رحلت «شیخ بهایی»/آغاز رسمی آتش‌بس میان ایران و عراق/آغاز دوران دیکتاتوری شاه و سلطه آمریکا بر ایران

خبرگزاری تسنیم: به دنبال کودتای آمریکایی ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و متلاشی شدن نهضت ملی و حضور بلامنازع آمریکا در ایران، دوره پنجم مشروطه همراه با دوران سیاه دیکتاتوری محمدرضا شاه و سلطه آمریکا در ایران آغاز شد.

 printنسخه قابل چاپ

به گزارش خبرنگار گروه "رسانه‌های دیگر" خبرگزاری تسنیم، مناسبت های مهم تقویم امروز سه‌شنبه 29 مرداد ماه به شرح ذیل است:

وقایع ملی                                            

1 - آتش‌بس میان ایران و عراق رسماً آغاز شد(1367ش)

روز دوشنبه 29 مرداد 1367 برابر با بیستم اوت 1988 از ساعت 6/30 صبح به درخواست خاویر پرز دکوئیار دبیرکل وقت سازمان ملل متحد در تمام طول مرزهای دو کشور عراق و جمهوری اسلامی ایران مقررات آتش‌بس به اجرا گذارده شد.

دستور برقراری آتش‌بس میان دو کشور قبلاً و در پی پذیرش قطعنامه 598 شورای امنیت سازمان ملل توسط جمهوری اسلامی ایران، از سوی دکوئیار صادر شده بود. وی به موجب نخستین بند این قطعنامه، آتش‌بس را اعلام و یک گروه 1300 نفره از نظامیان پاسدار صلح سازمان ملل را نیز مأمور نظارت بر آن کرده بود. این گروه که اصطلاحاً «یونیماگ‌» خوانده می‌شد، در آستانه برقراری آتش‌بس در مرز دو کشور مستقر شده بود. شورای امنیت سازمان ملل متحد، برای توقف جنگ میان ایران و عراق در مجموع هشت قطعنامه تصویب کرد. قطعنامه‌های شماره 479، 514، 522، 540، 582، 588، 598، 619.

در مورد قطعنامه 598 نکته حائز اهمیت این بود که پیش‌نویس آن از سوی 5 عضو دائمی شورای امنیت مشترکاً تهیه و به شورای امنیت تسلیم شده بود. شورای امنیت در این فاصله به مشورت‌های فشرده خود برای تنظیم پیش‌نویسی که حاوی فصل مشترک نظریات دو کشور بود، ادامه می‌داد و این قطعنامه به اتفاق آراء از تصویب شورای امنیت گذشته بود.

در قطعنامه 598 از طرفین درگیر درخواست شده بود که‌: «فوراً در جنگ آتش بس اعلام کرده و آن را رعایت نمایند، نیروهای مسلح خود را تا پشت مرزهای شناخته شده بین‌المللی به عقب بکشند و اسرای جنگی را آزاد کنند.» شورا در این قطعنامه نگرانی عمیق خود را از استمرار جنگ بین ایران و عراق اعلام کرده و اظهارنظر کرده بود که‌: «چون احتمال افزایش و گسترش جنگ می‌رود قصد دارد کلیه اقدامات جنگی را متوقف کند و یک صلح جامع‌، عادلانه، شرافتمندانه و بادوام بین ایران و عراق برقرار سازد.» شورا در پایان قطعنامه اعلام کرده بود که به دلیل استمرار جنگ بین ایران و عراق صلح جهانی به خطر افتاده است و در نتیجه تهدید کرده بود که برابر مواد 39 و 40 منشور سازمان ملل عمل خواهد کرد.

دولت جمهوری اسلامی ایران به دلیل بعضی ضعف‌ها و نقایص قطعنامه از آن انتقاد و دلایل خود را ارائه کرد و بر این اساس قطعنامه 598 به مدت یک سال به صورت معلق، نه رد و نه قبول‌ ماند. در این شرایط، جنگ در زمین‌، هوا و دریا ادامه داشت‌. کشتی‌های جنگی که برای اسکورت کشتی‌های تجاری به خلیج فارس اعزام می‌شدند، به جنگ کشیده ‌شدند. در 12 تیر 1367 ناو جنگی امریکا، وینسنس‌، به طور عمدی هواپیمای مسافربری جمهوری اسلامی ایران را در جریان یک پرواز عادی بر فراز خلیج فارس مورد هدف قرار داد. در این جنایت 290 مسافر شامل ده‌ها زن و کودک به شهادت رسیدند.

