داخلی‌ها چقدر مشتری دارند؟
قطعی اینترنت همراه در کشور همچنان ادامه دارد و این موضوع عملا باعث شده تا دسترسی ایرانی‌ها به waze و سایر اپلیکیشن‌های مسیریاب خارجی قطع شود و بسیاری از مردم برای مسیریابی دست به دامن اپلیکیشن‌های داخلی شوند. بلد و نشان، گزینه‌های اصلی مردم برای جایگزینی ویز بودند و این باعث شده تا تعداد نصب این اپ‌ها در طول ۱۰ روز اخیر افزایش چشمگیری داشته باشد. موضوعی که مدیران این مسیریاب‌ها آن را تایید می‌کنند، به طوری که به گفته جواد عامل مدیرعامل مسیریاب «نشان» استفاده از این اپلیکیشن در هفته اخیر ۶ تا ۷ برابر شده است. حسین حجازی مدیر توسعه تجاری «بلد» اگرچه این افزایش نصب را تایید می‌کند اما در گفت‌وگو با ایرناپلاس می‌گوید نمی‌تواند میزان آن را بیان کند. طبق گفته آنها نشان به عنوان یک اپلیکیشن متولد مشهد، ۳ میلیون و ۳۰۰ و بلد که در تهران متولد شده ۳ میلیون نصب فعال دارد.
مسیریاب‌های داخلی در حالی در طول چند سال اخیر در کنار مسیریاب‌های خارجی مشغول سرویس‌دهی و رقابت هستند که پیش‌فرض ذهنی اغلب کاربران ایرانی به این مسیریاب‌ها بدبینانه است. این پیش‌فرض به واسطه بدبینی به پیام‌رسان‌های داخلی ایجاد شده و حالا روی فعالیت مسیریاب‌ها هم سایه انداخته است. با این حال مدیران مسیریاب‌ها مدعی هستند که مسیر متفاوتی نسبت به پیام‌رسان‌ها در پیش گرفته‌اند. در این میان برخی معتقدند اگر سازوکار فعالیت این مسیریاب‌ها برای مردم شفاف شود، به این معنی که اعلام شود مسیریاب‌های اطلاعات خود را از کجا تهیه می‌کنند یا منبع درآمد آنها کجاست یا به چه سطح اطلاعاتی از کاربر دسترسی دارند، با ترس و بدبینی کمتری به سراغ آن می‌روند.
سطح دسترسی مسیریاب‌ها به اطلاعات کاربران تا چه حدی است؟
مدیران هر دو مسیریاب نشان و بلد چنین حساسیتی از سوی مردم را درک می‌کنند و تا حدی به آنها حق می‌دهند. عامل در گفت‌وگو با ایرناپلاس با اشاره به این که نشان با کمترین تبلیغات در طول یک سال اخیر رشد کرده و گزارشها نشان می‌دهد آگاهی مردم روی این برند بیشتر شده، می‌گوید: بی‌اعتمادی و بدبینی مردم در مورد برخی از موارد درست است اما به نظر می‌آید مسیریاب‌ها و به طور خاص «نشان»، راهی متفاوت از پیام‌رسان‌ها رفته است. مسیریاب‌های داخلی در شرایطی رشد کردند که مسیریاب‌های خارجی فیلتر نبودند و استفاده از انواع خارجی، نیاز به فیلترشکن نداشت، به همین دلیل نشان به صورت ارگانیک رشد کرده است.
به گفته عامل در مسیریاب نشان کاربر نیاز به لاگین کردن ندارد و پس از نصب اپلیکیشن و به صورت ناشناس می‌تواند از سرویس بهره‌مند شود. به این ترتیب عملا هیچ اطلاعات هویتی توسط کاربر در اختیار نشان قرار ندارد. همچنین نشان هیچ دسترسی به جز دسترسی لوکیشن نمی‌گیرد. برخلاف پیام‌رسان‌ها، کاربران هیچ اطلاعات خصوصی را در نشان نمی‌فرستند و فقط اطلاعات در مورد پلیس و ترافیک که اطلاعات عمومی است را با هم به اشتراک می‌گذارند.
