بدون تردید این موضوع نشان از اهمیت، جایگاه و پتانسیل صنعت نفت ایران در جامعه جهانی دارد و طبیعی است که این کشورها به دنبال بازپسگیری سهم خود از این پتانسیل ها در دوران پساتحریم ایران هستند.
نشریه ایران پترولیوم به منظور تشریح برنامه معاونت بین الملل وزارت نفت و همچنین جزییات دیدارهای اخیر مقامات بلندپایه کشورهای اروپایی و دیگر کشورهای منطقه با وزیر نفت ایران ، گفت و گویی را با امیرحسین زمانی نیا معاون وزیر نفت ایران در امور بین الملل انجام داده که در ادامه می خوانید .
س ) صنعت نفت ایران از جمله بخش های کشور بود که توافقات هسته ای و لغو تحریم ها آثار مستقیمی بر روی آن داشت ، ارزیابی شما با توجه به حضور همزمان در معاونت بین الملل صنعت نفت ایران و گروه مذاکره کنندگان ایرانی با کشورهای 1+5 ، از دوران پسا تحریم چیست و آیا صنعت نفت آمادگی ورود به این عرصه را دارد ؟
ج) در نگاه نخست توافقات هسته ای ایران و 1+5 تاثیر مستقیمی بر روند کاری صنعت نفت دارد، اما نباید فراموش کنیم که این توافق مقدمه ای است برای رسیدن دوباره ایران به جایگاه واقعی خود در منطقه و جهان، زیرا در سال های گذشته مخالفان ایران ، وجهه کشور را به سمت امنیتی شدن برده بودند.
به عبارت دیگر ایران با امضا این توافق به جامعه بین المللی نشان داد که می تواند با اراده سیاسی مسائل پیچیده را حل و فصل کند، بنابراین این توافق یک پیروزی برای کل مردم ایران به شمار می آید، البته پیروزی نه به این معنا که طرف مقابل ضرر کرده باشد، بلکه در این توافق طرف مقابل نیز به خواسته های خود رسیده است، هر چند که از نظر ما خواسته های آنها واقع بینانه نبود و به عبارتی جعلی بود، زیرا آنها به دنبال آن بودند که ایران صلاح اتمی نسازد در حالی که ما از ابتدا به دنبال این موضوع نبودیم.
مسئولان ایرانی همچون دکتر روحانی و دکتر ظریف از ابتدا شعار مذاکرات برد – برد را ملاک کار خود قرار دادند و در نهایت این شعار عملا محقق شد، زیرا با رفع تحریم ها و شکوفا شدن صنعت نفت و دیگر صنایع ، ایران وجهه اقتصادی خود را بدست می آورد.
صنعت نفت ایران به خاطر بزرگی و ارزش زیاد خود از ابتدای انقلاب اسلامی همواره مورد تحریم کشورهای غربی بوده است، این صنعت نه تنها در ایران بلکه در تمام کشورهای جهان قابل مقایسه با صنایع دیگر نیست، بنابراین بعد از داستان تسخیر سفارت آمریکا ، رقبا و دشمنان ما بلافاصله این صنعت نفت ایران را مورد شدید ترین تحریم ها قرار دادند. در یک دهه گذشته با تشدید این تحریم ها این صنعت نیز از رونق و شکوفایی که مستحق آن است جا مانده است.
همان طور که می بینید هنوز توافق هسته ای ایران و کشورهای 5+1 به مرحله تصویب و اجرایی نرسیده است که کشورهای تحریم کننده در صف ورود برای مذاکره با مسئولان و شرکتهای ایرانی برای سرمایه گذاری هستند.
از سوی دیگر رقابت کشورهای متقاضی برای سرمایه گذاری در صنعت نفت ایران نشان از ثبات و امنیت سیاسی ایران دارد، وانگهی علاقه این کشورها برای فعالیت در صنعت نفت ایران حکایت از ارزش آفرین بودن این صنعت دارد.