سرانجام‌ جمهوری اسلامی ایران در 26 تیر 1367 رسماً به دکوئیار اطلاع داد که به منظور جلوگیری از کشتار و برقراری عدالت و استقرار صلح در منطقه و جهان‌، قطعنامه 598 را می‌پذیرد.

دکوئیار 9 روز پس از اعلام رسمی ایران مبنی بر پذیرش قطعنامه 598، در فاصله بین 4 مرداد 1367 تا 26 مرداد‌‌ همان سال‌، 9 بار با وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و 6 بار با نماینده دولت عراق برای تعیین نحوه اجرای قطعنامه 598 ملاقات کرد. دکوئیار در 17 مرداد اعلام کرد که هر دو دولت با ملاقات بین وزرای امور خارجه خود زیر نظر وی موافقت کرده‌اند. این ملاقات بلافاصله پس از استقرار آتش‌بس به منظور دستیابی به تفاهماتی برای اجرای سایر مفاد قطعنامه 598 و زمان‌بندی طرح اجرایی انجام گرفت‌.

سرانجام دولت‌های ایران و عراق به دبیرکل سازمان ملل اطلاع دادند که با پیشنهاد برقراری آتش‌بس در سپیده دم روز 29 مرداد موافقت می‌کنند. گزارش دکوئیار در روزهای آخر کارش به عنوان دبیرکل سازمان ملل به شورای امنیت در مورد متجاوز شناختن عراق در جنگ، از سندهای معتبر و قابل استناد است‌. همچنان که از جملات این سند سازمان ملل استنباط می‌شود، وی از آغاز با اطلاعات دقیقی که داشته‌ و گزارش‌ها و تجزیه و تحلیل‌هایی که دریافت می‌کرده‌ ، عراق را آغاز کننده این جنگ می‌دانسته است‌. وی در این سند با صراحت می‌گوید: «درباره بند 6 عناصری از موضع طرفین پیرامون این بند برای من مشخص بود. این یک واقعیت است که توضیحات عراق برای جامعه بین‌المللی قابل قبول و کافی نیست‌. بنابراین رویداد برجسته‌ای که تحت عنوان موارد نقض بدان اشاره کردیم (نقض حقوق بین‌المللی، استفاده غیر قانونی از زور و عدم احترام به تمامیت ارضی یک کشور که مسئولیت مخاصمه را به دنبال دارد) همانا حمله 22 سپتامبر 1980 علیه ایران است که با توجه به منشور ملل متحد و اصول شناخته شده قابل توجیه نیست و موجب مسئولیت مخاصمه است‌. حتی اگر قبل از شروع مخاصمه برخی تعرضات از جانب ایران به خاک عراق صورت گرفته باشد، چنین تعرضاتی نمی‌تواند توجیه کننده تجاوز عراق به ایران باشد.

تجاوزی که اشغال مستمر خاک ایران را در طول مخاصمه در پی داشت‌. این تجاوزی است که ناقض ممنوعیت کاربرد زور است که یکی از اصول حقوق بین‌المللی است‌... به عنوان مثال من به درخواست یک یا هر دو طرف در موارد متعددی هیأت‌های کار‌شناسی برای تحقیق درباره موارد نقض از قبیل استفاده از تسلیحات شیمیایی‌، حمله به مناطق غیر نظامی و بدرفتاری با اسرای جنگی به صحنه نبرد اعزام کردم‌. با کمال تاسف این گزارش‌ها حاکی از وجود شواهدی از موارد نقض جدی حقوق انسانی است‌. در یک مورد موظف بودم با تأسف عمیق این یافته کار‌شناسان را شاهد باشم که سلاح شیمیایی علیه غیرنظامیان ایران در منطقه‌ای در نزدیکی یک شهر عاری از هر گونه حفاظت در برابر این حملات به کار رفته بود...»

