ایران ما علیرغم بهره گیری از تاریخ تمدنی درخشان متاسفانه به دلیل ناآگاهی و عدم شناخت در دوران قاجار و پهلوی اول بسیاری از کشفیات باستان شناسی اش را که مدیون محققان غربی است از دست داده است و برخی از مثال زدنی ترین این آثار هم اکنون زینت بخش موزه های بزرگ جهان چون لوور هرمیتاژ لندن و واشنگتن است.
اما تلاش پی گیر دولتمردان دولت تدبیر وامید در بازپس گیری این گونه از
آثار تا به حال به پیروزی بزرگ حقوقی در بازگشت آثار تمدن باستانی چغامیش
انجامیده است که امروز بعد از آثار خوروین دومین محموله از آثار مورد دعوی
ایران وارد تهران شد.
در همین مورد رئیس مرکز امور حقوقی بین المللی
نهاد ریاست جمهوری از بازگشت اشیاء باستانی و ارزشمند تپه چغامیش پس از 50
سال، از آمریکا به ایران خبر داد.
محسن محبی در گفتگوی اختصاصی با پایگاه اطلاع رسانی دولت اعلام کرد: با تلاش ها و پیگیریهای مرکز امور حقوقی بین المللی نهاد ریاست جمهوری در دیوان داوری ایران - آمریکا و در دادگاه های آمریکایی، سرانجام اشیاء باستانی و ارزشمند تپه چغامیش پس از 50 سال، امروز از آمریکا به ایران بازگشت
به گفته این مقام مسئول در نهاد ریاست جمهوری، این اشیاء در سال 1344 در منطقه چغامیش خوزستان کشف شده بود و در سال 1343 با تصویب دولت وقت برای مطالعه و تحقیق به امانت در اختیار موسسه شرق شناسی دانشگاه شیکاگو قرار گرفته بود که این مطالعات سالها به طول انجامید و تعدادی از آنها قبل از پیروزی انقلاب به ایران برگشت داده شد اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی به علت عدم همکاری دولت آمریکا و سپس توقیف اشیاء توسط دادگاه های آمریکا، این اشیاء در آمریکا مانده بود و امروز به مام میهن بازمی گردد.
او گفت: علیرغم این که دولت آمریکا در بیانیه های الجزایر متعهد شده ترتیب بازگشت کلیه اموال ایران را بدهد، در مورد این اموالاقدامی نکرد و عملا 109 قطعه از اشیاء چغامیش تا به حال در آمریکا مانده بود. در طول همین سالها، این اشیاء همراه تعداد زیادی الواح گلی که از تخت جمشید کشف شده بود و آنها هم نزد همین دانشگاه شیکاگو است، در سال 1383 توسط خواهانهای آمریکایی(به نام روبین و غیره) توقیف شد تا از آن محل، مبلغ حکم واهی که از یکی از دادگاه های آمریکا علیه دولت ایران دریافت کرده اند را وصول نمایند. بنابراین دولت ناگزیر شد برای حراست از اموال و میراث فرهنگی کشور، در دو پرونده دفاع نماید که امروز به نتیجه رسید.
محسن محبی در مورد تخلف آمریکا گفت: دولت ایران، به منظور بازگرداندن
اشیاء چغامیش علیه دولت آمریکا در دیوان داوری دعاوی ایران - ایالات متحده
طرح دعوی نمود و درخواست کرد که دولت آمریکا ملزم شود که موانع انتقال
اشیاء به ایران را مرتفع نموده و خسارات وارده و هزینه های حقوقی ایران را
جبران کند که این پرونده هنوز در جریان است و منتظر رای دیوان داوری هستیم.
رئیس مرکز امور حقوقی بین المللی نهاد ریاست جمهوری در مورد رفع توقیف
این اشیاء در دادگاه های آمریکا نیز گفت: از نظر حقوقی، این اموال از
مصونیت قضایی دولتی برخوردار بوده و قابل توقیف نبوده است. به همین لحاظ
ابتدا خود دانشگاه شیکاگو در دعوا حاضر شد و دفاعیات لازم از جمله مساله
مصونیت آثار باستانی ایران طبق قوانین ایالات متحده را مطرح نمود اما
دادگاه آمریکایی بر خلاف قوانین و رویه قضایی، اعلام کرد که دفاع مصونیت از
دانشگاه پذیرفته نیست، به همین دلیل سازمان میراث فرهنگی با استخدام وکلای
مجرب و با همکاری و مشارکت مرکز امور حقوقی بین المللی ضمن ثبت لوایح و
مدارک در چند مرحله، نشان داد که اشیاء باستانی مورد بحث، به صورت امانی
نزد دانشگاه بوده و اشخاص خصوصی آمریکایی حق توقیف آن را ندارند و اساسا
مصون از توقیف بوده است. بالاخره دادگاه بدوی آمریکا مدافعات ایران را
پذیرفت و از اشیاء مذکور رفع توقیف کرد اما خواهانهای آمریکایی(آقای روبین و
غیره) به دادگاه پژوهشی شکایت کردند.