با اینکه مسیریاب‌های داخلی در طول ۱۰ روز اخیر به فعالیت خود ادامه داده‌اند، اما قطعی اینترنت جهانی برای آنها نیز مشکلاتی به بار آورده است. حجازی مدیر توسعه تجاری «بلد» می‌گوید قطعی اینترنت در روزهای اخیر باعث مختل شدن جی‌پی اس شده و ما دائما این گزارش را از مردم داشتیم، در حالی که پیش از این چنین گزارشی وجود نداشت. این موضوع باعث می‌شود افرادی که در این چند روز به بلد پیوستند فکر کنند این اختلال همیشگی است و از ما ناامید شوند. از طرفی قطعی اینترنت باعث می‌شود مردم با فراغ بال مسیریاب ایرانی را انتخاب نکنند و این انتخاب از سر نارضایتی و به ناچار باشد که این موضوع باعث بدبینی کاربران نسبت به ما می‌شود.
منبع درآمد مسیریاب‌های داخلی چیست؟
مسیریاب‌ها در تمام دنیا رایگان هستند و به گفته مدیران مسیریاب‌های داخلی در ایران نیز همین مسیر طی خواهد شد. بررسی‌های خبرنگار ایرناپلاس نشان می‌دهد معمولا این مسیریاب‌ها زیرمجموعه یک شرکت بزرگتر و یکی از محصولات این شرکت‌ها هستند که محصولات قبلی آنها به درآمدزایی رسیده‌اند. یا اینکه شرکت‌های مورد نظر با تکمیل نقشه خود سرویس‌های تخصصی به کسب‌وکارهای اینترنتی می‌دهند و از این محل درآمدزایی می‌کنند.
مدیرعامل نشان درباره منبع درآمد و پشتوانه مالی این مسیریاب توضیح می‌دهد: شرکت مالک نشان از گذشته با شهرداری‌های مختلف در حوزه GIS و ترافیک کار کرده و می‌کند و از این طریق درآمدزایی داشته است. مثلا اپلیکیشن نقشه همراه مشهد یا نقشه همراه تهران (رایا) که مسیریابی مترو و اتوبوس را به مردم ارائه می‌دهد توسط این تیم تولید شده است. علاوه بر این دو شهر، برای ۱۵ شهرداری دیگر نیز اپلیکیشن موبایل نقشه مشابه نشان با رویکرد متفاوت ساخته شده و درآمدزایی کرده است. به گفته عامل، نشان از درآمد این حوزه‌ها ایجاد شده و الان هم بدون درآمد با سرمایه‌گذار خصوصی فعال است و با مشارکت داوطلبانه کاربران، دیتای نقشه را تکمیل می‌کند.
براساس گفته‌های عامل، مدل درآمدی مسیریاب‌ها، فروش نقشه و سرویس‌های تخصصی به کسب‌وکارهای اینترنتی نظیر اسنپ یا تپسی خواهد بود. در واقع عملا این شرکت‌ها نقشه شهر را با کمک حجم بزرگی از کاربران تکمیل و به روز می‌کنند و بعد این اطلاعات را در اختیار سایر کسب‌وکارها از جنس استارتاپ‌ها قرار داده و کسب درآمد می‌کنند. ضمن اینکه تبلیغات روی مسیر کاربران هم یکی از روش‌های کسب درآمد است البته نشان تصمیم دارد تا این سرویس (تبلیغات) را تا زمانی دور به تعویق بیاندازد. تبلیغات روی نقشه، برخلاف تبلیغات متداول اپ‌های موبایل، بسیار هدفمند و برای کاربر مفید و آگاهی بخش است. ضمن آن‌که ارایه سرویس را مختل نخواهد کرد.
