حال وخیم این روزهای منابع آبی و آمارهایی از کاهش بارندگی نسبت به مدت مشابه از یک سو و افزایش دما از سوی دیگر وضعیت منابع آبی تهران را با بحران روبرو کرده است.
بر اساس اعلام شرکت آب منطقه ای استان تهران طبق بررسی مجموع بارندگی در ۹ ماه سپری شده از سال آبی جاری، با کاهش بیش از ۳۵ درصدی نسبت به مدت مشابه سال آبی گذشته روبرو هستیم.
همچنین طبق آمار میزان ذخایر آب های سطحی استان تهران از ۹۰ درصد به ۵۳ درصد کاهش یافته است.
سدهای پنجگانه تهران نیز حال و روز خوشی ندارد و بر اساس آخرین اعلام از منابع ذخایر سدها امسال با کاهش ۳۶۰ میلیون مترمکعبی ذخایر در مقایسه با مدت مشابه سال قبل روبرو است؛ یعنی چیزی معادل حجم سدهای ماملو و لتیان.
۷۰ درصد آب تهران از منابع سطحی و ۳۰ درصد آب توسط منابع زیرزمینی تامین می شود که با کم شدن دخایر آبی در صورتی که مجبور به برداشت بیش از حد از منابع زیر زمینی شویم با پدیده فرونشست و معضلات آن روبرو خواهیم شد.
بحران کم آبی در تهران مسئولان را به فکر انداخته است و درصدد هستند تا با جلب مشارکت های مردمی در درست مصرف کردن، شاهد تامین آب پایدار در تابستان امسال باشیم.
هشدارهایی از ورود تهران به وضعیت نارنجی نیز زنگ خطری برای روزهای کم آبی است تا شاید شاهد مدیریت مناسبت در مصرف آب باشیم.
وضعیت بحرانی منابع آبی تهران در روزهای گرم تابستان مهمترین مساله است که باید به داد آن رسید؛ چراکه استان تهران بعد از سیستان و بلوچستان دومین استان فقیر از نظر منابع آبی است.
لازم به یادآوری است که جمعیتی حدود ۱۵ میلیون نفر در تهران زندگی می کنند یعنی در یک درصد مساحت کشور حدود ۲۰ درصد جمعیت کل کشور قرار دارند.
سرانه آب هر تهرانی در حالی حدود ۳۵۰ متر مکعب است که این رقم در کشور یک هزار و ۶۰۰ متر مکعب است و بر این اساس سرانه آب در تهران حدود یک پنجم متوسط کشور است.
این آمارها از اختصاص آب به هر تهرانی خبر می دهد در حالی که بر اساس آمار موجود هر تهرانی به طور متوسط ۲۴۰ لیتر در شبانه روز آب مصرف می‌کند در حالی‌که متوسط کشوری این عدد تنها ۲۰۰ لیتر در شبانه روز آب است.
افزایش ۱۲ درصدی مصرف آب در عصر کرونا
طبق آمار شرکت آب و فاضلاب استان تهران، میزان مصرف آب در مقایسه با سال ۹۸ و قبل از همه‌گیری کرونا حدود ۱۲ درصد رشد داشته است.
همچنین به صورت میانگین، میزان مصرف آب این روزهای تهران حدود سه میلیون و ۶۰۰ هزار متر مکعب و معادل ۱.۲ برابر مخزن دریاچه چیتگر است.
۵۰ درصد مردم تهران کمتر از حد نرمال که ۱۴ متر مکعب در ماه است، آب مصرف می کنند، ۳۰ درصد تهرانی‌ها کمی بیش از الگوی مصرف و ۲۰ درصد مصرف غیر متعارف دارند.
از این ۲۰ درصد، حدود پنج درصد مشترکان بیش از ۲ برابر آب مصرف می کنند که حدود ۱۰ درصد آب تهران را شامل می شود.
اخطاریه قطع آب به مشترکان بد مصرف
شرکت آب و فاضلاب استان تهران از تیرماه امسال به مشترکان پرمصرف و بد مصرف اخطاریه صادر کرده است.
در این باره مدیرعامل این شرکت می گوید: ۱۷۰ هزار مشترک پرمصرف در تهران اخطار قطع آب دریافت کردند.