2 - آغاز دوره پنجم مشروطه و دوران سیاه دیکتاتوری شاه و سلطه آمریکا (1332 ق)

به دنبال کودتای آمریکایی 28 مرداد 1332 و متلاشی شدن نهضت ملی و حضور بلامنازع آمریکا در ایران، دوره پنجم مشروطه همراه با دوران سیاه دیکتاتوری محمدرضا شاه و سلطه آمریکا در ایران آغاز شد. رژیم شاه و استعمار آمریکا در پی رسیدن به آرامش داخلی و امنیت مورد نظر در سطح منطقه، آخرین نفس‏های حق‏خواه و معترض آیت‏اللَّه کاشانی را با دستگیری ایشان بریدند و فدائیان اسلام را که با تفکر و خطمشی اسلامی، علیه اقدامات رژیم به فعالیت مسلحانه دست زده بودند، اعدام و تشکیلات جوان آنان را متلاشی کردند. رژیم شاه برای حفظ موقعیت خود و سرکوب جنبش‏های مردمی و قیام ملت، با کمک مستشاران آمریکایی، دست به تشکیل سازمان مخوف و جهنمی ساواک زد و دست آن را در انجام هر جنایتی باز گذاشت. ازسال 1332، یک بار دیگر قدرت استبداد و سلطه استعمار، موجب شکل‏گیری دیکتاتوری پهلوی گردید. این دوره سیاه که دومین دوره دیکتاتوری دودمان پهلوی است تا سال 1357 به مدت 25 سال ادامه یافت و در نهایت با فراگیر شدن نهضت اسلامی ایران به رهبری امام خمینی(ره)، متلاشی شد.

3 - تغییر نام پیمان بغداد به سازمان پیمان مرکزی، موسوم به «سنتو» (1338ش)

سازمان پیمان مرکزی موسوم به سنتو که با شرکت ایران، ترکیه، پاکستان و انگلیس تشکیل شده بود، در این روز، جایگزین پیمان بغداد گردید. اگرچه آمریکا رسماً عضو پیمان سنتو نبود و به عنوان ناظر در جلساتِ آن شرکت می‏کرد، اما عملاً در تمامی تصمیماتِ این پیمان دخالت و نقش مؤثر داشت. در واقع، پیمان سنتو، حلقه مرکزی سیستم نظامی غرب علیه شوروی سابق بود و پیمان‏های ناتو در غرب و سیتو در خاور دور را به یکدیگر متصل می‏کرد. این پیمان پس از پیروزی انقلاب اسلامی و خروج ایران در سال 1357 ش به حالت تعلیق درآمد و عملاً مُنحل شد.

4 – آمریکا اعلام کرد حمله به هواپیمای مسافربری ایران فقط یک اشتباه بوده است (1367)

پس از گذشت حدود 45 روز از سرنگونی هواپیمای مسافربری ایران توسط نظامیان متجاوز آمریکایی در خلیج فارس و کشته شدن 298 نفر از سرنشینان آن، دولت آمریکا در حالی این حمله را اشتباه خواند که پیش از آن به فرمانده ناو مهاجم آمریکایی مدال شجاعت و لیاقت اعطا کرده بود.

5 - رحلت محمدحسین بهجتی؛ شاعر و روحانی فرزانه (1386ش)