نشان همچنین با شهرداری تهران هم در حال همکاری است و به گفته عامل تاکنون مطالعات مختلفی برای ارزیابی وضعیت ترافیک در محدوده‌های مختلف شهر و برنامه‌ریزی بهتر بر اساس دیتای ترافیکی نشان انجام شده است. به گفته وی نرم‌افزار ویز هم همکاری مشابهی را با مراکز کنترل ترافیک شهرهای مختلف جهان انجام می‌دهد تا داده ترافیکی دقیق‌تری برای برنامه‌ریزی در اختیار باشد.
مدیر توسعه تجاری بلد هم در مورد پشتوانه مالی آن می‌گوید: بلد محصول سوم ماست. شرکت ما اپلیکیشن بازار را در سال ۹۰ راه‌اندازی کرد. محصول دیگر ما اپلیکیشن دیوار است که در سال ۹۲ به وجود آمد و هر دو این اپ‌ها سودده هستند و ما از محل این منابع مالی، برای توسعه بلد سرمایه‌گذاری می‌کنیم.
به گفته حجازی بلد فعلا برنامه‌ای برای درآمدزایی ندارد و یک طرح بلند مدت است، به این دلیل که کاربران زیادی از نقشه مسیریاب استفاده می‌کنند. البته بلد برای کاربران عادی همیشه رایگان خواهد بود اما بعدها از طریق فروش APR به کسب‌وکارهای مختلف مثل تاکسی‌های اینترنتی یا فروش نقشه می‌تواند درآمدزایی داشته باشد.
مسیریاب‌ها اطلاعات خود را از کجا به دست می‌آورند؟
مدیرعامل نشان درباره منبع اطلاعات ترافیکی و دیتای مربوط به نقشه‌ها ادامه می‌دهد: ما دیتای پایه نقشه را از یک منبع آزاد جهانی که کاملا رایگان و آزاد است به نام Openstreetmap برداشت کرده‌ایم. داده‌های مربوط به مکان‌ها، دوربین پلیس و سرعت‌گیرها هم با مشارکت خود کاربران تکمیل می‌شود. اطلاعات ترافیکی نیز براساس سرعت حرکت خودروها و اطلاعات ارسالی مردم به صورت آنلاین به‌روز می‌شود.
به گفته عامل کاربران می‌توانند همه مکان‌های عمومی مثل فروشگاه، کارواش یا سوپرمارکت را روی نشان ثبت کنند، البته این داده‌ها همان زمان منتشر نمی‌شود و برای انتشار نیازمند ارزیابی و تایید سایر کاربران است. همچنین طی یک هفته اخیر چیزی حدود ۲۰ هزار کسب‌وکار خودشان را در نشان ثبت کردند. این مکان‌های جدید نیز در روزهای آینده توسط دیگران بازبینی و بعد منتشر می‌شود.
چنین روندی تقریبا در مورد بلد نیز صادق است. به گفته حجازی نقشه پایه بلد از یکی از شرکت‌های داخلی خریداری شده است و این نقشه توسط کاربران و اطلاعاتی که از طریق ماشین‌های تصویربرداری به دست می‌آید تکمیل می‌شود. حجازی می‌گوید اطلاعاتی که ما از کاربر می‌گیریم دونوع است. یک نوع آن اطلاعاتی است که خود کاربر شخصا برای آنها می‌فرستد و دوم اطلاعاتی است که خود بلد به واسطه دسترسی به لوکیشن کاربر به‌طور اتوماتیک به‌دست می‌آورد. مثلا از سرعت خودرو در مسیر رانندگی آنالیز می‌کند که آیا ترافیک در مسیر وجود دارد یا نه.
مزیت مسیریاب‌های داخلی نسبت به waze چیست؟
فیلتر نشدن مسیریاب‌های خارجی، مدیران مسیریاب‌های داخلی را در شرایط رقابت با ویز قرار داده است. البته آنها از چنین شرایطی استقبال می‌کنند و معتقدند که فیلتر نشدن ویز باعث رشدشان شده است. حجازی در این‌باره می‌گوید: ویز فیلتر نشد و ما با آن رقابت کردیم در حالی که اگر ویز فیلتر می‌شد ما هم به روزگار پیام‌رسان‌ها می‌افتادیم. ما چنین حمایتی را نمی‌خواهیم.
