پاییزسال 1378 و کسوف های کامل قبل از آن، همراه با وقوع زلزله بوده است.
در گذشته هنگام وقوع خورشیدگرفتگی، برخی مردم محلی در مناطق شمالی کشور بر اساس اعتقادات خود، ظرفی فلزی می آوردند و به آن ضربه میزدند و معتقد بودند که با این عمل، اژدها خورشید در بند شده را رها میکند. در تحقیق مشترکی با دکتر ایرج ملک پور، مبنی بر بررسی شش تا هشت دوره سوابق لرزه ای در ایران انجام دادیم، مشاهده شد که تمامی خورشیدگرفتگی های کامل همراه با زلزله های قوی بوده است و زلزله با ریشتر بالا، در مناطقی از زمین که نوار کسوف کامل بوده، رخ داده است . نمونه آن در سال 1378 است که نوار کسوف به طول چهارده هزار کیلومتر بود و مدت هشت ساعت تداوم داشت و به فاصله چند ساعت بعد، شاهد زلزله شدیدی در عزمیت ترکیه با 45 هزار نفر کشته بودیم .
در اثرکسوف کامل، سایه ماه به صورت نیم تاج خورشیدی در خورشید و به صورت نوار در روی زمین، مشاهده شده که سبب حذف بخشی از انرژی خورشید به زمین میشود. به طوری که میدانیم از سطح خورشید زبانه های آتشین به صورت امواج الکترومغناطیس متشکل از کوتوله های خورشیدی با طول موج های متفاوت شامل مادون قرمز، اشعه ماورا بنفش، اشعه گاما، مایکروویو و امواج رادیویی، ساطع میشود. این امواج میتوانند باعث گرم شدن سطح زمین و ازبین رفتن لایه ازن و ذوب شدن یخ های قطبی و تغییرات اقلیمی خطرناکی مانند پدیده گازهای گلخانه ای و ال نینو شوند. در شرایط کسوف بخشی از این انرژی ها توسط ماه با حداکثر نیرو به صورت نیروی جاذبه به زمین وارد میشود. در چنین شرایطی (کسوف کامل) که نیروی بیشتری به زمین وارد می شود، زلزله های قوی (بالاتر از 6.5 ریشتر) می توانند رخ دهند. علاوه بر این، در بررسی علل وقوع زلزله، میتوان به نقش ابرماه نیز توجه داشت. چنانکه کامبیز مهدیزاده در مقاله ای، به ارتباط ابرماه و زلزله در وقوع زمین لرزه اخیر تهران، پرداخته است.
گفتنی است، چهار عنصر نیتروژن، کربن، هیدروژن و اکسیژن فقط در جو زمین وجود دارد که باعث تشکیل آب شده است، حال با توجه به هسته گداخته زمین، برای خنک کردن پوسته های آن به مقداری زیادی آب نیاز است که همین میزان آب برای ایجاد تعادل دمای زمین کافیست. چنانچه سه پنجم زمین از آب تشکیل می یافت زمین قابل سکونت نبود. البته دررآکتورها هم از همین منطق استفاده می شود . در پایان از دولت و دولتمردان انتظار میرود که فرهنگ احترام به زمین و زمین شناسی را توسعه دهند و در ایجاد وزارت زمین شناسی و معدن اهتمام ورزند و رشته زمین شناسی نجومی در دانشگاه های کشور تاسیس گردد تا انشاءالله شاهد رشد و پایندگی میهن عزیزمان باشیم.
محمدرضا اسپهبد مشاور امور اکتشاف طرح توسعه نوآوری و فناوریهای حوزه معدن و صنایع معدنی معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری
