آلودگی امروز، نابودی فردا

 سالیانه حدود سه میلیون نفر در جهان در اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند که ۹۰ درصد آنان در کشورهای توسعه یافته هستند. در بعضی کشورها تعداد افرادی که در اثر همین عامل جان خود را از دست می‌دهند بیشتر از قربانیان سوانح رانندگی است. این مرگ و میر بطور خاص مربوط به آسم، برونشیت، تنگی نفس و حملات قلبی و آلرژی‌های مختلف تنفسی است.

معمولاً میزان آسیب افراد بستگی به میزان قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی زیانبار دارد، یعنی مدت تماس با آلاینده‌ها و غلظت مواد شیمیایی. صدمات ریوی ناشی از هوای آلوده به اوزون، خطری است که هر سه نفر از پنج نفر با آن روبرو هستند.

آلاینده های موجود در هوا با حمله به سلول های بدن عوارض نامطلوبي را به جا می گذارند که مهمترین آلاینده‌هایی که از طریق فعالیت‌های انسانی تولید می‌شوند، شامل مونوکسید کربن، اکسیدهای گوگرد به ویژه دی‌ اکسید گوگرد - ذغال سنگ و سوخت‌های نفتی، اکسیدهای نیتروژن به ویژه دی اکسید نیتروژن، ذرات معلق ناشی از ترکیبات آلی فرار، کلروفلوئورو کربن‌ها، فلزات سمی مثل سرب و جیوه، ازون تروپوسفری، آلودگی‌های رادیواکتیو و  آمونیاک است.

آلودگی هوا به طرق گوناگونی می‌تواند آثار زیانبار دراز مدت و کوتاه مدتی بر سلامت انسانها بگذارد. تاثیر آلودگی هوا بر افراد مختلف متفاوت است. آسیب پذیری برخی افراد در برابر آلودگی هوا بسیار بیشتر از سایرین است. کودکان کم سن و سال و سالمندان نیز بیشتر از دیگران از آلودگی هوا آسیب می‌بینند.

کودکان به این دلیل که با سرعت بیشتری تنفس می‌ کنند و با مواد آلوده‌ کننده هوا تماس دارند نسبت به بزرگسالان بیشتر در معرض خطر آلودگی هوا قرار می‌گیرند. 

یک متخصص کودکان در این خصوص آلودگی هوا در کلانشهر تهران می گوید: آلودگی هوا ضریب هوشی کودکان تهرانی را 5 تا 10 درصد از سایر کودکان کمتر کرده است؛ همچنین کم خونی و کمبود ویتامین D از دیگر تبعات آلودگی هواست.

وی عنوان کرد: وارونگی هوا فلزات سنگینی مانند سرب را که بیش از مقدار مجاز در هوا پراکنده است در سطح پائین‌ تری می‌آورد و کودکان به دلیل داشتن قد کوتاه بیشترین قربانیان سرب هستند.

این پزشک متخصص کودکان افزود: سرب یک ماده بی‌رنگ و سنگین است که از طریق خون به قسمت‌های مختلف بدن وارد می‌شود و در مغز و مغز استخوان رسوب پیدا می‌کند و خارج سازی آن بسیار سخت است؛ پس می‌توان گفت که عملاً راهی برای خارج‌ سازی آن وجود ندارد و این مواد 10 تا 15 سال در نسوج بدن باقی می‌مانند و زمانی که این مواد در مغز کودک وارد می‌شوند، ضریب هوشی را کاهش می‌دهد.

دیگر متخصصان نیز معتقدند، اختلالات تنفسی و بروز زمینه‌های آلرژی از دیگر تبعات آلودگی هواست، به طور مثال کودکانی که در این محیط‌ ها زندگی می‌کنند، اغلب بعد از یک سرما خوردگی، عوارض طولانی مدتی چون سرفه‌های بیش از حد و آبریزش دارند که آلودگی هوا، علت اصلی آن است.

آنها می گویند: کم‌ خونی نیز یکی دیگر از بیماری‌هایی است که به واسطه آلودگی هوا برای شخص به وجود می‌آید؛ همچنین کمبود ویتامین D در کودک به علت آلودگی هوا و تابش کمتر اشعه آفتاب به چشم می‌خورد.

کودکان از آنجايي که بيشتر نياز به تنفس دارند، بالطبع در هواي آلوده دي اکسيد نيتروژن بيشتري نيز استنشاق مي کنند که اين ماده بلافاصله سيستم تنفسي آنها را تحت تاثير قرار مي دهد.

تحقيقات نشان داده که کودکان زير 5 سال بيشتر از کودکان بالاي اين سن از اين ترکيب خطرناک آسيب مي بينند، چرا که کودکان به علت خاصيت فيزيکي خود در هنگام بازي يا فعاليت ورزشي بيشتر جنب و جوش دارند.

شايع‌ترين بيماري که همواره در شهرهاي بزرگ و آلوده کودکان را مبتلا مي‌ کند، بيمار‌هاي تنفسي و در رأس آنها آسم است. در حال حاضر آسم و آلرژي تنفسي، از بيماري‌هاي شايعي است که در تهران به چشم مي ‌خورد و دليل آن هم وجود آلودگي در اين شهر است.
 
آسيب‌ پذيري کودکان به دليل حساسيت ويژه‌اي است که به خصوص در مخاط آنها وجود دارد(منظور مخاط بيني، حنجره، ناي و مخاط روده کوچک و بزرگ است). به طوري که در حال حاضر بعضي از کودکان در تهران به دنبال يک سرما خوردگي کوچک و مختصر دچار سرفه‌هاي طولاني مي ‌شوند.
 
از ديگر موارد شايع در کودکان سوزش چشم و پوست و کمبود اکسيژن در خون است که همگي موجب بي ‌قراري در آنها می شود.

امروزه حتي در بيماري‌هاي روحي - رواني مانند افسردگي يا اسکيزوفرني‌ها ردپايي از آلودگي هوا يافته مي‌ شود. 

بيماري اوتيسم(نوعي اختلال رشدي كه با رفتارهاي ارتباطي ، كلامي غير طبيعي مشخص مي شود) و همچنين گوشه‌گيري کودکان و بيماري‌هاي گوارشي و تنفسي از آثار مخرب سرب موجود در محيط زندگي کودکان است.
 
برای جلوگیری از تأثیر مواد مضر به بدن، هر یک از اندام‌های بدن مکانیسم خاص خود را دارد. به عبارت دیگر، برای جلوگیری از تأثیر مواد مضر راه‌های دفعی وجود دارد، به‌ عنوان نمونه، تعریق از راه پوست، سرفه از راه ریه، ادرار از راه کلیه و مدفوع از طریق روده‌ها، بنابراین در مورد نوع غذا در هنگام آلودگی هوا، بهترین توصیه افزایش مصرف مایعات مختلف در طول روز است.
 
با توجه به شرایط آلودگی هوا والدین می بایست در برنامه تغذیه‌ای کودک علاوه بر مواد پروتئینی، سبزیجات و میوه‌های تازه را نیز قرار دهند؛ این مایعات می‌تواند، آب، انواع نوشیدنی‌ها، میوه، انواع سبزی، سوپ و آش باشد.

در هنگام آلودگی هوا، مصرف شیر بیش از همیشه، توصیه می‌شود. همچنین برای از بین بردن اثرات مخرب فلزات سنگین مثل سرب که در هوای آلوده وجود دارد، باید دریافت منابع آهن مثل گوشت را افزایش داد. 

گزارش از: مریم قاسمی