حجازی درباره مزیت‌های بلد نسبت به مسیریاب‌های خارجی می‌افزاید: هرمسیریابی می‌تواند بر اساس جغرافیایی که در آن است سرویس‌های مختلفی به کاربران خود بدهد. ما مسیر حرکت سرویس حمل و نقل عمومی را به بلد اضافه کردیم. چنین امکانی در گوگل وجود دارد اما فقط مربوط به اتوبوس و مترو است ما تاکسی خطی و همچنین حرکت پیاده را اضافه کردیم. در بلد همچنین کاربر به پلاک ساختمان‌ها نیز دسترسی دارد. مکان‌های پرتردد تهران در گوگل مپ ۱۵۰ هزار مکان است که این رقم در بلد به ۶۰۰ هزار مکان می‌رسد.
عامل نیز در مورد مزیت‌های نشان نسبت به ویز می‌گوید: نشان نخستین مسیریاب در جهان است که هشدار نزدیک شدن به «سرعت‌گیرها» را به کاربر ارایه می‌کند. وی تاکید می‌کند همان‌طور که ویز با ایجاد تمایز نسبت به نرم‌افزارهای قدیمی‌تری مثل سایژیک رشد کرد، نشان هم سعی کرده تمایزهای مفیدی را نسبت به رقیب قدرتمند خود ایجاد کند. قسمت‌هایی از این تمایز از جنس فناورانه و کار نو است و قسمت دیگر آن هم مربوط به اطلاعات محلی دقیق‌تر مثل پلاک ساختمان‌ها در شهرهای مختلف یا مسیریابی اتوبوس در ۲۲ شهر کشور است.
امکان انتخاب وضعیت «مسیریابی سرراست» تمایز دیگر نشان با اپلیکیشن‌های مسیریاب به ویژه ویز است. عامل می‌گوید: اغلب در مسیرها و محلات ناآشنا ترجیح می‌دهیم که از مسیرهای سرراست‌تر و خیابان‌های اصلی تردد کنیم و برای یک یا دو دقیقه زودتر رسیدن به کوچه و پس‌کوچه هدایت نشویم. اما ویز چنین گزینه‌ای ندارد و افراد را در مسیر ناآشنا نیز از کوچه پس کوچه راهنمایی کند که برای بخشی از کاربران و در برخی مسیرها خوشایند نیست.
موانع توسعه مسیریاب‌های داخلی چیست؟
حجازی در مورد موانع مسیر توسعه مسیریاب‌های ایرانی به چند نکته اشاره می‌کند: مسیریاب‌ها باید به دیتای روز معابر دسترسی داشته باشند، چنین دیتایی وجود ندارد، حتی شهرداری هم چنین دیتایی ندارد. به همین دلیل ما نیاز داریم که مجوزهای لازم برای اینکه خودمان نقشه برداری هوایی کنیم، داشته باشیم. این کار نیاز به هماهنگی دارد. مثلا اطلاعات مربوط به پارسل‌های محیط خانه‌ها در اختیار سازمان پست است، اگر ما چنین اطلاعاتی داشته باشیم می توانیم خدمات بهتری ارائه دهیم.
در این میان عامل، نگاه کلانی به ماجرا دارد و به موانع موجود بر سر توسعه کسب‌وکارهای آی‌تی محور اشاره می‌کند. به گفته وی حاکمیت باید شرایطی را برای کسب‌وکارهای اینترنتی فراهم کند تا آزادانه به فعالیت بپردازند. نباید اجازه داد اکوسیستم کسب‌وکار اینترنتی با ایجاد انحصار در کانال توزیع در اختیار چند شرکت باقی بماند و از تخلفات آنها چشم پوشی شود. در چنین شرایطی شرکت‌های کوچک مجال رشد پیدا نمی‌کنند و رقابت معنای خود را از دست می‌دهد.
ایرناپلاس