محمدرضا بختیاری ادامه می دهد: این تعداد مشترک که بیش از ۲ برابر حد مجاز آب مصرف می کنند اخطاریه دریافت کرده اند و اگر در مهلت مقرر تا مردادماه نسبت به رعایت الگوی مصرف اقدام نکنند با محدودیت قطع آب روبرو خواهند شد.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران می گوید: این مشترکان بخش کوچکی از مشترکان را تشکیل می دهند که به هیچ عنوان توجهی به شرایط محدودیت منابع آبی تهران و حتی کشور ندارند و بر اساس روش های های غلط اقدام به اسراف آب می کنند.
این مقام مسئول تاکید می کند که در این شرایط بحرانی آبی کشور وظیفه تک تک همه ماست که الگوی مصرف را رعایت کنیم چراکه این شرکت در شرایط کرونایی با تمام محدودیت ها سعی کرده است تا منابع آبی پایدار را با سختی تامین کند و قطعی آب به خاطر کمبود نداشته باشیم.
وی اضافه می کند: بیشتر این مشترکان پرمصرف در شمال غرب تهران هستند ضمن اینکه در مناطق بخش جنوبی استان تهران نیز شاهد مصرف بالا هستیم.
وی همچنین از مشترکان دعوت می کند تا با راهکارهای ساده منابع آبی را درست مصرف کنند تا تابستان امسال را بدون قطعی سپری کنیم.
راهکارهای مدیریت آب در تهران
ارائه راهکارهای ساده مدیریت مصرف آب نیازمند آگاهی بخشی است که گام نخست و بنیادین در حرکت به سوی توسعه پایدار و حفاظت از منابع آب است.
در این زمینه در سطح شهر تهران به موضوع درست مصرف کردن با عنوان "جان شما، جان آب" از سوی شرکت آب و فاضلاب این استان پرداخته شده است.
تصویری از ضربان قلب در کنار نیمه خالی لیوان آب که تلنگری به مصرف درست آب می زند.
همچنین راهنمایی با عنوان "توصیه‌های ساده برای مدیریت مصرف آب" توسط دفتر مدیریت مصرف و ارتقای بهره‌وری آب و آبفا تهیه شده است.
این راهنما دارای سه بخش اصلی است که در بخش اول، مفاهیم پایه در مورد منابع و مصارف آب، تغییرات اقلیمی و شرایط خاص آب و هوایی و منابع آب ایران و بخصوص نحوه تامین آب و مدیریت فاضالب شهرها تا حد امکان به زبان ساده تشریح شده است.
در بخش دوم، قوانین و مقررات، استانداردها و تعرفه‌های مرتبط با آب و بخش سوم به راهکارهای مدیریت مصرف آب در کاربری‌های غیرخانگی و خانگی اختصاص دارد.
با توجه به اینکه، در مشاغل و محیط های کاری مختلف، آب به شیوه های متفاوتی مصرف و یا به هدر میرود، این بخش از راهنما، به توصیه های عمومی می پردازد.
اقداماتی برای حفاظت از منابع آبی در تهران
ارائه الگوی درست مصرف کردن به شهروندان در کنار طرح ملی سازگاری با کم‌آبی راهکاری جدی برای مقابله با چالش آب در کشور و به تبع در تهرانی با جمعیت روز افزون است.
تشکیل کارگروه ملی سازگاری با کم آبی به پیشنهاد مشترک وزارتخانه های نیرو، جهاد کشاورزی، کشور و صنعت، معدن، تجارت و سازمان‌های حفاظت محیط زیست و برنامه و بودجه کشور و به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در اسفند سال ۱۳۹۶ به تصویب هیات وزیران رسید است.
هدف از تشکیل این کارگروه که سازمان هواشناسی کشور نیز به آن اضافه شد، هماهنگی و انسجام در برنامه‌های سازگاری با کم آبی در سطح کشور و متعادل سازی منابع و مصارف آب بوده است.
مدیر دفتر حفاظت از منابع آب شرکت آب منطقه ای تهران در این باره معتقد است: حجم بهره برداری از منابع آبی استان تهران با توجه به تراکم جمعیت، حجمی معادل چهار هزار و دویست میلیون متر مکعب یعنی چیزی در حدود ۸۶ درصد از کل منابع آبی قابل دسترس در استان است.