حاج شیخ محمدحسین بهجتی اردکانی (شفق) در سال 1314ش چشم به جهان گشود. وی از سن هفت سالگی، فراگیری علم و دانش را در مکتب‌های آن زمان شروع کرد و در سال 1331ش به تشویق ملامحمد حائری به ‌قم رفت و در مدرسه خان - آیت‏الله العظمی بروجردی - و فیضیه و حجتیه سکنی گزید. شیخ محمدحسین بهجتی هم‏زمان با این دروس، تاریخ و حدیث و زبان انگلیسی را تا حدودی فرا گرفت. این عالم گران‏قدر یزدی با بزرگانی چون آیت‌الله ‌هاشمی رفسنجانی، مسعودی خمینی و مقام معظم رهبری حضرت آیت‏الله العظمی خامنه‏ای هم‏درس و هم‏مباحثه بود. وی هم‏چنین از شاگردان حضرت امام خمینی (ره) و حضرت آیت‏الله سیدروح‏الله خاتمی و اولین شاعر شعر انقلاب اسلامی - متخلص به شفق - بود که پس از سال‌ها تلاش علمی در حوزه علمیه قم و امامت جماعت مسجدالرسول - مسجد اردکانی‏ها - در تهران، انجام امور فرهنگی در بخش انتشارات سپاه و تدریس فارسی و عربی به دعوت آیت‌الله مصباح یزدی در شهر مقدس قم؛ پس از تصدی مسئولیت نمایندگی امام (ره) و امامت جمعه یزد، توسط مرحوم آیت‏الله خاتمی به امامت جمعه اردکان منصوب شد. شیخ محمدحسین بهجتی، سراینده یکی از اشعار معروفی که همه بچه‌ها از دوران دبستان آن را به یاد دارند، با مطلع "هرچه که بیند دیده خدایش آفریده..." سرانجام در شامگاه دوشنبه بیست و نهم مردادماه سال 1386 هجری شمسی در سن 73 سالگی پس از سال‌ها بیماری مزمن قلبی دار فانی را وداع گفت و به دیار باقی شتافت.

6 - درگذشت میرزا رضا کلهر ،نامدارترین خوشنویس دوره قاجاریه (1271ش)

میرزا رضا کلهر فرزند رحیم بیک ، در سال 1245 هجری قمری ، در منطقه کلهر کرمانشاه به دنیا آمد . در آغازجوانی به مقتضای ایلی به سواری و تیراندازی متمایل گشت ، اما بعد ها به خوشنویسی روی آوردو به تهران رهسپار شد و نزد « میرزا محمد خوانساری » تعلیم خط گرفت . کلهر به سرعت از استادش پیشی گرفت و ناگزیر خطوط به جا مانده از میر عماد را سرمشق قرار داد. وقتی که آوازه او در افواه مردم پیچید ، ناصرالدین شاه قاجار او را دعوت نمود و مدتی به شاگردی نزدکلهر مشق خط نمود. علاقه شاه به وی هیچگاه باعث نگردید به درآمد دربار متکی گردد و با حقوق اندکی که از راه کتابت دریافت می داشت روزگار گذراند، تا سرانجام در سال 1310 ه، ق. بر اثر بیماری وبا درگذشت.

وقایع میلادی                                               29 مرداد

1 - روز استقلال «استونی» از اتحاد جماهیر شوروی سابق (1991م)

کشور استونی برای اولین بار، پس از انقلاب کمونیستی شوروی و پایان جنگ جهانی اول استقلال یافت، اما بر اساس قرارداد محرمانه‏ای که در سال 1939م توسط هیتلر و استالین امضا شد، استونی در حوزه نفوذ شوروی قرار گرفت. یک سال بعد، پس از برگزاری انتخاباتی فرمایشی و روی کار آمدنِ یک دولت دست نشانده مسکو در استونی، این کشور، رسماً به جمهوری‏های شوروی پیوست. در پی تحولات شوروی در اواخر دهه 1980م و روند استقلال‏طلبی در جمهوری‏های این کشور، استونی نیز از سال 1989م تلاش خود را برای کسب استقلال مجدد آغاز کرد. در همه پرسی ماه مارس 1991م، حدود 80 درصد از مردم استونی به استقلال رأی دادند و در روز بیستم اوت 1991م، استقلال این کشور اعلام شد. کشور استونی واقع در شمال شرقی اروپا و ساحل دریای بالتیک، و دارای نظام سیاسی جمهوری است.

