به گزارش ایران اکونومیست, عربستان سعودی از عضویت در شورای امنیت سازمان ملل انصراف داد آنهم به بهانه «معیارهای دوگانه» این نهاد بینالمللی در قبال مسائلی چون سوریه و فلسطین که بهزعم سعودیها باعث تضعیف ثمربخشی سازمان ملل شده است!
این نخستین بار نیست که طی چند روز اخیر سعودیها به سیاست «قهر کردن» روی آوردهاند. چندی پیش نیز در مجمع عمومی سازمان ملل، عربستان سخنرانی «سعود الفیصل»، وزیر امور خارجه و نماینده خود در شصت و هشتمین مجمع عمومی سازمان ملل را لغو کرد و حتی از توزیع متن مکتوب سخنان وی در میان شرکتکنندگان نیز خودداری کرد.
اما درباره اینکه چرا عربستان سعودی به ناگاه به این روش اعتراضی روی آورده و با این روش به چه کسی یا کسانی میخواهد، نارضایتی خود را نشان دهد، تنها یک نکته به ذهن متبادر میشود؛ اختلاف نظر عمیق با نزدیکترین و قدیمیترین متحدش یعنی واشنگتن، اختلافی که با درز زمزمههای نزدیکی روابط ایران و آمریکا علنی شد و در قالب لغو سخنرانی یا خودداری از عضویت در یک نهاد بینالمللی ظهور و بروز کرد.
عربستان سعودی برای نخستین بار، سخنرانی نماینده خود در مجمع عمومی سازمان ملل را در اعتراض به تصمیمات شورای امنیت در مورد سوریه و گزارش بازرسان در مورد استفاده از سلاح شیمیایی در حومه دمشق لغو کرد. در واقع، به گفته منابع دیپلماتیک سازمان ملل، اعتراض سعودیها به گزارش سازمان ملل درباره به کارگیری سلاح شیمیایی در سوریه و عدم ذکر نام طرف استفاده کننده از سلاح بوده است.
اما برخی منابع دیپلماتیک معتقدند، گزارش بازرسان در مورد سوریه، بهانهای بیش نیست و مقامات عربستانی از تغییرات اخیر در روابط ایران با آمریکا، به خصوص تماس تلفنی اوباما با روحانی ناخشنود هستند و تصمیم آنها برای لغو سخنرانی خود در مجمع عمومی نیز برای نشان دادن این نارضایتی بوده است.
تحلیلها درباره انصراف عربستان از عضویت در شورای امنیت نیز در همین قالب مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. هر چند سعودیها علت انصراف خود را ناتوانی شورای امنیت در حل مسئله سوریه و فلسطین عنوان کردهاند، اما واقعیت ماجرا اختلافات عمیق آنها با آمریکا بر سر برخی مسائل از جمله سوریه را نشان میدهد.
موضعگیری عربستان سعودی همواره منطبق با آمریکا بوده ولی هم اکنون در برخی موضوعات این دو در حال فاصله گرفتن از یکدیگر هستند. به همین دلیل است که تفاوت موضعگیریهای ریاض و واشنگتن موجب شده، عربستان با مشکل سیاسی مواجه شود.
هم اکنون به دلیل توافقهای آمریکا با روسیه و برخی قدرتهای منطقهای برای حل سیاسی بحران، این معادله تغییر کرده است. عربستان همچنان در بحران سوریه به عنوان یک عنصر برانداز عمل میکند و در حال کمک مالی و تسلیحاتی به مخالفان سوریه است و این نشان میدهد هم اکنون زاویهای با آمریکا پیدا شده است که احتمالا این اختلافات در درازمدت عمیق تر نیز خواهد شد.
گرچه در آغاز بحران دیدگاه دو کشور منطبق بر هم بود و هر دو به دنبال براندازی نظام اسد بودند اما شرایط امروز تغییر کرده است. به این دلیل که در سوریه با امحاء سلاحهای شیمیایی سوریه، آمریکا عملاً به دنبال حفظ نظام بشار اسد است، چون تنها گزینهای که میتواند اجرای توافقات را بر عهده گیرد نظام مرکزی است. آلترناتیو دولت مرکزی در سوریه، هرجومرج است بنابراین اجرای این قطعنامه با حفظ نظام سیاسی گره خورده است.
