ایران اکونومیست- اینها روایت دانشجویانی است که احساس می کنند جامعه از آنها مدرک دکتری می خواهد و به درست یا غلط فکر می کنند که با داشتن مدرک دکتری در جایگاه شغلی بالاتری قرار می گیرند.
اما آنها به جای این که به دانشگاه های مطرح در کشورهای توسعه یافته بروند و تحصیل در مقطع دکتری را در آنجا پی بگیرند، ترجیح می دهند که در همین کشورهای همسایه، بی سر و صدا دکتری بگیرند و بعد هم با مدرک دکتری به کشور بازگردند.
دکتر ابوالحسن ریاضی، معاون سازمان امور دانشجویان وزارت علوم در گفت وگو با جام جم معتقد است این اتفاق به این دلیل می افتد که اغلب دانشجویان متقاضی دکتری در کشورهای همسایه نمی توانند از دانشگاه های مطرح در جهان پذیرش بگیرند.
به گفته این مقام مسئول، این افراد فارغ التحصیلان مقطع کارشناسی ارشد هستند که اغلب آنها به دلیل رقابت علمی شدیدی که وجود دارد نتوانسته اند در کنکور دکترای داخل قبول شوند و در عین حال نتوانسته اند از دانشگاه های مطرح جهان نیز پذیرش بگیرند.
ریاضی تاکید می کند که چون در کشورهای همسایه، رقابت برای پذیرش دوره دکتری کمتر است و صندلی های خالی مقطع دکتری بیشتر از تعداد متقاضیان است، بنابراین دانشگاه های کشورهای همسایه برای جذب دانشجوی دکتری و درآمدزایی بیشتر، محدودیتی ندارد.
اما در بسیاری از دانشگاه های مطرح جهان، به گفته او فقط توان مالی برای پرداخت شهریه دوره دکتری ملاک نیست، بلکه داشتن مقالات علمی متعدد و تالیف کتاب و سوابق علمی درخشان، از جمله شرط های اصلی پذیرش در دوره دکتری است که این پیش شرط های لازم در اغلب دانشگاه های کشور همسایه رعایت نمی شود.
کیفیت پایین دانشگاه های همسایه
برای برخی رشته ها مثل فیزیوتراپی، اصلا مقطع دکتری وجود ندارد که دانشجو بخواهد ادامه تحصیل بدهد و به همین علت هم بسیاری از فارغ التحصیلان این رشته در ایران ترجیح می دهند که برای گرفتن مدرک دکتری و پرداخت شهریه پایین تر، عازم کشورهای همسایه شوند.
چندی قبل نیز دکتر محمد اکبری، عضو هیات مدیره انجمن فیزیوتراپی ایران به مهر گفت که متاسفانه وقتی خودمان به سرمایه هایی که داریم بها نمی دهیم، در نتیجه شاهد خروج پول های کشور هستیم زیرا هزینه دکترای حرفه ای فیزیوتراپی در پاکستان بین 10 تا ۲۰ هزار دلار (حدود 35 تا 70 میلیون تومان) است که خود شخص پرداخت می کند.
در اغلب موارد نیز کیفیت تحصیل و آموزش در دانشگاه های کشورهای همسایه بمراتب پایین تر از بسیاری از دانشگاه های داخل است، اما صرفا به دلیل این که متقاضی می خواهد مدرک دکتری بگیرد، حاضر است که در دانشگاه های بی کیفیت کشورهای همسایه هم درس بخواند.
معاون سازمان امور دانشجویان وزارت علوم می گوید که سطح علمی اغلب این دانشجویان نیز همسطح همان دانشگاه های همسایه است و خیلی از این دانشگاه ها، دانشجوی دکتری را به دید شهریه می بینند.
شانس انتقال به داخل وجود ندارد
از آنجا که خیلی از دانشجویان متقاضی دوره دکتری در کشورهای همسایه، از مسیر وزارت علوم نمی گذرند و خودشان برای پذیرش دانشگاهی اقدام می کنند، به همین علت آمار دقیقی از تعداد این دانشجویان وجود ندارد.