2 - روز ملی «مجارستان»

کشور مجارستان با بیش از 93 هزار کیلومتر مربع مساحت در شرق اروپا و در همسایگی کشورهای اسلواکی، اتریش و رومانی واقع شده است. جمعیت آن در حدود 10 میلیون نفر می‏باشد که اکثریت آن‏ها ملیت مجاری داشته و پیرو آیین کاتولیک می‏باشند. زبان رسمی مجارها، مجاری و واحد پول آن، فورینت می‏باشد. که پس از الحاق این کشور به اتحادیه اروپا در 30 آوریل 2004، یورو جای‏گزین آن شد. پایتخت کشور مجارستانْ بوداپست می‏باشد. پیش‏بینی می‏شود جمعیت مجارستان تا سال 2025 بیش از 8 میلیون نفر گردد. مجارستان دارای قدمت تاریخی بوده و از دیرباز استقلال داشته است. این کشور پس از پایان جنگ جهانی اول مدتی کوتاه دارای حکومت کمونیستی شد اما با تغییر دولت، همراه با متحدین در جنگ جهانی دوم شرکت جُست. ولی به تصرف نیروهای شوروی درآمد و بعد از پایان جنگ تحت حاکمیت مطلق کمونیست‏ها قرار گرفت. دولت کمونیستی مجارستان تا اوایل دهه 1990م بر سر کار بود و پس از فروپاشی شوروی، تشکیل جمهوری چند حزبی داد.

3 - تهاجم ارتش پیمان ورشو به چکسلواکی و اشغال این کشور (1968م)

در سال‏های اولیه زمام‏داری لئونید بِرِژْنِف بر اتحاد جماهیر شوروی، تغییر و تحولاتی در کشور چکسلواکی تحت رهبری الکساندر دوبچک ایجاد شد. شتاب تحولات در چکسلواکی و فاصله گرفتن این کشورِ بلوک شرق از سایر کشورهای کمونیستی، باعث نگرانی سران کِرِمْلین از اوضاع چکسلواکی گردید. از این رو طی دو کنفرانس با حضور رهبران پنج کشور عضو پیمان ورشو، از چکسلواکی خواسته شد تا ضمن قبول اصل تساوی حقوق احزاب کمونیستْ، از آرمان‏های سوسیالیستی بلوک شرق دفاع کند. اما دوبچک تغییر زیادی در خط مشی خود نداد. از آن سو آزادی رفت و آمد بین چکسلواکی و کشورهای غربی و گزارش‏هایى که در مطبوعات غرب از حرکت چکسلواکی در طریق آزادی منتشر می‏شد بر نگرانی‏های رهبران شوروی از مسیر تحولات این کشور افزود.

در این هنگام گزارش رسید که صدها مامور سازمان جاسوسی امریکا، سیا و سایر سازمان‏های جاسوسی غرب در چکسلواکی مشغول فعالیت هستند و اگر برای تغییر مسیر اوضاع در این کشور اقدام جدی و فوری به عمل نیاید، چکسلواکی از دست خواهد رفت و کشورهای دیگر اروپای شرقی را نیز به دنبال خود خواهد کشاند. از این رو، تصمیم به مداخله نظامی و مسلحانه در چکسلواکی در 18 اوت 1968م اتخاذ شد و به چهار کشور دیگر عضو پیمان ورشو شامل لهستان، مجارستان، بلغارستان و آلمان شرقی که از دستورات مسکو پیروی می‏کردند ابلاغ گردید. در نهایت، 24 لشکر از نیروهای پیمان ورشو در شامگاه روز بیستم اوت 1968م وارد خاک چکسلواکی شدند و بدون برخورد با مقاومتی به طرف پایتخت پیشروی کردند.

دوبچک که غافل‏گیر شده بود و مقاومت در برابر نیروهای پیمان ورشو را بی‏فایده می‏دانست از نیروهای مسلح چکسلواکی خواست که از مقاومت در برابر متجاوزین خودداری کنند. دنیای غرب همچنان که چکسلواکی را در آغاز جنگ جهانی دوم، در برابر آلمان تنها گذاشته بود، در اینجا هم جز صدور چند اعلامیه و اعتراض لفظی کاری نکرد، زیرا چکسلواکی به موجب تعهدات پیمان یالتا، منطقه تحت نفوذ شوروی به شمار می‏رفت. بِرِژنف نیز تجاوز نیروهای پیمان ورشو به چکسلواکی را این‏گونه توجیه کرد که هرگاه دست‏آوردهای سوسیالیسم در یک کشور سوسیالیستی به خطر بیفتد، کشورهای دیگر سوسیالیست برای حفظ و حراست از آن، مسئولیت مشترک دارند. این نظریه بعدها به عنوان دکترین بِرژنِف یا اصل حاکمیت محدود نیز شهرت یافت. بِرژنِف در همان روزهای اول اشغال چکسلواکی، دستور ربودن الکساندر دوبچک را صادر کرد و پس از مذاکراتی با وی در مسکو، او را بر سر کار قبلی خود نهاد. اما این امر حیله‏ای بود که بِرژنِف برای آرام کردن اوضاع به کار بُرد. در هفدهم آوریل 1969م، دوبچک از سمت دبیرکلی حزب کمونیست برکنار شد و دولت مطیع مسکو بر سر کار آمد.

