ربنای شجریان که از میان آیه های هشتم سوره آل عمران، آیه 109 سوره مومنون، آیه شماره 10 سوره کهف و آیه 250 سوره بقره انتخاب شده است، معانی عمیقی دارد که سالهاست با صدای این استاد موسیقی بر عمق جان و دل شنونده تاثیرگذار بوده است .
این ربنا که تلاوت آوازی قرآن کریم نیز نام گرفته است، طبق سنت اجرایی دعاها روی دستگاه های قرآنی خوانده شده و این قطعه از دستگاه رست یا راست شروع شده و در خاتمه به دستگاه عجم (شبیه به ماهور) مدلاسیون می شود.
این مناجات را می توان بنابر نظر صاحبان فن موسیقی نقطه ثقلی در موسیقی آیینی و یکی از رازهای ماندگاری این مناجات را شاگردی شجریان در محضر پدر برای آموزش قرآن دانست.
بنابر نظر کارشناسان و صاحبان فن، این مناجات از آنجا که از دل موسیقی مذهبی بیرون آمده با مسایل روحانی و حسی پیوند خورده و همین نکته ظریف آن را برای همیشه ماندگار کرده است، مناجاتی که با صدای استاد آواز ایران عجین شده که حتی بسیاری از قاریان و خوانندگان برجسته، توان اجرای آن را نداشته و بر این مساله اعتراف دارند.
کارشناسان همچنین معتقدند از آنجا که این قطعه روی یکی از الحان موسیقی ایرانی خوانده شده، گردش نغمات و ملودی ها به گونه ای است که ناخودآگاه حس ایرانی و شرقی بودن را به زیبایی تداعی می کند.
کیوان ساکت نوازنده تار و مدرس موسیقی در ارتباط با مناجات ربنای محمدرضا شجریان گفت: من طی این سال ها دو آواز بسیار زیبا در زمینه ادبیات قرآنی شنیدم، یکی اذان مرحوم موذن زاده اردبیلی است که فوق العاده است و دیگری ربنای استاد محمدرضا شجریان که یکی از زیباترین نمونه های آواز قرآنی در تاریخ موسیقی ایران به شمار می رود.
وی خلوص نیت و از صمیم قلب خواندن این مناجات از سوی شجریان را عامل اصلی تاثیرگذاری و ماندگاری آن در اذهان آحاد جامعه دانسته و اظهار داشت: این مناجات ماندگار درک و شناخت این هنرمند را از موسیقی ایرانی و مفاهیم قرآنی نشان می دهد.
این نوازنده تار و مدرس موسیقی در گفت و گو با خبرنگار گروه فرهنگی ایرنا ادامه داد: در تاریخ موسیقی ایران کم و بیش هنرمندانی بودند که در برهه هایی از زمان اقبال این را داشته اند که مورد توجه و علاقه عده زیادی از مخاطبان خود قرار بگیرند.
ساکت اضافه کرد: عده ای مدت کوتاهی و عده دیگری زمانی طولانی خبرساز بوده و توجه جماعتی از علاقه مندان به هنر و موسیقی را به خود جلب کرده اند اما در این میان اقبالی که استاد محمد رضا شجریان از آن برخوردار شده است شاید بتوان گفت در طول تاریخ هنر ایران کم نظیر و یا حتی بی نظیر بوده است.
وی یادآورشد: شجریان با احترام گذاشتن به عقاید و اعتقادات مردم وطنش علاوه بر خواندن آوازهای ایرانی با تسلط کم نظیری که به خواندن قرآن و آیات آن دارد در این میان نیز گوی سبقت را از معروف ترین قاریان ربوده است.
نوازنده تار و مدرس موسیقی با بیان اینکه کسی که در این دیار در ماه رمضان روزه اش را با ربنای شجریان باز نکند نمی توان پیدا کرد، گفت: البته پرواضح است که در میان خیل انبوه طرفداران بی شمار وی، اندک مغرضان و کج اندیشانی نیز یافت می شوند که با این سنبل آواز ایران سر دشمنی دارند و خود البته نیک می دانند این ره که می روند به ترکستان است.
ساکت خاطرنشان کرد: آنچه در مورد استاد گفتنی است همانا همراه مردم بودن وی است چه در سال های پیش از انقلاب و اوج گیری قیام مردمی و چه پس از آن در تلاطم این سالها و صوت خوش، تسلط به آواز و مکاتب آوازی، روی گشاده و مردم داری، هوشمندی و درک عمیق از فرهنگ مردم از وی یک چهره هنری بی بدیل به نام محمدرضا شجریان ساخته است.
بیژن بیژنی استاد موسیقی و خواننده نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا شجریان را استاد بی بدیل و خسرو آواز ایران خواند و گفت: استاد شجریان تمام عمر برای ارایه آثار ارزشمند خود تلاش کرده و آثارش سرمایه ملی هنر و موسیقی ایران به شمار می رود.
وی اظهار داشت: بعد از انقلاب استاد شجریان جوانانی که چندان با موسیقی ایرانی، دستگاهی و ردیفی آشنا نبودند را به سالن های کنسرت کشاند و خود نیز در دوران جوانی از یادگیری و شاگردی در محضر اساتید ارزشمند موسیقی ایران کوتاهی نکرد.
این خواننده و استاد موسیقی با بیان اینکه استاد شجریان به موسیقی ایران جامع الاطراف بود، اضافه کرد: هر آنچه که یک استاد آواز باید بداند استاد شجریان فراتر از آنها بود و اینک جای تاسف دارد که صدای استاد را از رادیو و تلویزیون نمی شنویم.
بیژنی یادآورشد: بی مهری هایی درباره استاد شجریان شده که تاریخ هرگز فراموش نمی کند چرا که وی از موسیقی اصیل ایرانی پاسداری کرد و به نظر نمی رسد کوشش و تلاش استاد در عرصه موسیقی را کسی بتواند تکرار کند.
وی با اشاره به اینکه آثاری که محمدرضا شجریان خوانده یگانه است، گفت: من تاکنون غزل های چندین اثر وی را خوشنویسی کرده ام که از جمله آنها می توان به نوا و مرکب خوانی کار مشترک زنده یاد پرویز مشکاتیان و دستان با آهنگسازی مشکاتیان اشاره کرد.
استاد موسیقی و خواننده یادآورشد: مفتخرم در روزگاری زندگی می کنم که هم عصر استاد شجریان هستم و درخشان ترین آواز ایرانی را با صدای وی می شنوم.
بیژنی درباره قطعه ربنای استاد شجریان نیز گفت: هیچ ایرانی پیدا نمی شود که به هنگام افطار در ماه مبارک رمضان این قطعه را دوست نداشته باشد و در حقیقت زیبایی گشایش افطار با صدای استاد شجریان کامل می شود.
وی تاکید کرد: اکنون بسیاری از آثار استاد ضبط شده که فرصت انتشار پیدا نکرده و جای آثار جدید استاد شجریان در گیشه های موسیقی خالی است.
وی با بیان اینکه ربنای تاریخی استاد شجریان هیچ گاه فراموش نمی شود، اظهار امیدواری کرد شرایطی فراهم شود تا بار دیگر اهالی موسیقی و دوستداران استاد شاهد برگزاری کنسرت وی در داخل کشور باشند.
