي مهر تا اواسط آبان تالار شيشه اي شاهد انتشار گزارش هاي شش ماهه شرکت ها بود، گزارش هايي که قريب به اتفاق انباشت کالاها و افت تقاضا را مهم ترين معضل خود عنوان کرده بودند.
در همين راستا نيز انعکاس خوبي از وضعيت نامناسب صنايع مختلف به فعالان عرصه اقتصادي کشور مخابره کردند، اما به هر ترتيب اين گزارش ها در سطحي فراتر از انتظار سهامداران قرار گرفتند و در نهايت شاهد عبور نرم بورس تهران از محتواي اين گزارش ها بوديم.
آخرین ماه زمستان هم در حالی به پایان خود نزدیک می شود که آمارها از کسب بازدهی نزدیک حدود 30 درصدی از آغاز فصل زمستان حکایت دارد تا این فصل سرد به بهار بورس بدل شود.
بدین ترتیب با وجود آن که کوچ سرمایه گذاران را تا پاییز سال جاری از تالار شیشه ای شاهد بودیم، با وقوع تحولات سیاسی و اجرایی شدن برجام و انتظار برای بهبود شرایط اقتصادی حاکم بر کشور، بورس جان دوباره ای گرفت تا ورق به نفع سرمایه گذاران بورسی که دو سال تلخ سرمایه گذاری در بورس را چشیده بودند، برگردد.
با نگاهی به آمارهای موجود از بازار سهام به وضوح می توان مشاهده کرد که بازار سهام از ابتدای دی ماه روی خوش خود را به بورس بازان نشان داد تا به مدد رشد قیمت ها به طور متوسط بازدهی حدود 30 درصدی از سهام شرکت ها محقق گردد.
در این مدت شاخص کل بورس توانست با فتح چند کانال از دست رفته طی دو سال گذشته، از ابتدای دی ماه امسال سیر صعودی خود را از مدار 61 هزار واحدی آغاز کند و تا کانال 78 هزار واحدی اوج گیرد تا با این جهش حدود 17 هزار واحد افزایش را تجربه کند که با این روند، بازدهی نماگر مذکور به حدود 28 درصد می رسد.
همچنین آمارها نشان از آن دارد که از ابتدای فصل زمستان سال جاری تاکنون در مجموع 449 سهم بازدهی مثبت محقق کرده اند و در مقابل تنها 75 سهم با کسب بازدهی منفی به سهامدارانشان زیان رساندند که جلودار آنها شرکت نورد و لوله اهواز بوده که از ابتدای دی ماه تا بدین جای کار نزدیک به 38 درصد زیان را به سرمایه سهامدارانش وارد آورده است.
بازار سرمایه کشور بویژه بورس تهران، با اجرایی شدن برجام و لغو تحریم ها روند صعودی خود را آغاز کرده و همچنان رونق دوباره ای یافته است؛ به طوری که در روز اجرای برجام(28دی ماه) شاخص کل در ارتفاع بیش از 65 هزار واحدی بود و تاکنون در حدود دوماه اخیر 14 هزار واحد رشد داشته است.