س) بلافاصله پس از توافق 1+5 و ایران، برخی کشورهای اروپایی با هیات های بزرگ تجاری و اقتصادی به ایران سفر کردند که آلمانیها در این خصصوص پیشتاز بودند ، در باره حضور هیات آلمانی توضیح دهید ؟
ج) مدت ها قبل که هنوز نتیجه مذاکرات هسته ای ایران و 1+5 مشخص نبود، وزیر نفت ایران در اجلاس بین المللی امنیت انرژی در مونیخ آلمان با زیکمار گابریل، معاون صدر اعظم و وزیر انرژی و اقتصاد آلمان دیداری با یکدیگر داشتند، زنگنه در این دیدار از او برای سفر به ایران دعوت کردند و گابریل با وجود جو بسیار منفی جامعه جهانی این دعوت را پذیرفت. حضور معاون صدر اعظم آلمان در ایران یک شوک در قاره اروپا به وجود آورد به نحوی که بعد از هیات آلمانی شاهد حضور هیاتهای تجاری فرانسه، ایتالیا و ... در ایران بودیم.
سفرهای هیاتهای تجاری کشورهای عضو اتحادیه اروپا چندین معنا به همراه دارد، یکی حمایت مسئولان دولتی از شرکت های نفتی برای حضور در ایران و این که شرکت های اروپایی علاوه بر نفت تمایل به سرمایه گذاری و فعالیت در همه صنایع ایران دارند، معنای دیگر این سفرها پیغام روشن به کنگره آمریکا است، به عبارت دیگر آن ها با این حضور به نمایندگان این کنگره نشان دادند که در صورت اخذ تصمیم غیر عقلانی و منطقی ، تنها خواهند ماند، چون عزم شرکتهای اروپایی برای بازگشت به ایران جزم است.
س) به نتایج سفر هیات آلمانی نیز اشاراتی داشته باشید ؟
ج) سفر هیات آلمانی تنها یک سفر سیاسی نبود، زیرا در این هیات شرکت های معتبر فعال در حوزه نفت و گاز ، مثل شرکت زیمنس نیز وجود داشت . هم اکنون شرکت های ایرانی ارتباط خوبی با این شرکتها برقرار کرده اند، عمده دلیل حضور این شرکتها در ایران فراهم ساختن مقدمات لازم برای شروع دوباره همکاری بعد از اجرایی شدن توافق هسته ای بود.
ایران برای همکاری با شرکت های خارجی در صنعت نفت ملاحظات خاص خود را دارد، به این معنی که قصد داریم شرکتهای خصوصی توانمند خود را با شرکتهای خارجی در اجرای پروژه ها درگیر کنیم تا آنها بتوانند خود را به روز کنند، از سوی دیگر از نظر سیاسی در موقعیتی قرار داریم که حق انتخاب داریم و مجبور نیستیم با یک یا چند شرکت خاص فقط همکاری داشته باشیم.
س) دومین مقام دولتی که بعد از توافق هسته ای به تهران آمد و با وزیر نفت ایران دیدار کرد، وزیر امور خارجه فرانسه بود، از نتایج این دیدار بگویید؟
شرکت های فرانسوی به خصوص شرکت توتال سابقه همکاری زیادی با صنعت نفت ایران دارند، این شرکت در گذشته با وجود تحریم های آمریکا حاضر به همکاری با ایران شد، این موضوع را وزیر نفت ایران در دیدار با آقای فابیوس یادآوری کرد، همان طوری که امروز ایران قدردان فرانسه هست باید قدردان شرکت های چینی نیز باشیم که در دوران تحریم در صنعت نفت ایران باقی مانند اما شرکتهای چینی باید بدانند با توجه به تحولات بین المللی همکاری و خدمات خود به ایران را باید به سطح بین المللی و قابل قبول برسانند.
فرانسوی ها از ابتدای مذاکرات هسته ای با وجود آن که در ظاهر مخالف تهای را اعلام می کردند اما در عمل به شدت به دنبال همکاری تجاری با ایران بودند، به هر حال هم اکنون مذاکرات مستقیم میان ایران و شرکت توتال انجام شده و در آینده نیز ادامه خواهد داشت.
س) مذاکرات شما با ترکمنستانی ها در چه حوزه ای بود؟ گویا یک برنامه جامع با 7 محور به منظور صدرو خدمات فنی و مهندسی و کالا با این کشور تدوین شده ، آیا در این خصوص نیز صحبت هایی با طرف ترکمنستانی شده است؟
ج) هم اکنون محورها و ایده های بسیار خوبی با این کشور مطرح است، ایران از ترکمنستان روزانه حدود 30 میلیون متر مکعب گاز دریافت می کند، این کشور می تواند از طریق ایران به بازارهای جدید در حوزه گاز دست یابد، هم اکنون با ترکمستان و آذربایجان امکان همکاری در زمینه نفت و گاز وجود دارد.
