جمعه، پنجم دی در تقویم رسمی به عنوان روز میلاد حضرت عیسی بن مریم (ع) ثبت شده است. حضرت عیسی (ع) از پیامبران اولوالعزم و صاحب شریعت است. وی قبل از بعثت پیامبر خاتم محمد مصطفی (ص) به رسالت برگزیده شد و مردم را به رسالت «احمد و محمد» (ص) بشارت داد. قرآن کریم او را رسول خدا و کلمه او، بنده خدا، نبی، صاحب کتاب، مسیح، مبارک و نیکوکار در حق مادر معرفی کرده است.
همچنین در قرآن به زادروز ولادت او سلام شده و سلام به او تا روز برانگیخته شدنش تداوم یافته است. افزون بر آنکه در قرآن از معجزات و کرامات او نیز مکرر سخن گفته شده است، با این همه در فرهنگ دینداری ما، چنانکه شایسته مقام او در قرآن است، ارج گذاشته نشده و به تبع آن در زادروز ولادتش، جشنی که به نحوی حکایت از بزرگداشت او باشد، برگزار نمی شود. حتی می توان اقرار کرد که توجه متناسبی به این روز صورت نگرفته است.
تاکید و توجه به بزرگداشت ها و برگزاری جشن، از این رو در فرهنگ ما اهمیت دارد که جشن ها، فرصتی را برای آشنایی و به تبع آن تاسی از الگوهای دینی مهیا می کند. این در حالی است که قرآن کریم و سایر منابع دینی ما به جایگاه رفیع حضرت عیسی (ع) اشاره دارد. درباره علل چنین وضعیتی باید جداگانه بحث و گفتگو کرد. این گفتار به قدر وسع درباره ضرورت بازنگری در نگاه موجود، دلایل زیر را ارائه می کند:
۱. مهمترین دلیل ضرورت توجه به بزرگداشت این روز فرخنده را باید از باورهای اساسی در دینداری قرآنی که در گفتارهای قبل به آن اشاره شده است، اخذ کرد. باور به پیامبران پیشین، یکی از هفت باور اساسی است که در دینداری قرآنی به آن پرداخته شده است. از میان پیامبران پیشین، مرتبت پنج پیامبر که یکی از آنان حضرت عیسی (ع) است، خاص تر است. چنین مرتبتی اقتضا دارد که در زادروز ولادت آن حضرت، مراسم جشنی برگزار شود که اعتقاد به این باور اساسی را به اثبات برساند و این باور مهم در برگزاری چنین مراسمی متبلور شود؛ هرچند باور به این اعتقاد، محصور در برگزاری این مراسم نیست اما در فرهنگ دینداری ما برگزاری مراسم، نماد مهمی از عرض ارادت و تجلی در اعلان این اعتقاد است.
۲. دلیل دیگر توصیه حضرت علی (ع) درباره الگوگیری از عیسی بن مریم است. چنانچه درباره الگوپذیری از عیسی (ع) کافی است تا به خطبه ۱۶۰ نهج البلاغه اکتفا کنیم و آنگاه می توانیم اهمیت توجه به این پیامبر را از منظر امیرمومنان (ع) نشان دهیم.
در خطبه مزبور امیرمومنان (ع) یکی از الگوهای زندگی را عیسی بن مریم مثال می زند و می فرماید: اگر می خواهی از عیسی بن مریم (الگوی ساده زیستی در دنیا) بگویم که سنگ را بالش خود قرار داد؛ لباس زبر و خشن به تن می کرد؛ نان خشک می خورد؛ خورشت نانش گرسنگی و چراغ شبش ماه بود؛ پناهگاه زمستانی اش حرکت به شرق و غرب زمین بود؛ میوه و عطرش سبزیجاتی بود که از زمین می رویید؛ زن و فرزندی نداشت تا به آنها تعلق داشته و او را غمگین سازد؛ مالی نداشت تا او را سرگرم کند؛ طمعی نداشت تا او را خوار کند و مرکب سواری او پاهایش و خدمتگزار او دست هایش بود.
حضرت علی (ع) عیسی بن مریم علیهما السلام را الگویی از ساده زیستی برای مسلمانان معرفی کرده و شایسته است که مسلمانان در زادروز ولادت چنین الگویی و به منظور آشنایی با او مراسمی مناسب برگزار کنند؛ به خصوص در جامعه ما که اغلب آشنایی با معارف و الگوهای دینی از طریق برگزاری مراسم مذهبی صورت می گیرد. به عبارت دیگر مراسم مذهبی شیوه ای برای شناخت شخصیت و به تبع آن تاسی از الگوهای دینی است.
۳. ضرورت دیگر بازنگری در نگاه موجود، کارکرد همبستگی و الفت این جشن مذهبی است؛ به خصوص آنکه نمونه ای از چنین فعالیتی در صدر اسلام توجه مسیحیان را به مسلمان در پی داشته است.
در صدر اسلام، تعدادی از مسلمانان به سبب آزار مشرکین به حبشه مهاجرت کردند که مشرکین قریش برای بازگرداندن آنان، به حضور نجاشی پادشاه مسیحی حبشه رسیدند و با تقدیم هدایایی خواستار بازگرداندن مسلمانان مهاجر به مکه شدند. پس از سعایت و بدگویی مشرکین از مسلمانان مهاجر، نجاشی از مسلمانان خواست تا آیاتی که بر پیامبر اکرم (ص) نازل شده را برای او بخوانند. جعفر بن ابی طالب آیاتی از سوره مریم را، قرائت کرد که درباره حضرت مریم و تولد عیسی (ع) بود. نجاشی پس از شنیدن آیات قرآن، متاثر شد و گفت «به خدا آنچه تو گفتی و آنچه پیغمبر شما از جانب خدا آورده، با آنچه عیسی گفته همه از یک جا سرچشمه گرفته است.» نجاشی از بازگرداندن مسلمان با وجود هدایا امتناع کرد و چنانچه تاریخ نقل می کند، نجاشی بعدها مسلمان شد.
وقتی که چنین فعالیتی این میزان کارکرد دارد، چرا باید این تجربه موفق را ترک کرد؛ به خصوص آنکه قرآن چنانچه خود به آن اشاره کرده است، هدایتی برای همه مردم است. به عبارت دیگر هدایت قرآن محدود به مردم صدر اسلام نیست و برگزاری مراسم با محتوایی مناسب می تواند چنین کارکردهایی را تولید یا بازتولید کند.
بدیهی است همه موارد بر شمرده شده ظرفیت هایی است که در دینداری قرآنی نهفته شده است. بسا اهتمام در برگزاری جشن در میلاد مبارک حضرت عیسی (ع) از سنت های فراموش شده برگرفته از دینداری قرآنی باشد که باید احیا شود.
ایرنا
