غلامرضا خارکوهی اظهار کرد: انسان از ابتدای خلقت به دورهم بودن و زندگی اجتماعی خو گرفته است چون انسان ذاتاً موجودی مدنی الطبع است. در آن زمان انسان‌ها به خاطر مسائل قومی و قبیله‌ای و حل اختلافات، مراسم شادمانی، جشن و عزاداری در غارها گرد هم می‌آمدند اما امروزه دورهمی‌ها اغلب به شکل شب‌نشینی، دورهمی خانوادگی، فامیلی، عروسی، مراسم عزا و جشن و... رایج شده است.
وی با بیان اینکه شب یلدا، یکی از جلوه‌های شاخص دورهمی ایرانی‌ها است و ریشه در اعماق تاریخ باستان ایران دارد، افزود: زمان دقیق شروع مراسم شب یلدا مشخص نیست اما از آنجا که هندوانه، جلوه اصلی این شب است، می‌توان زمان آغاز آن را به بعد از کشف و شروع زندگی کشاورزی بشریت نسبت داد.
این تاریخ‌نگار خاطرنشان کرد: مراسم شب یلدا علاوه بر ایران در برخی از مناطق کشورهای عراق، ترکیه، آذربایجان، افغانستان، پاکستان، ازبکستان، قزاقستان، تاجیکستان و ایرانیان ساکن اروپا نیز رایج است.
خارکوهی در ادامه با اشاره به شیوع کرونا و مشکلاتی که برای برگزاری دورهمی‌ها خصوصاً شب یلدا به‌وجود آمده است، گفت: در طول تاریخ ایران مواردی بوده که به خاطر آن، دورهمی‌های شادمانه مردم برگزار نشده و یا کم‌رنگ برگزار شده بود از جمله در زمان هجوم مغول‌ها به ایران و کشتار بی‌رحمانه مردم و غارت کشور، مردم دیگر حال و روز خوشی برای برگزاری شب یلدا و دورهمی‌های شاد این چنینی نداشتند.
وی به جنگ جهانی اول اشاره کرد و گفت: در جنگ جهانی اول که روس‌ها و انگلیسی‌ها تمام ایران را اشغال کردند، حدود نیمی از جمعیت کشور بر اثر قحطی و بیماری جان خود را از دست دادند. این نیروها تمام کشور را اشغال کرده بودند و تمامی انبارهای غذای مردم را به نفع خودشان مصادره می‌کردند. در طول ۳ سالی که ایران توسط این کشورها اشغال شده بود، مردم رمقی برای برگزاری دورهمی‌های شادمانه نداشتند و روزگار آنها تنها با غم و غصه و گرسنگی می‌گذشت.
این تاریخ‌نگار خاطرنشان کرد: در جنگ جهانی دوم هم که ایران در اشغال آمریکا، روسیه و انگلستان بود، حدود ۴ میلیون نفر از جمعیت ۱۲ میلیونی ایران بر اثر قحطی و بیماری جان باختند. نیروهای این کشورها، حتی کوچک‌ترین انبارهای گندم، برنج، حبوبات و سایر منابع غذایی را بدون اینکه توجهی به مردم داشته باشند، مصادره می‌کردند. در مواردی که در حال از دست دادن شهرهای تحت اشغال خود بودند، سیلوهای غلات را به آتش می‌کشیدند تا این غذاها در اختیار نیروهای دشمن و مردم ایران قرار نگیرد.
خارکوهی با اشاره به اینکه در زمان جنگ جهانی دوم منطقه شمال کشور در اختیار روس‌ها بود، تصریح کرد: در منطقه استرآباد یا گلستان فعلی، سربازان روس علاوه بر غارت گاو، گوسفند، طیور و غلات مردم محلی، حتی حیوانات وحشی را هم از جنگل‌ها شکار می‌کردند و به سربازخانه‌های خودشان می‌بردند.
وی با بیان اینکه در جنگ جهانی دوم نیز کشور ما ۴ سال در اشغال نیروهای خارجی بود، خاطرنشان کرد: در این سال‌ها نیز مردم همواره در رنج و عذاب و گرسنگی بودند و دورهمی‌های شادمانه برگزار نمی‌شد و یا کمتر برگزار می‌شد.
این تاریخ‌نگار یادآور شد: در برخی از دوره‌های تاریخی بعد از وقوع زلزله یا سیل، بیماری‌های مختلفی نظیر وبا، طاعون و... بین مردم گسترش پیدا کرده که این امر باعث می‌شده بسیاری از مردم نتوانند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند و برای دوری از بیماری، از تجمعات و دورهمی‌ها پرهیز می‌کردند.
خارکوهی در بخش دیگری از صحبت‌های خود با اشاره به اینکه دورهمی‌های گذشته خالصانه‌تر و زیباتر بود، گفت: در گذشته شب یلدا در زمان تعطیلی کسب‌وکارهای کشاورزی بود. مردم در این شب خانه بزرگترهای خانواده یا فامیل جمع می‌شدند و ضمن برگزاری جشن، خشکبار، هندوانه، انار و دیگر محصولات تولیدی خودشان را مصرف می‌کردند. در آن زمان برای سالم نگه‌داشتن هندوانه مخصوص شب یلدا، آن را در سردابه، داخل کاه و یا در سقف انبار خانه به‌صورت چهار نخ نگهداری می‌کردند.
خارکوهی بیان کرد: متأسفانه امروز شب یلدا خیلی مصنوعی و فانتزی شده و دیگر محتوای سابق که سرشار از صفا و صمیمیت بود را ندارد. در آن زمان بزرگترها خاطره و حکایت‌های تاریخی تعریف می‌کردند و اشعار مولانا، حافظ، فردوسی و سعدی را می‌خواندند و اعضای خانواده گل می‌گفتند و گل می‌خندیدند اما امروز شاهدیم که در دورهمی‌ها، اکثراً سرگرم گوشی، تبلت و برنامه‌های تلویزیونی هستند. امروزه برخلاف گذشته، مردم یکی دو روز مانده به شب یلدا، هندوانه، انار، خشکبار و آجیل و یا هر چیز دیگری که نیاز دارند را خریداری می‌کنند درحالی‌که در گذشته غالب این محصولات در انبارشان موجود بود.
ایسنا
