به گزارش روابط عمومی شرکت ملی پست امروزه همگام با پیشرفت‌های بسیار سریع تکنولوژی‌های اطلاعاتی و ارتباطاتی بسیاری از تعاملات تجاری و غیرتجاری دنیای واقعی به فضای مجازی انتقال یافته‌است. اصلی ترین ویژگی این تکنولوژی ها یعنی به اصطلاح فشردگی زمان و مکان، بسیاری از محدودیت‌های جغرافیایی و زمانی در دنیای فیزیکی را از میان برداشته و ظرفیت‌های بدیع و گسترده‌ای را در اختیار دنیای تجارت و صاحبان آن قرار داده است.
در واقع تجارت الکترونيک ديگر يک گزينه نيست، بلکه يک ضرورت براي موفقيت تجاري در هر زمينه‌اي در آينده است. در تعريفي ساده، تجارت الکترونيکي (E- commerce) عبارت است از «انجام تمامي مراحل تجارت از طريق شبکه‌هاي رايانه‌اي و مخابراتي بدون نياز به حضور فيزيکي در معامله». تجارت الکترونيک ابزاري در کنار ساير ابزارها و وسايل نيست، بلکه يک نگرش و روش جديد است که باعث ايجاد تغييرات شگرف در یک سازمان مي‌شود.
بند 11 ماده 5 قانون اساسنامه شرکت ملی پست به صراحت برای شرکت ملی پست در تجارت الکترونیک این وظیفه را تعیین می کند: مسئولیت نظارت بر کل عملیات و چهار فرآیند اصلی ارسال مرسولات (از مرحله قبول تا تحویل) و مدیریت وجوه حاصله از خرید و فروش اینترنتی در حوزه داخل و بین الملل.
شرکت‌های پست در کشورهای توسعه‌یافته توجه و تمرکز ویژه‌ای به تجارت الکترونیک و نقش آن در توسعه نشان داده‌اند و در این مورد تجربیات قابل توجهی به دست آورده‌اند. ما نیز در مسیر توسعه از تجربیات جهانی به دست آمده در این زمینه بی‌نیاز نیستیم و در ادامه راه لازم است همواره دستآوردها و تجربیات دیگران را مورد بررسی قرار دهیم. در برخی از این کشورها خرید و فروش اینترنتی و ارسال محصولات توسط شرکت پست نهادینه شده، به تدریج به صورت یک فرهنگ درآمده و باعث شده افزایش نقش پست در این حوزه شده‌است. به عنوان نمونه در کشور چین سرانه استفاده از تجارت الکترونیک در حال حاضر 10 مرسوله است در حالی که این سرانه در کشور ما یک‌بیستم این مقدار، یعنی حدود نیم مرسوله است.
اگر برای پیدا کردن سهم پست ایران از بازار الکترونیک کشور به آمار مرکز توسعه تجارت الکترونیکی ایران مراجعه کنیم متوجه می‌شویم که عملکرد پست دست‌کم در دو سال گذشته روند رو به رشدی نداشته‌است. درحالی که عملکرد این بازار در کل کشور در سال 96 حدود 160هزار میلیارد تومان بوده و در سال 97 این مقدار به حدود 226 هزار میلیارد تومان افزایش یافته، سهم پست از این بازار در سال 96 از 87 میلیارد تومان در سال 97 به 75میلیارد تومان کاهش یافته‌است. به عبارتی این سهم از پنج صدم درصد در سال 96 که رقم قابل توجهی هم نیست به سه صدم درصد کاهش پیدا کرده‌است و این تغییر در جهت منفی، لزوم بازنگری در ساز و کار فعالیت در این حوزه و نیز بررسی موانع و چالش‌ها را برای مسئولان شرکت ملی پست یادآور می‌شود.
چالش‌ها و موانع تجارت الکترونیک در دو بخش عمومی و اختصاصی شرکت ملی پست قابل توجه‌اند. از عمده‌ترین موانع در بخش عمومی می‌توان به مواردی چون فقدان زمینه‌های حقوقی و قانونی لازم برای تجارت الکترونیک، محدودیت خطوط ارتباطی و سرعت پایین آنها، نبود بسترها و تجهیزات شبکه‌ای و ارتباطی لازم برای دسترسی سریع و آسان مردم به اینترنت و ...اشاره کرد.
همچنین از عمده‌ترین موانع اختصاصی در حوزه تجارت الکترونیک شرکت ملی پست مواردی مانند عدم اعتماد مردم به فضای مجازی، عدم اطمینان خریداران از یکسان بودن کالای خریداری شده با کالای تبلبغ شده، عدم مدیریت و نظارت ساختار یافته شرکت‌های طرف قرارداد، وجود مشکلات عملیاتی (فرایندهای سفارش تا توزیع)، عدم اطمینان مردم از دریافت به موقع کالا قابل توجه اند.
برای رفع مشکلات و موانع موجود هم در بخش عمومی و هم در بخش خصوصی راه‌کارهایی وجود دارد که از آن جمله می‌توان به این موارد اشاره کرد: بازنگری در شرایط همکاری با فروشندگان کالا و خدمات، بازنگری در شرایط چرخه‌مالی پرداخت در مقابل کالا، بازنگری در فرایند خرید و فروش اینترنتی، و طراحی مجدد نرم افزاری خرید و فروش اینترنتی.
هم‌اکنون برای توسعه تجارت الکترونیک پست و بهبود عملکرد در این زمینه، اسناد و پیشنهاداتی در دست بررسی و پیگیری است که از مهمترین آنها مواردی مانند سند جامع توسعه فناوری اطلاعات پست، چابک سازی فناوری اطلاعات در پست، استفاده از مدل‌های ابری و شبکه‌های توزیع محتوا، حرکت به سوی ایجاد یک مرکز فناوری اطلاعات که در تولید و فروش نرم افزارها سهیم باشد، ساماندهی شرکت‌های پشتیبان به تعداد محدود که دارای درجه مناسبی در شورای عالی انفورماتیک باشند قابل ذکر اند.
نكته مهم دیگر در برنامه ريزي راهبردي تجارت الكترونيك، استقرار براساس نياز است. به عبارت ديگر استقرار تجارت الكترونيك نبايد صرفاً به عنوان يك مد در بين سازمان‌ها معرفي شود. استقرار تجارت الكترونيك نيازمند سنجش زيرساخت‌هاي نرم و سخت سازمان، تعيين اهداف راهبردي، تدوين و انتخاب راهبردها و درنهايت اجرا و كنترل نتايج است.