محبی با بیان اینکه در حال حاضر اعتراض خواهانهای آمریکایی در دادگاه
پژوهشی آمریکا هنوز مطرح است، اما به دنبال تدابیر و مذاکراتی که در چارچوب
دیوان داوری با طرف آمریکایی انجام شد، وزارت امور خارجه آمریکا زمینه های
لازم را فراهم کرد و بخش شرق شناسی دانشگاه شیکاگو هم همکاری کرد تا
بالاخره پس از سالها، استرداد این اموال به ایران، امروز انجام شد.
نکته
قابل توجه آن است که به دنبال همین پیگیریهای مستمر وکلای سازمان میراث
فرهنگی و نظارت و هماهنگی های مرکز امور حقوقی بین المللی ریاست
جمهوری(لاهه)، مدیر موسسه شرق شناسی شیکاگو امروز شخصا به ایران سفر کرد و
اشیاء چغامیش را همراه خود به ایران آورد و به سازمان میراث فرهنگی تحویل
می دهد.
محبی اضافه کرد: تحویل این اشیاء آن هم توسط رئیس موسسه شرق شناسی که
شخصا آنها را به ایران آورده اند، نشانه خوبی از فایده تعامل و گفتگوی
حقوقی است و چشم انداز همکاریهای عملی آینده بین موسسات علمی و فرهنگی
ایران و آمریکا را نیز روشن تر می سازد.
اوتاکید کرد: البته استرداد این
اموال اثری در ادعای دولت ایران علیه دولت آمریکا به علت تخلف از بیانیه
های الجزایز ندارد و شکایت ایران همچنان در حال پیگیری است.
رئیس مرکز امور حقوقی بین المللی نهاد ریاست جمهوری تاکید کرد که قرار است در حاشیه این سفر، درباره ترتیب و زمان استرداد و تعداد زیادی انتقال الواح گلی تخت جمشید بین مدیر موسسه شرق شناسی شیکاگو و مسوولین سازمان میراث فرهنگی بحث و بررسی لازم به عمل آید. همچنین قرار است زمینه های همکاریهای علمی بین سازمان میراث فرهنگی و موسسه شرق شناسی دانشگاه شیکاگو نیز فراهم شود.
به گفته رئیس مرکز امور حقوقی بین المللی ریاست جمهوری، اشیاء چغامیش ابتدا شامل 264 قطعه بوده که 109 قطعه آن در آمریکا مانده بود. این اشیاء مربوط به دوران ماقبل تاریخ است و انواع سکه های مهرگلی و سفال در آنها دیده می شود. ارزش فرهنگی باستان شناسی و علمی این اشیاء منحصر به فرد است و اساسا قابل تقویم نیست.
محبی در پاسخ این سوال که آیا تا به حال اقدامی برای حل و فصل دعاوی باقیمانده ایران و آمریکا از طریق مذاکره انجام شده یا نه گفت: در یک سال و نیم گذشته، به موازات دفاع حقوقی از ادعاهای مطروحه علیه آمریکا، مذاکرات و ملاقاتهایی در چارچوب دیوان داوری با آمریکایی ها انجام شده است که امیدواریم به نتیجه برسد. انتقال این اموال هم ثمره کوچکی از همین مذاکرات حقوقی است و در مورد استرداد سایر اموال ایران نیز در حال بررسی و رایزنی هستیم. منتهی حل و فصل دعاوی حقوقی آن هم در یک مرجع قضایی بین المللی که بر اساس معاهده تاسیس شده، سازوکارهای تخصصی خود را دارد.
اهمیت آثار چغامیش
محمد حسن طالبیان، معاون میراث
فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری نیز در این باره گفت: ین آثار متعلق
به 6000 سال پیش یعنی اواخر هزاره‌ی هفتم تا اواخر هزاره‌ی اول میلادی است و
شامل ظروف سفالی، قفل‌های گِلی شبیه مُهر و موم‌های امروزی، لوح‌ها یا
ژتون‌های گلی است که مربوط به مدیریت اقتصادی و بازرگانی محوطه‌ی چغامیش
است.
او ادامه داد: در 6000 سال پیش آن منطقه پیوسته منطقه‌ای آباد بوده و این سایت تا قبل از این که شوش دوران شکل‌گیری و شکوفایی را در نیمه‌ی اول هزاره پنجم داشته باشد، کلیدی‌ترین و مهمترین محوطه‌ی استقرار زیستی در کنار رود دز در دشت شوشان بود.
او سایت تاریخی چغامیش را یکی از مهمترین سایت‌ها در آغاز دوران کشاورزی دانست و تاکید کرد: اشیای چغامیش آثاری به ظاهر ساده هستند، اما از نظر علمی بسیار اهمیت دارند، چون این آثار قبل از آغاز نگارش خط به دست آمده و همگی منحصر به فرد هستند.