این دو کشور نباید احساس کنند که برای صادرات محصولات نفت و گاز خود به مرزهای روسیه محدود هستند، زیرا آن ها می توانند با همکاری ایران از طریق خلیج فارس به بازارهای جدیدی دست یابند.
از سوی دیگر با توجه به بلوغ خدمات فنی و مهندسی شرکتهای ایرانی هم اکنون این قابلیت وجود دارد که ایرانی ها در این دو کشور اقدام به ساخت تاسیسات فرآورشی و پتروشیمی کنند، خوشبختانه تاکنون در این زمینه با طرف ترکمستانی به نتایج خوبی رسیده ایم.
س) مقامات ایتالیایی نیز بلافاصله پس از توافق به ایران سفر کردند ، به نتایج مذاکرات با ایتالیایی ها نیز اشاره ای داشته باشید ؟
ج ) وزیر نفت ایران ملاقات خوبی با دو وزیر ایتالیایی داشتند، در این جلسه مدیرعامل شرکت انی نیز حضور داشت. تعهدات دو طرف در برخی پروژه های توسعه ای و پالایشی از جمله مهمترین مباحث مطرح شده میان وزرای دو طرف بود.
س) پس از اروپایی ها ، یک هیات بزرگ ژاپنی نیز به ایران سفر کرد و با مقامات وزارت نفت دیدار داشت ، درباره این دیدار و محورهای آن بگویید ؟
ج ) وزیر نفت ایران با توجه به سابقه همکاری شرکتهای ژاپنی با وجود گذشت یک دهه از زمان فعالیت این شرکتها در پروژه های نفتی ایران همچنان نام بسیاری از مدیران شرکت های ژاپنی را به یاد داشتند، این موضوع به شدت مورد توجه و علاقه مدیران جدید در مذاکرات اخیر قرار گرفته بود.اگر به گذشته باز گردیم متوجه می شوید که شرکت های ژاپنی در صنعت نفت ایران بسیار سالم و خوش قول کار کردند، این موضوع در صحبت های وزیر نفت ایران نیز به خوبی مشهود بود. البته ژاپن یک کشور محتاط است و به محض اعمال تحریم های غربی ایران را ترک کرد ، اما ایران به دنبال انتقام از کشورهایی که ایران را در دوران تحریم رها کردند، نیست! بلکه از هم اکنون بر اساس منافع خود در جهت بومی سازی فناوری و مدیریت پروژه با استانداردهای جهانی پیش می رود. طرف ژاپنی در مذاکرات به شدت از افزایش واردات نفت از ایران تا سقف 350 هزار بشکه ابراز تمایل کرد.
در هیات تجاری ژاپنی 21 شرکت معتبر از بخش های بالادستی تا پایین دستی حضور داشتند. به گفته مسئولات بلند پایه این هیات تجاری ، صدها شرکت دیگر قصد سفر به ایران و مذاکره با مسئولان ایرانی را دارند.
س ) آیا حضورکشورهای دیگری به منظور مذاکره با صنعت نفت ایران در آینده قطعی شده است ؟
ج) بله ، حضور هیاتهای تجاری از کشورهای اسپانیا، اتریش قطعی شده است ، ضمن این که کویت، امارات متحده عربی، عراق و ... برای سفر به ایران ابراز تمایل کزده اند . البته باید تاکید کنم که بهترین شرکای تجاری برای ایران از نظر اقتصادی، سیاسی و امنیتی همسایگان ما هستند، کشورهای همسایه هم اکنون به شدت نیازمند گاز هستند و پیش بینی می شود با راه اندازی فازهای باقی مانده پارس جنوبی تا سه سال آینده این موضوع محقق شود.