4 - مرگ «ویلْفِردو پارِتو» فیلسوف برجسته ایتالیایی (1923م)

ویلفردو پارِتو، فیلسوف اروپایى در 15 ژوئیه 1848م در پاریس به دنیا آمد. وی در ابتدا در رشته مهندسی تحصیل کرد و سپس به عنوان استاد اقتصاد سیاسی در دانشگاه لوزان سوئیس به تدریس پرداخت. پارِتو ریاضیات را در فرضیه‏های اقتصادی وارد کرد و کوشید تا در مقولات اجتماعی بین عوامل معقول و غیرمعقول تمیز قائل شود و بدین ترتیب موجبات صعود و سقوط طبقه حاکم را مشخص نماید. به نظر وی، اعمالی منطقی و معقول نامیده می‏شوند که وسایل متناسب با هدف را به کار برند و پیوندی منطقی باعث اتصال وسیله و هدف باشد. این پیوند باید از طرف کسانی که برای داوری شایستگی دارند مورد تایید قرار گیرد. پارتو در فلسفه سیاسی از شیفتگان ماکیاولی، فیلسوف هم وطن خود بود و حکومت مطلقه را تنها حکومت عملی و کارآمد برای اجتماعات بشری می‏دانست.

او نسبت به کسانی که براساس تمایلات بشر دوستانه طالب دموکراسی بودند با دیده خوبی نمی‏نگریست و بر این عقیده بود که نیّت بشر دوستانِ واقعی، نیکی کردن به جامعه است همچنان که نیت کودکی که بر اثر نوازش بیش از حد، مایه هلاکت پرنده‏ای می‏شود نیکی کردن به آن است. به عبارت دیگر، پارِتو معتقد بود که اقلیتی از مردم برای آن آفریده شده‏اند که چون اربابی جابر حکومت کنند و اکثریت آفریده شده‏اند، برای آنکه چون بنده‏ای مطیع، فرمانبرداری نمایند. فلسفه ماکیاولی و مشرب پارتو، مورد نظر فاشیست‏های ایتالیایى در زمان موسولینی، نخست‏وزیر مستبد ایتالیا قرار گرفت و آنان علی‏رغم اعتراضات پارتو که می‏گفت فلسفه‏اش را بد فهمیده‏اند، احترام و افتخار بسیار بر سرش گذاشتند. شاید علت این کج‏فهمی، معلول نامنظمی نوشته‏های پارتو بوده است. زیرا وی به جای آنکه اندیشه‏های خود را به صورت منظم در یک دستگاه فلسفی ارائه کند، آنها را به صورت پراکنده و یادداشت‏های اتفاقی که اکثراً با یک‏دیگر متناقض بودند، ثبت می‏کرد. مشهورترین اثر پارِتو ذهن و اجتماع در دو جلد نام دارد که در آن، اندیشه‏های خود را مطرح نموده است. ویلفردو پارتو، سرانجام در 20 اوت 1923م در 75 سالگی درگذشت.

