فرسودگی شبکه های توزیع آب همواره یکی از چالش‌های اساسی در بخش آب کشورمان محسوب می شود که از آن تحت عنوان آب بدون درآمد یاد می شود.
بر اساس استانداردهای مراجع بین المللی اعم از انجمن جهانی آب( IWA )و انجمن کارهای آبی آمریکا( AWWA )برای سنجش سالانه هدررفت آب از واژه آب بدون درآمد یا همان( NON-REVENUE WATER )استفاده می‌شود.
آب بدون درآمد براساس اطلاعات شرکت آبفای کشوری عبارتست از اختلاف بین حجم آب ورودی به سیستم (شبکه توزیع) و مصارف مجاز با درآمد طی یک سال که دارای ۳سه جزء اصلی هدررفت واقعی، هدررفت ظاهری و مصارف مجاز بدون درآمد است.
هدررفت واقعی به حجمی از آب گفته می شود که به صورت واقعی (فیزیکی) از شبکه‌های توزیع هدر می‌رود و شامل نشت از شبکه‌های توزیع، نشت از خطوط انتقال، نشت و سررریز مخازن و نشت از انشعابات مشترکان است.
هدررفت ظاهری به حجمی از آب می گویند که مصرف شده است، ولی به دلایل متعددی از جمله خطای کنتورهای مشترکان اندازه گیری نشده است. این هدررفت شامل خطای تجهیزات اندازه گیری، انشعابات غیر مجاز و خطای قرائت و انتقال داده‌ها می‌شود.
مصارف مجاز بدون درآمد نیز به مصارفی گفته می‌شود که استفاده از آن مجاز است، ولی درآمدی برای شرکت‌های آب و فاضلاب ندارد از قبیل: مصارف فرایندی در تاسیسات آب و فاضلاب- مصارف آتش نشانی و … .
کشور ایران از سال ۱۳۸۳ استانداردهای بین‌المللی در زمینه اندازه‌گیری آب بدون درآمد و اجزای آن را پیاده سازی کرد و بر اساس جداول بالانس آب که مهم‌ترین روش در زمینه محاسبه اجزا آب بدون درآمد محسوب می‌شود همه شرکت‌های آب و فاضلاب نسبت به انجام فعالیت‌های تخصصی در زمینه اندازه‌گیری و کاهش آب بدون درآمد اقدام کردند.
بر این اساس و با فعالیت های صورت گرفته توسط شرکت آب و فاضلاب کشوری و شرکت های آب و فاضلاب شهر و روستایی میزان آب بدون درآمد از ۳۱.۷درصد درسال ۱۳۸۳ به ۲۴.۸درصد در پایان سال ۱۳۹۷ رسید.
برنامه ششم توسعه (۱۳۹۶ تا۱۴۰۰) برای کاهش نیم درصدی آب بدون درآمد سالانه اعتباری معادل ۶۰۰ میلیارد تومان پیش بینی شده است این درحالی است که از محل اعتبارات عمرانی کاهش آب به حساب نیامده امسال و تاکنون هیچ گونه اعتبار نقدی برای این طرح اختصاص داده نشده است و شرکت‌ها فقط با تکیه بر درآمد های جاری خود نسبت به انجام فعالیت‌های مرتبط اقدام کرده‌اند.
آمار و اطلاعات نشان می‌دهد که در کشورمان در بخش شهری درحدود ۴۰ هزار کیلومتر شبکه فرسوده و در بخش روستایی درحدود ۵۰ هزار کیلومتر وجود دارد که هرسال نیز با توجه به پایان عمر مفید شبکه های موجود به این رقم افزوده می شود که با احتساب میانگین قیمت ۴۰۰ میلیون تومان برای هر کیلومتر اصلاح و بازسازی حدود ۱۶ هزار میلیارد تومان اعتبار برای اصلاح و باز سازی کل شبکه شهری نیاز است.
بازسازی و اصلاح شبکه های فرسوده روستایی نیز نیاز به اعتباری معادل ۲۰ هزار میلیارد تومان به صورت سالانه دارد و این درحالی است که با بضاعت ملی شرکت‌های آب و فاضلاب شهری در هرسال در حدود دو تا سه هزار کیلومتر از شبکه های فرسوده را می توان بازسازی و اصلاح کرد که این امر بیانگر کندی کار براساس نبود اعتبارات مناسب و افزایش میزان فرسودگی شبکه ها است؛ چالشی که تداوم آن کشورمان که کشوری با شرایط کم آبی است می تواند منجر به خسارت های زیادی شود.
ایرنا