به عبارت دقیقتر قرائن نشان می دهد که دولت آمریکا دیگر به دنبال براندازی بشار اسد نیست. تعریف و تمجید جان کری، وزیر خارجه آمریکا از بشار اسد در اجلاس اپک در مالزی، عربستان را به شدت غافلگیر و حتی شوکه کرد. واکنش مطبوعات و مسئولان سیاسی هم دال بر این مسئله است که تا چه حد آنها دچار شگفتی و تعجب شدند. اینها همه نشان دهنده یک واقعیت جدید است؛ اینکه آمریکا به دنبال اجرای توافقات اخیر است و اجرای این توافق مستلزم حفظ نظام سوریه است در حالی که عربستان همچنان در موضع گیری خود قرار دارد که سرنگونی نظام بشار اسد است. این زاویه جدیدی است که با قرارداد امحاء سلاحهای شیمیایی سوریه، این مسئله هم اکنون به شدت مطرح شده و میتواند مشکلات جدی بین دو کشور ایجاد کند.
یک منبع آگاه در واشنگتن نیز در این باره گفته، عربستان سعودی به دلیل دست کشیدن آمریکا از جایگاه رهبری برای رهایی از حکومت بشار اسد و عدم ارائه کمکهای نظامی و آموزشی مطلوب به معارضین میانهرو سوریه و نیز عدم بمباران سوریه پس از حملات شیمیایی در الغوطه، احساس ناامیدی میکند.
علاوه بر سوریه، تحولات اخیر در مصر نیز باعث افتراق دو کشور شده است. در جریان بحران مصر، ریاض برعکس واشنگتن از بازگشت قدرت به نظامیان به ویژه پس از برکناری محمد مرسی، رئیس جمهور متعلق به اخوانیها استقبال کرد. حتی ریاض تا آنجا پیش رفت که برای بیاثر کردن طرح مسئله کمکهای مالی آمریکا و اروپا برای فشار بر دولت جدید در مصر، اعلام کرد به همراه برخی از کشورهای عرب حاضر است معادل این کمکها را در اختیار قاهره قرار دهد.
شاید ریاض و واشنگتن در این دیدگاه اتفاق نظر داشته باشند که آنچه در مصر اتفاق افتاد یک کودتای نظامی بوده است؛ کما اینکه هر دو در هدف از این کودتا که همان تامین ثبات کشور باشد اتفاق نظر دارند. اما در عین حال اختلاف نظر روشنی بین عربستان سعودی و آمریکا وجود دارد. دولت اوباما تصمیم گرفته است با دولت انتقالی مصر تنها به دو دلیل همکاری کند یکی به عنوان یک واقعیت موجود و دیگری به خاطر رابطه قاهره با اسرائیل.
ظاهرا اختلافات آمریکا و عربستان به این دو کشور محدود نبوده و عراق و لبنان نیز در این جرگه جای دارند. این موضوع به حدی برای آمریکاییها ناخوشایند بود که جفری فلتمن، معاون دبیرکل سازمان ملل و سفیر سابق آمریکا در بیروت در دیدار با برخی از مسئولان لبنانی و عرب حاضر در نشست اخیر مجمع عمومی سازمان ملل ضمن انتقاد شدید از عربستان تاکید کرده، ریاض به هیچ وجه نمیخواهد دولتی در لبنان تشکیل شود.
به گفته مسئولان مذکور، فلتمن همچنین تاکید کرده، «من دولتی بدتر و وقیحتر از دولت عربستان ندیدهام و نمیدانم چطور دولت عربستان همچنان به حکومت خود ادامه میدهد.»
فلتمن همچنین تصریح کرد: «ریاض به همین شیوه با لبنان تعامل میکند و نمیخواهد نه اسمی از لبنان بشنود و نه نامی از میشل سلیمان، رئیسجمهوری این کشور و همه اینها به خاطر دولت بدی است که در عربستان حاکم است. عربستان به هیچ وجه خواهان تشکیل دولت در لبنان نیست بلکه میخواهد همه تلاشها به تعطیلی کشیده شود.»
علاوه بر این، در موضوع عراق نیز سعودیها همه تلاش خود را به کار گرفتند تا مالکی را ساقط کنند، اما آمریکا همکاری نکرد.
باوجود همه این اختلافات، به نظر میرسید مقامات عربستانی در تلاشند از موضعگیری علنی در این باره خودداری کنند و ریاض و واشنگتن را در یک خط و یک راستا نشان دهند،
«عبدالباری عطوان» تحلیلگر کهنه کار عرب در پایگاه اینترنتی «الرأی الیوم»، در یادداشتی در این باره نوشته است: «یکی از وزرای خارجه کشورهای عربی در واکنش به خودداری سعود الفیصل از سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل، گفته بود، عربستانیها به آسانی عصبانی نمیشوند. مقامات سعودی یاد گرفتهاند که بیشترین حد خویشتنداری را داشته باشند و از واکنشها و اقدامات تنشزا دوری کنند اما به نظر میرسد با توجه به اینکه منافع تغییر کرده اعصاب عربستانیها نیز به هم ریخته و دیگر کنترل آن مانند چند دهه گذشته ممکن نیست.»