س ) با ورود شرکت های بزرگ خارجی به پروژه های نفتی ایران چه برنامه ای برای شرکت های ایرانی که طی سال های تحریم توانمند شدند و بسیاری از پروژه های بزرگ راهبری کرده اند ، دارید ؟
ج ) مدتهاست که صنعت نفت ایران با استفاده از منابع داخلی و با مشارکت چینی ها به فعالیت خود ادامه داده است، این موضوع همچون یک شمشیر دو دلبه است، به عبارت دیگر در سالهای گذشته از نظر ساخت و بومی سازی تجهیزات رشد زیادی داشته است به همین دلیل است که وزیر نفت ایران در ملاقات های خود با طرف های خارجی این واقعیت را بازگو می کند و شرط کار در ایران را همکاری با یک شریک قدرتمند ایرانی عنوان و هدف از این کار را انتقال فناوری و افزایش توانمندی شرکتهای داخلی نقل می کنند.
یکی از سیاستهای راهبردی ایران تحقق اقتصاد مقاومتی است و یکی از روش های تحقق این شعار توجه به شرکتهای داخلی و همکاری آنها با شرکت های خارجی باتجربه و فناوری است. به عقیده من شرکت های ایرانی اگر به صورت منسجم عمل کنند می توانند در ارائه خدمات فنی مهندسی و دانش مدیریت با شرکت های خارجی رقابت کنند، وزارت نفت ایران آمادگی لازم برای ایجاد مشارکت میان شرکت های ایرانی و خارجی را دارد.
س) چندی پیش شما در قالب یک هیات سیاسی به یونان سفر داشتید، در این سفر آیا بحثهای نفتی نیز با مقامات یونانی مطرح شد ؟
ج ) بله، در این سفر یک کارگروهی مشترک میان دو کشور تشکیل شد و چندی پیش طی نامه ای از این کارگروه برای مذاکره در مورد بدهکاری 900 میلیون یورویی نفتی این کشور به ایران و نیز زمینه های همکاری مشترک دعوت شد تا به ایران سفر کنند.
س ) ارزیابی شما از بازنگری قراردادهای نفتی ایران و تاثیر آن در افزایش سرمایه گذاری در صنعت نفت کشور چیست؟
ج) به دلیل جایگاه و موقعیت سیاسی ایران هر نوع قراردادی سرمایه ها را به سمت ایران جذب می کند، بازار صنعت نفت ما به اندازه کافی جذاب است، اما با توجه به از بین رفتن نقاط ضعف قراردادهای بای بک، طولانی شدن مدت قراردادها و افزایش جذابیت ها در قرار دادهای جدید، به نظر می رسد سرمایه گذاران خارجی استقبال بیشتری برای ورود به پروژه های نفتی ایران داشته باشند.
س) در بحران مذاکرات بسیاری از شرکت های بزرگ نفتی معروف به غول های نفتی ابراز تمایل کردند که به صنعت نفت ایران بازگردنند، رویکرد شما در این خصوص چیست؟
ج) ما به شدت از این موضوع استقبال می کنیم ، علاوه بر شرکت هایی مثل توتال ، شل ، انی برخی شرکت های امریکایی نیز برای حضور در ایران ابراز تمایل کردند ، امادر توافق هسته ای وین بندی وجود دارد که شرکت های آمریکایی نمی توانند در ایران فعالیت کنند، اما نمایندگی های آنها می توانند در ایران بر اساس شرایط و ظوابطی فعالیت کنند . به نظر من این موضوع می تواند سبب ایجاد تحول میان روابط دو کشور شود، تاکنون تماس هایی از طرف این شرکت ها با ما برقرار شده است.
س ) به ظرفیت های صنعت نفت ایران در جذی سرمایه نیز اشاره ای داشته باشید ؟
ج) هم اکنون صنعت نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی ایران قدرت جذب سالانه حداقل 190 میلیارد دلار تا پایان برنامه ششم توسعه را دارد.
س) آیا بازگشت تولید نفت ایران به دوران قبل از تحریم تاثیری روی بازار نفت و قیمت آن خواهد گذاشت ؟
ج) با ورود یک میلیون بشکه نفت ایران به بازارهای جهانی بعد از توافق هسته ای تاثیر زیادی بر بازار نفت و قیمت آن رخ نمی دهد، البته ایران امیدوار است که کشورهای عضو اوپک جا برای افزایش سهم ایران در بازارهای جهانی باز کنند.
