سد مخزنی گتوند علیا با ارتفاع ۱۸۲ متر از پی، بلندترین سد خاکی کشور و بزرگترین مخزن احداث شده روی رودخانه بزرگ کارون است که عملیات اجرایی آن در سال ۱۳۷۶ آغاز و در سال ۱۳۹۲ رسما افتتاح شد. این سد در زمان افتتاح قرار بود اهدافی از جمله تولید ۴۲۵۰ میلیون کیلووات ساعت انرژی برق‌آبی، تامین آب شرب و کشاورزی مورد نیاز پایین دست، کنترل سیلاب‌های فصلی کارون به ویژه سیلاب‌های حوزه میانی، ایجاد اشتغال و رونق اقتصادی در منطقه و ایجاد جاذبه‌های گردشگری را به ثمر برساند اما قصه آنطور که باید نوشته نشده بود و معمار این سد، خِشت اول را کج بر زمین گذاشته بود.
سرآغاز ماجرای سد گتوند
مشکل اساسی مخزن سد گتوند، وجود چینه‌های انحلال پذیر نمک به ویژه در سازند گچساران است که شامل لایه‌هایی از مارن انیدریت و نمک می‌شود و در همان سال‌های ابتدایی بهره برداری از سد اعلام شد که حجم قابل ملاحظه‌ای از نمک به طول چهار کیلومتر در بالادست سد و در تماس با آب دریاچه سد وجود دارد. آثار شوری گنبدهای نمکی این سد از ابتدا قابل انکار نبود و این گنبدها مخصوصا در سال‌های ابتدایی بهره‌برداری از سد برای مناطق پایین دست سد بسیار مشکل‌ساز شد.
احداث پروژه سد گتوند از فروردین ۱۳۷۶ به دستور هاشمی رفسنجانی، رئیس جمهوری وقت آغاز و در سال ۱۳۹۰ توسط محمود احمدی‌نژاد به بهره‌برداری رسید. مطالعات با هدف آسیب‌شناسی زیست محیطی در سال ۱۳۸۳ آغاز و در نهایت مشخص شد که آب این سد در معرض خطر شور شدن است. برخی کارشناسان بر این باور بودند که اگر مطالعات سال ۱۳۸۳ در سال ۱۳۷۵ انجام می‌شد، چه بسا اجرای این سد تصویب نمی‌شد. چالش‌های این سد از ابتدا تا حدی پررنگ بود که نه تنها برخی ساخت سد گتوند را از ابتدا اشتباه دانستند، بلکه عده‌ای از منتقدان حتی خواستار تخریب آن شده بودند.
در نهایت انجام مطالعات این طرح به دانشگاه تهران سپرده شد و دو راهکار تخلیه شوری به حوضچه‌های تبخیر نمک توسط خط لوله به محدوده‌ای در فاصله ۳۵ کیلومتری از بدنه ومدیریت مخزن مورد تصویب قرار گرفت.
بهروز مرادی مدیرعامل شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران در مورد آخرین وضعیت سد گتوند گفت: چند سال پیش دانشگاه تهران به عنوان یک دانشگاه بی‌طرف در حوزه سد گتوند تحقیقاتی را انجام داد که نتیجه آن نیز به ما دیکته شد و از آن زمان تاکنون مدیریت مخزن صورت گرفته است و در پی اقدامات انجام شده میزان شوری آب تا حد قابل توجهی کاهش یافته است.
وی با بیان این‌که قرارداد دیگری را نیز منعقد کرده‌ایم که مدیریت کل مخزن در بحث شوری مورد توجه است که اطراف دریاچه کار می شود و تا کنون مورد خاصی مشاهده نشده است و به راحتی مخزن کنترل می شود گفت: با اقدامات انجام شده میزان EC خروجی از ۱۳۰۰ به ۱۱۰۰ کاهش یافته است حتی در برخی مواقع این عدد به ۸۰۰ یا ۹۰۰ نیز می رسد و باید گفت که آب کاملا کنترل شده به پایین دست منتقل می‌شود.
ایسنا