برخی از این دانشجویان نیز به امید انتقال به داخل در دانشگاه های کشورهای همسایه پذیرش می گیرند. در واقع، از آنجا که آنها نمی توانند در کنکور دکترای داخل قبول شوند، تصمیم می گیرند که با پذیرش در دانشگاه های همجوار، به نوعی کنکور دکترای داخل را دور بزنند و پس از پذیرش گرفتن، تقاضای انتقال به داخل را مطرح کنند اما معاون سازمان امور دانشجویان وزارت علوم با صراحت می گوید که طی یک سال اخیر حتی به یک درخواست هم جواب مثبت نداده ایم و همه دانشجویانی که در کشورهای همسایه درس خوانده اند و حالا برای ادامه تحصیل متقاضی انتقال به داخل هستند، تقاضای آنها مورد موافقت وزارت علوم قرار نگرفته است.
دلیل این مخالفت هم این است که به گفته ریاضی، اغلب دانشگاه های کشورهای همسایه در سطح علمی بسیار پایینی قرار دارند و به همین علت، پیدا کردن دانشگاهی همسطح و همتراز این دانشگاه ها در داخل امکانپذیر نیست.
به گفته او، اگر مثلا دانشجوی ایرانی در یک دانشگاه اروپایی سطح B دوره دکتری را بگذراند، آن وقت در صورت تقاضای این دانشجو شاید بشود با رعایت برخی شروط، برای او یک دانشگاه داخلی سطح B پیدا کنیم، اما وقتی دانشجوی ایرانی در دانشگاهی بی کیفیت در کشورهای همسایه، درس دکتری می خواند، آن وقت دیگر نمی شود برای تقاضای انتقال او کاری کرد.
از شهریه های بالا تا جبر تحصیلی
براساس آمار منتشر شده از سوی دفتر شورای گسترش آموزش عالی وزارت علوم، سقف شهریه دکترای کل دوره تعیین شده در سال گذشته ۵۴ میلیون تومان برای رشته های تحصیلی گروه علوم انسانی و ۶۶ میلیون تومان برای دیگر گروه های آموزشی بوده است البته به دانشگاه ها این مجوز داده شده است که برای سال ۱۳۹۴، حداکثر تا سقف ۱۵ درصد افزایش شهریه داشته باشند.
اگر این 15 درصد را هم حساب کنیم، شهریه دوره دکتری در ایران نباید بالاتر از 80 میلیون تومان باشد.
براساس آمارهای وزارت علوم، شهریه دکترای نوبت دوم (شبانه) گروه علوم انسانی دانشگاه ﺳیﺴﺘﺎن و ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎن، پردیس خودگردان گروه علوم انسانی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان و گروه علوم انسانی دانشگاه غیرانتفاعی ﺷﻤﺎل در آﻣﻞ با شهریه کل دوره ۵۰ میلیون تومانی ارزان ترین شهریه دکتری در بین دانشگاه ها هستند.
همچنین شهریه دکترای گروه های ﻓﻨی ﻣﻬﻨﺪﺳی، کﺸﺎورزی و داﻣﭙﺰشکی پردیس خودگردان دانشگاه شیراز با ۸۰ میلیون و ۶۴۰ هزار تومان گران ترین میزان شهریه دوره دکتری در دانشگاه های داخل به حساب می آید اما به طور مثال، متوسط شهریه دکتری در کشور هندوستان، هر ترم 5000 دلار تا 8000 دلار است.
با این حساب اگر دوره دکتری را چهار ساله و با همان ترمی 5000 دلار هم فرض کنیم، در نتیجه دانشجو باید 40 هزار دلار معادل حدود 140 میلیون تومان برای شهریه دوره دکتری پرداخت کند.
همچنین باید در نظر داشت که هزینه های زندگی نیز در بسیاری از کشورهای همسایه بالاتر از ایران است.
با وجود آن که شهریه اغلب دانشگاه های همسایه در دوره دکتری بیشتر از دانشگاه های داخل است، اما یکی از دانشجویان دکتری که در رشته مردم شناسی در تاجیکستان درس می خواند به جام جم می گوید: فارغ التحصیلان مردم شناسی در ایران نمی توانند در مقطع دکتری تحصیل کنند، زیرا اصلا امکان ادامه تحصیل در این مقطع برای این دانشجویان وجود ندارد.
به گفته او، آنها اگر بخواهند ادامه تحصیل بدهند، راهی بجز تحصیل در خارج از کشور ندارند که با توجه به شهریه پایین تر دانشگاه های همسایه نسبت به دانشگاه های اروپایی و آمریکایی و همچنین تشابه فرهنگی که بین دانشجویان ایرانی و دانشجویان کشورهای همسایه وجود دارد، بسیاری از متقاضیان دکتری که امکان ادامه تحصیل در ایران را ندارند به سمت دانشگاه های کشورهای همسایه کشیده می شوند.
منبع:جام جم
