زنجیره تولیدات هیدروکربوری در آخرین حلقه خود به صنعتی می‌رسد که اگرچه پایین دستی نام گرفته اما بالاترین ارزش افزوده را دارا است. پتروشیمی که نفت و گاز را به محصولاتی تبدیل می‌کند که در تمام بخش‌های زندگی وارد شده و تصور دنیایی بدون این محصولات غیر ممکن به نظر می‌رسد.
از همین رو است که کشورهای جهان به دنبال توسعه این صنعت هستند. حتی کشورهایی که منابع هیدروکربوری مانند نفت و گاز به عنوان خوراک صنایع پتروشیمی ندارند، این منابع را به عنوان خوراک پتروشیمی وارد می‌کنند تا از قافله پتروشیمی جهان جا نمانند.
به این ترتیب ایران نیز بیش از ۵۰ سال پیش وارد این صنعت شد و حالا به دنبال جایگاه اول پتروشیمی خاورمیانه است.
بر این اساس، در سند چشم انداز ۱۴۰۴ ایران باید به قدرت اول پتروشیمی خاورمیانه تبدیل شود و این در حالی است که این عنوان در حال حاضر در دست رقیب سنتی ایران یعنی عربستان قرار دارد.
با این حال ایران دست روی دست نگذاشته و در سال‌های اخیر با بهره‌برداری از مجتمع‌های پتروشیمی این صنعت را توسعه داده است تا آنجا که ظرفیت تولید صنعت پتروشیمی تا سال ۱۴۰۰ به ۱۰۰ میلیون تن می‌رسد که نشان‌دهنده رشد تقریبا دو برابری آن در هشت سال (دولت‌های یازدهم و دوازدهم) خواهد بود؛ درآمد صنعت نیز به حدود ۲۵ میلیارد دلار می‌رسد و به این ترتیب در بخش ارزشی نیز رشد بیش از دو برابری را شاهد خواهیم بود. از همین رو است که حسن روحانی معتقد است صنعتی که در عرض ۸ سال تولیدش را ۲ برابر کرده لایق عنوان جهش است.
با این رشد اما همچنان ایران جایگاه اول را به دست نخواهد آورد و نیازمند توسعه بیشتری برای سکوی نخست پتروشیمی خاورمیانه است.
بنابراین در حالی که صنعت پتروشیمی تا کمتر از دو سال دیگر جهش دوم خود را آغاز می‌کند اما ریل‌گذاری برای جهش سوم تا سال ۱۴۰۴ از هم اکنون آغاز شده است.
رئیس‌جمهوری در دیدار با فعالان صنعت پتروشیمی نیز تاکید کرده که آماده‌سازی برای انجام جهش سوم در حال انجام است و ریل‌گذاری برای جهش و موفقیت بعدی در صنعت پتروشیمی در دستور کار قرار دارد.
به گفته وزیر نفت نیز جهش سوم، کاشتن بذر تولید برای آینده صنعت پتروشیمی و آینده اقتصاد غیرنفتی ایران و جلوگیری بیشتر از خام‌فروشی است.
همچنین روحانی با اشاره به بازدید خود از نمایشگاه دستاوردهای صنعت پتروشیمی‌کشور، گفته که آمارهای ارایه شده در این نمایشگاه نشان می‌دهد که حرکت در این صنعت برای جهش سوم هم آغاز شده و تکمیل این حرکت برای بعد از سال ۱۴۰۰ دیده می شود تا تولید از ۱۰۰ میلیون تن به ۱۳۰ میلیون تن در جهش سوم برسد.
ایران با رسیدن به تولید سالانه ۱۳۰ میلیون تن می‌تواند یکی از مهمترین اهداف سند چشم انداز ۱۴۰۴ را محقق کند. هدفی که امروز بیش از گذشته ضرورت آن احساس می‌شود زیرا در حالی که صادرات نفت ایران در معرض سخت‌ترین تحریم‌ها قرار دارد، اما صنعت پتروشیمی به خوبی توانسته نیازهای ارزی کشور را از محل صادرات محصولات خود مرتفع کند.
در حال حاضر، درآمد محصولات پتروشیمی ۱۷ میلیارد دلار است که در جهش دوم در سال ۱۴۰۰ به ۲۵ میلیارد دلار می‌رسد و در جهش بعدی ارزش محصولات پتروشیمی ۳۷ میلیارد دلار برآورد می‌شود که البته در صورت افزایش قیمت جهانی نفت و محصولات پتروشیمی این رقم قابل افزایش است.
اما همانطور که رئیس‌جمهوری نیز تاکید کرده، این موفقیت در شرایط معمولی نبوده و ما در شرایط تحریم و فشارهای سنگین اقتصادی در این مسیر موفق قرار داشته‌ایم و در شرایطی که بخاطر تحریم‌های ناعادلانه و ظالمانه برای جذب سرمایه، صادرات محصول و برگشت ارز حاصل از صادرات با مشکلات زیادی مواجه هستیم این موفقیت‌ها حاصل شده که از افتخارات صنعت پتروشیمی‌کشور است.
نکته مهم دیگری که با جهش سوم پتروشیمی محقق می‌شود، کاهش خام‌فروشی در کشور است تا آنجا که در جهش سوم به جایی خواهیم رسید که خوراک صنعت پتروشیمی معادل ۲ میلیون بشکه نفت در روز خواهد بود و نشان می‌دهد که صنعت پتروشیمی، انرژی را به ارزش افزوده تبدیل می‌کند.
در این زمینه وزیر نفت نیز با اشاره به برخی سیاست‌های مورد تاکید نظام مانند جلوگیری از خام‌فروشی، توسعه و اشتغال‌زایی گفته که عملکرد صنعت پتروشیمی کاملا در مسیر تحقق این سیاست‌ها بوده و راه‌اندازی هر واحد پتروشیمی نیز به توسعه بیشتر صنایع پایین‌دستی، ایجاد هزاران واحد فرعی و اشتغال‌زایی قابل توجه می‌انجامد و منشأ امید و تحول می‌شود.
البته تحقق جهش دوم و سوم صنعت پتروشیمی بدون توجه به توسعه پارس جنوبی به عنوان تامین‌کننده پایدار خوراک غیر ممکن بود.
با توجه به این موارد، ایران نه تنها جایگاه اول در ذخایر نفت و گاز جهان و رتبه نخست تولید بنزین در اوپک را به خود اختصاص داده، همچنین به یکی از مهمترین قطب‌های تولید محصولات پتروشیمی تبدیل خواهد شد.
ایرنا
