ایران اکونومیست -صنعت فرآورده‌های نفتی شامل 8 شرکت از جمله سه پالایشگاه است که آثار عواملی چون قیمت نفت ، ارز و بودجه بر روی این صنعت توسط معاونت تحقیق و توسعه شرکت بورس مورد ارزیابی قرار گرفته است.
طبق بررسی های انجام شده، این صنعت حاضر در بورس شامل شرکت های نفت بهران،نفت پارس، نفت سپاهان، زنگان و سه شرکت پرچالش پالایشگاه اصفهان ، بندرعباس و تبریز به همراه شرکت سرمایه‌گذاری صنعت نفت (زیر صنعت سایر فراورده های نفتی و سوختی) است که حدود 11 درصد از کل ارزش بازار سرمایه را در اختیار دارد.
جدول زیر خلاصه‌ای از شاخص‌های مهم این صنعت را بیان می‌کند.
شاخص‌های عملکردی صنعت فرآورده‌های نفتی
فرآورده‌های نفتی | 30 آذر 93 | 29 اسفند 92 | درصد تغییر |
30 آذر 93 به اسفند 92 |
شاخص صنعت | 296,978 | 340,634 | 0.13- |
ارزش بازار صنعت (میلیارد ریال) | 351,318 | 399,233 | 0.12- |
سهم از کل بازار (درصد) | 11.17 | 10.33 | 0.08 |
نسبت P/E | 5.11 | 6.4 | 0.20- |
آخرین سود پیش بینی شده (میلیارد ریال) | 68,727 | 62,386 | 0.10 |
درآمد (زیان) واقعی (میلیون ریال) | 69,969,955 | 25,763,795 | 1.72 |
نمودارهای زیر روند شاخص این صنعت، نرخ ارز آزاد، نرخ ارز مبادله ای و قیمت جهانی نفت (OPEC) را نشان می‌دهد.
| | ضریب همبستگی | آماره پیرسون | آماره |
دلار آزاد | 0.84 | 29.6 | 2.58 |
دلار مبادله ای | 0.95 | 58.28
|
مشاهده می‌شود ضریب همبستگی شاخص صنعت فرآورده‌های نفتی با دلار بازار آزاد و مبادله‌ای به ترتیب 84 و 95 درصد است که در سطح معناداری 99 درصد تأیید می‌شود.
نمودار مقایسه قیمت نفت با شاخص فرآورده های نفتی، کک و سوخت هسته ای از 30 آذر 86 تا 30 آذر 93
| | ضریب همبستگی | آماره پیرسون | آماره |
نفت | 0.27 | 5.36 | 2.58
|
جدول فوق نشان می‌دهد میزان همبستگی بین قیمت جهانی نفت و شاخص صنعت فرآورده‌های نفتی 27 درصد است که در سطح معناداری 99 درصد تأیید شده است. درحالت کلی همبستگی بین شاخص صنعت پالایشی با قیمت جهانی نفت بیشتر از 27 درصد است که به دلایلی که در ادامه به آن اشاره می‌شود، این همبستگی در دوره زمانی ذکر شده پایین است.
همان‌طور که در نمودار بالا مشاهده می‌شود با وجود کاهش قابل‌توجه قیمت جهانی نفت در سال 87، شاخص این صنعت افت نداشته که دلیل اصلی آن عدم حضور شرکت‌های پالایش نفت در بازار سرمایه در آن سال بود (صرفاً چند شرکت روانکار در این صنعت حضور داشتند). به علاوه، در دوره زمانی سال‌های 91 و 92 با ورود شرکت‌های پالایش نفت به بازار سرمایه (اعم از بورس و فرابورس ایران) از تیرماه 91به بعد، افزایش قیمت ارز آزاد در بازار و رشد ارزش جایگزینی شرکت‌ها، شاخص این صنعت رشد خوبی داشته است.
البته توجه به این نکته مهم است که به دلیل بسته بودن نماد شرکت‌های پالایشی در سال 93 که با سقوط قیمت نفت هم‌زمان بوده، اثر کاهش قیمت نفت بر این صنعت به خوبی دیده نمی‌شود.
به‌طور‌کلی، صنایع مرتبط با نفت و‌میعانات گازی را می‌توان در3 بخش بالادستی، پاییندستی و پتروشیمی طبقه‌بندی کرد. صنعت پالایش از یک طرف در بخش پاییندستی صنعت نفت قرار می‌گیرد و از طرف دیگر محصولات ناشی از تقطیر این صنعت به عنوان خوراک سایر صنایع بالادستی و پاییندستی کاربرد دارد.
صنعت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی کشور شامل بخش‌های مختلف تولید، واردات، صادرات، ذخیره‌سازی، انتقال و توزیع است که تأمین بیش از 40 درصد کل سبد انرژی مصرفی کشور را بر عهده دارد. شرکت‌های فعال در این صنعت با توجه به نوع تولیدات و فرآورده‌ها و میزان کشش بازارهای هدف از این دو متغیر کاهش قیمت جهانی نفت و افزایش نرخ ارز تأثیر می‌پذیرند.
در مورد اثر نوسانات قیمت نفت و نرخ ارز بر درآمدهای شرکت‌های فعال در صنعت فرآورده‌های نفتی با توجه به متوقف بودن نماد این شرکت‌ها در تابلوی معاملات بورس، عدم ارایه اطلاعات مالی برای سال مالی جاری و چالش‌هایی که این صنعت با وزارت نفت دارد، نمی‌توان برآوردی دقیق ارایه داد. در حال حاضر، شرکت‌های پالایشگاهی نفت خام را به قیمت 95 درصد فوب خلیج فارس از شرکت پالایش و پخش دریافت کرده و فرآورده‌های خود را نیز به شرکت پالایش و پخش و مطابق اعلامیه‌های ارسالی عرضه می‌کنند.
نکته درخور توجه در مورد صنعت پالایشگاهی، ابهامات با اهمیت در تهیه صورت‌های مالی این شرکت‌ها از جمله کیفی‌سازی محصولات پالایشگاهی، عدم صدور اعلامیه‌ها توسط شرکت پالایش و پخش، مطالبات معوق بالا، عدم وجود اطلاعات کافی و درست در مورد نتایج دعاوی حقوقی و مباحث مالی، اختلافات محاسباتی درباره قیمت مواد اولیه‌ی فروخته‌شده به شرکت‌های پتروشیمی و شیمیایی، یارانه‌های پرداخت نشده از سوی دولت به این شرکت‌ها، مباحث مالیات بر عملکرد سال‌های گذشته، عدم تعیین و تکلیف نرخ ارز مربوط به محاسبه‌ی موجودی اول دوره و پایان دوره، عدم ارتباط صحیح بین بهای نفت خام و قیمت پنج فرآورده‌ی اصلی در بودجه و سایر موارد است.
نماد شرکت‌های بزرگ این صنعت مانند پالایش نفت اصفهان از اسفند سال 92 و پالایش نفت تهران از اردیبهشت 93 به دلیل برگزاری مجمع برای تصمیم‌گیری در مورد افزایش سرمایه و شرکت‌های پالایش نفت بندرعباس، شیراز، لاوان و تبریز از 29 مردادماه سال جاری به دلیل برگزاری مجمع سال مالی 92 متوقف هستند. این شرکت‌ها به علت ابهامات ذکر شده و تأثیرات مالی قابل توجه، قادر به ارایه پیش‌بینی بودجه‌سال مالی 93، عملکرد 3 ماهه و 6 و 9 ماهه نبوده و متوقف هستند.