"مصطفی دهقان" می افزاید: این آمار در کنار گرمای بی سابقه تابستان امسال، از یک وضعیت آبی فوق بحرانی در استان خبر می دهد و لزوم برنامه ریزی دقیق برای سازگاری با کم آبی و مدیریت مصرف بهینه آب و توجه به صرفه جویی در مصرف آب را بیش از پیش روشن می سازد.
وی با بیان این مطلب، می گوید: به طور کلی حجم ذخیره آب های زیرزمینی استان تهران در طول سال ها بهره برداری بیش از چهار میلیارد مترمکعب کاهش پیدا کرده است که حجمی معادل ۲۰-۱۸ برابر یک سد بزرگ مانند سد امیرکبیر است.
به گفته دهقان، کاهش میزان ذخایر آبی علاوه بر فرونشست باعث کاهش کمیت و کیفیت منابع آب هم می شود به طوری که هم اکنون شاهد کاهش شدید کیفیت آب در دشت ورامین هستیم و اگر همین روند ادامه پیدا کند با کاهش جدی در تامین منابع آب شرب مواجه خواهیم شد.
وی با اشاره به اینکه شهرستان های ورامین، شهریار، پیشوا، پاکدشت و ری قطب های مهم کشاورزی استان تهران هستند که بیشترین سرانه مصرف آب را به خود اختصاص می دهند، اضافه می کند: بیش از ۳۵ درصد از منابع آبی استان یعنی حدود ۲ هزار و ۴۱۰ میلیون مترمکعب در بخش کشاورزی مصرف می شود که نشان از ضرورت اصلاح جدی الگوی مصرف آب در این بخش دارد.
مدیر دفتر حفاظت از منابع آب شرکت در خصوص اقدامات انجام شده توسط این شرکت در جهت اجرای طرح سازگاری با کم آبی می گوید: انسداد بیش از هشت هزار و ۲۰۰ حلقه چاه غیر مجاز، نصب ۲ هزار و ۶۰۰ دستگاه کنتور حجمی هوشمند بر روی چاه های دارای پروانه بهره برداری، توقیف ۹۵۶ دستگاه ادوات حفاری غیر مجاز و تقلیل منصوبات از ۳۳۱ حلقه چاه از جمله اقدامات شرکت آب منطقه ای تهران طی ۶ سال اخیر در جهت اجرای طرح سازگاری با کم آبی است.
از جمله دیگر اقداماتی که برای سازگاری با کم آبی انجام شده است می توان به همکاری شرکت آب منطقه ای تهران با سایر شرکت های متولی نظیر آب و فاضلاب، جهاد کشاورزی سازمان صنعت و معدن و سازمان پارک ها و فضای سبز شهرداری اشاره کرد که به گفته دهقان با تصمیمات اتخاذ شده و برنامه ریزی صحیح و مدون انتظار می رود طی پنج سال آتی، حجمی معادل ۴۲۰ میلیون متر مکعب کاهش سرانه مصرف را در استان شاهد باشیم.
همچنین برای مدیریت منابع آبی معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای تهران نیز در روز گذشته در جلسه هم اندیشی مدیران شرکت و مدیران امورهای منابع آب استان، بر لزوم تلاش مضاعف و برنامه ریزی هر چه دقیق تر در شرایط ویژه امسال، برای حفاظت از منابع آبی استان تاکید کرد.
در این جلسه که به صورت ویدئو کنفرانسی برگزار شده بود، تاکید شد که با توجه به بحران کم آبی، لزوم مدیریت جدی تر در بهره برداری از منابع آبی و برنامه ریزی قوی و قابل اجرا برای همه حوزه ها به ویژه بخش آب های سطحی امری اجتناب ناپذیر است.
تمام نهادهای متولی در حوزه آب با استفاد از راهکارهای مختلف و همکاری بخش کشاورزی و صنعت درصدد مدیریت منابع هستید که این امر بدون مشارکت های مردمی در رعایت الگوی مصرف امکان پذیر نیست.
ایرنا
