نظام آماری نباید تنظیم کننده سیاست های مالی و ارزی باشد

برنامه "گفت‌ و گوی اقتصادی" با موضوع نظام آمارگیری کارآمد؛ ضرورت ها و نیازها و با حضور علیرضا زاهدیان معاون طرح های آماری آمارهای ثبتی مرکز ملی آمار ایران و دکتر محمد صادق علیپور معاون اقتصادی و محاسبات مرکز ملی آمار ایران روانه آنتن شد.
دکتر محمد صادق علیپور با اشاره به نظام آماری کارآمد گفت: نظام های آماری هر کشوری یکسری ماموریت ها و وظایفی را دارند تا کشورها بدانند در طول یکسال چه مجموعه فعالیت هایی را انجام داده اند و تولید ناخالص داخلی و درآمد سرانه چه میزان است و این موضوع به صورت حتی فصلی نیز انجام می شود.
وی به دیگر کاربردهای آمار اظهار داشت: علاوه بر درک مفاهیم گذشته، کشورها نیاز دارند بدانند در سال آینده و پیش رو چه اقداماتی باید انجام شود و برای دو یا سه سال بعد برنامه ریزی کنند و برای این موضوع باید یک آمار بین عرضه و تقاضا انجام شود.
وی به مورد سوم از اهمیت آمار اشاره کرد و بیان داشت: در مقایسه بین المللی، کشورها می فهمند در چه موقعیتی قرار گرفته اند و اگر این سه مورد را پیگیری کنیم به نتیجه ای می رسیم و آن هم داشتن یک نظام آماری کارآمد است.
معاون اقتصادی و محاسبات مرکز ملی آمار ایران افزود: معمولاً بر اساس برنامه های پنج ساله و یکساله و حتی مقطعی، این نظام آماری را مشخص می کنند که گاهی از طریق مراجعه به جامعه و پرسش نامه است، گاهی نیز از طریق سرشماری که شیوه این کار نیز از طریق پرسش نامه است و گاهی از دارایی های ثبتی اطلاعات جمع آوری می شود تا نیاز محققین برطرف شود که در حال حاضر هر سه شیوه در کشور انجام می شود.
وی اضافه کرد: معمولاً وقتی می خواهند، توسعه کشوری را بسنجند، قدرت و توان تولید آمار دقیق آن کشور را بررسی می کنند که این شاخصی برای پیش نیاز توسعه است.
علیپور با تاکید بر ایجاد تعامل میان جامعه و مراکز آمار اظهار داشت: جوامع باید بدانند، مرکز آمار محرم آنها است و این مرکز آمار به نظام آماری که بتواند اطلاعات را دقیق تر جمع آوری کند کمک می کند و بخشی از این جامعه خانواده است و بخش دیگر بنگاه های اقتصادی است. این اطلاعات همیشه در اینجا می ماند و در اختیار غیر قرار نمی گیرد.
معاون اقتصادی و محاسبات مرکز ملی آمار ایران عنوان داشت: مرکز ملی آمار ایران تنها مرکزی است که اشراف کامل به اطلاعات شهری و روستایی ایران دارد و این یکی از نقاط قوت مرکز است.
در ادامه علیرضا زاهدیان با تاکید بر اینکه باید ارکان آمار نیز مشخص شود، اظهار داشت: در کشور ما ارکان نظام آماری عبارتند از، برنامه ریزان و سیاست گذاران که تعیین می کنند چه کارهایی در کشور باید انجام شود و چه نیازهای آماری برای این کارها داریم. رکن دیگر، تولید کنندگان آمار هستند که در جبهه اول مرکز آمار ایران قرار دارند و پس از آن واحدهای اطلاعات و آمار وزارت خانه ها قرار دارند.
وی به آمارهای رسمی اشاره کرد و بیان داشت: دستگاه های اجرایی کشور تولید کننده آمارهای رسمی هستند و اینها نیز یکسری وظایف و ضرورت های کاری دارند.
معاون طرح های آماری آمارهای ثبتی مرکز ملی آمار ایران افزود: رکن دیگر پاسخگویان هستند که در واقع بخش عمده ای از فعالیت های آماری از سرشماری گرفته تا آمارگیری های نمونه ای، توسط این افراد در تمام کشورها صورت می گیرد.
وی با بیان اینکه باید میان پاسخگویان و مصرف کنندگان تفاوت قائل شد، اظهار داشت: مصرف کنندگان رکن دیگری هستند که از آنها به عنوان کاربران یاد می کنیم. پاسخ گویان بیشتر مردم و کارگاه ها و بنگاه های اقتصادی هستند ولی کاربران بیشتر محققین و برنامه ریزانی هستند که کاربر آمار محسوب می شوند.
زاهدیان رسانه ها را سطح دیگری از ارکان نظام آماری دانست و عنوان کرد: با توجه به اینکه عصر ارتباطات است و مباحث توسعه خیلی دخیل است، باید یکی از ارکان نظام آماری را هم رسانه ها بدانیم. وقتی آمار تولید می شود، رسانه ها این آمارها را در اختیار جامعه قرار می دهند و تحلیل ها و فید بک ها را دریافت می کنند که وقتی با نظام آماری آنها را ارتباط بدهیم، می توانیم بگوییم، نظام آماری کارآمد چه نیازها و ضرورت هایی را دارد. 
در ادامه علیپور به بانک مرکزی به عنوان نهاد آمارگیر دیگر اشاره کرد و گفت: بانک مرکزی به عنوان یک همکار یک قدمت حدوداً هفتاد ساله دارد که البته به نام بانک ملی کار می کرده است. زمانی که کشورهای منطقه با موضوع آمار بیگانه بودند، بانک ملی هفتاد سال قبل طرح هزینه درآمد را اجرا می کرده است.
وی ادامه داد: بانک ملی که بعدها به بانک مرکزی انتقال یافت، این اطلاعات را جمع آوری می کرده است و این اطلاعات را در اواخر دهه سی به بانک مرکزی می دهد و کار های چاپ اسکناس نیز به بانک مرکزی انتقال می یابد و کشورهای دیگر نیز همین رویه را پیگیری می کردند و بعد از مدتی کشورها ملزم شدند که نظام آماری را شکل دهند، زیرا نظام آماری نباید تنظیم کننده سیاست های مالی و ارزی باشد و به طور مستقل باید آمارها را جمع آوری کند و بدین شکل در سطح جهان وظایف آمارگیری از بانک مرکزی گرفته شد.
معاون اقتصادی و محاسبات مرکز ملی آمار ایران به ایران اشاره کرد و اظهار داشت: در سال 1353 نیز وظیفه تولید آمارهای اقتصادی به سازمان مستقلی واگذار شده است که این سازمان کم کم به مرحله ای از بلوغ رسیده است که امروزه به تنهایی قدرت تولید آمارهای بزرگ را دارد در حالی که اگر 20 سال پیش این سوال پرسیده می شد، پاسخ منفی بود.
وی افزود: آن احاطه ای که مرکز آمار ایران در مناطق روستایی و شهری و کل مرزهای جغرافیایی دارد، بی نظیر است ولی علایقی وجود دارد که سازمان های تولید کننده آمار، به کار خودشان ادامه دهند، در حالی که در کشورهای دیگر مراکز مستقل آماری اقدام به تولید آمار می کنند.
گفتنی است؛ برنامه "گفت‌وگوی اقتصادی" هر روز شنبه تا چهارشنبه از ساعت 14:30 تا 15:45 از شبکه رادیویی گفت‌وگو پخش می شود.