5 - مرگ «رومَنْ رولان» نویسنده و ادیب معروف فرانسوی (1944م)

رومن رولان، نویسنده بلند آوازه فرانسوی، در 28 ژانویه 1866م در فرانسه به دنیا آمد. او تحصیلات خویش رادر رشته تاریخ به پایان رساند و در تاریخ موسیقی تخصص پیدا کرد؛ با این حال به ادبیات علاقه خاصی داشت. از این جهت با نوشتن دو رشته نمایش‏نامه‏های جدید دراماتیک درصدد برآمد که سطح تئاتر فرانسه را بالا برد ولی این نمایش‏نامه‏ها چندان توفیق نیافت. بنابراین دست از داستان نویسی کشید و به تهیه و نوشتن شرح حال و بیوگرافی بزرگان جهان دست زد. رولان در اوایل قرن بیستم شرح زندگی بتهوون آهنگ‏ساز شهیر آلمانی و میکل آنژ مجسمه‏ساز هنرمند ایتالیایى را منتشر ساخت و به شهرت و افتخار رسید. گذشته از هنرمندان و بزرگان واقعی، وی به نوشتن شرح حال هنرمندان خیالی نیز دست زد و با ارائه اثر معروف ژان کریستُف، کاری متفاوت ارائه داد. رومن رولان پس از شروع جنگ جهانی اول راهی سوئیس شد و در سال 1916م به دریافت جایزه ادبی نوبل نائل گردید. وی در اواخر عمر به اندیشه‏های عرفانی شرق، به خصوص هندیان متمایل گشت و از طرفداران مهاتما گاندی، رهبر آزادی هند گردید.

رولان هنگامی که بازار سیاست در اروپا از نو رونق گرفت، به اصول کمونیسم متمایل شد و کوشید که میان اندیشه‏های فیلسوفان هند و مبانی سیاست شوروی توافقی برقرار سازد، پس در سال 1927م رسماً کمونیست را پذیرفت. در عین حال دنباله کار ادبی را رها نکرد و در همان سال‏ها، رمان جان شیفته را در هفت جلد منتشر کرد. رومن رولان از نادرترین نویسندگان فرانسه است که در فرهنگ فرانسه، در رشته موسیقی‏شناسی تاثیر فراوان داشته است. علاقه وافر او به آزادی و بشردوستی، وی را بر آن داشته بود که از زمان جنگ جهانی اول به بعد، همه کوشش خود را در راه صلح و منافع مشترک مردم دنیا به کار بَرَد. آثار آخر عمر رولان، حاکی از برگشت به دوستی‏ها و محبت‏های عهد جوانی است. او از پیروی و تقلید از دیگر سبک‏ها گریزان بود. سبک او یکنواخت و ساده بود تا جایی که یک دست و بی‏تنوع به نظر می‏رسید هرچند نشانه هایی از تغزل در آن به چشم می‏خورد. رومن رولان سرانجام در 20 اوت 1944 م در 78 سالگی درگذشت.

وقایع قمری                                               29 مرداد  

1 - رحلت «شیخ بهایی» عالم کم نظیر و دانشمند بزرگ عهد صفوی(1030ق)

شیخ الفُقهاء، استاد الحُکماء، رئیس الاُدبا، علامه‏ی دهر، شیخ الاسلام و المسلمین، شیخ بهاءالدین محمد بن عزالدین حسین بن عبدالصمد حارثی هَمْدانی جَبعی عاملی معروف به شیخ بهایى از شاگردان شهید ثانی و یکی از علمای بزرگ شیعه و از افتخارات جهان اسلام می‏باشد. شیخ بهایى فقیهی اصولی، محدث رجالی، مفسر، ریاضی‏دان، حکیم، متکلم، ادیب، شاعر، جامع علوم عقلی و نقلی بود و بالجمله در علوم متنوع، گوی سبقت از افاضل و دانشمندان ربوده است. وی در سال 953 قمری در بعلبک لبنان به دنیا آمد. در طول حیات پربار خویش مسافرت‏های زیادی به نقاط مختلف جهان داشت و از محضر اساتیدی برجسته در رشته‏های گوناگون استفاده نمود. شیخ بهایى در این سفرها توانست در بسیاری از علوم، مانند: هیئت و نجوم، ریاضیات، تفسیر قرآن، فقه و اصول، علم حدیث، ادبیات فارسی و عربی و طب و مهندسی متبحّر گردد و در تمامی آن‏ها کُتُبی را به رشته‏ی تحریر درآورد.

وی نخستین کسی است که یک دوره‏ی فقه غیراستدلالی به زبان فارسی نوشت. ملاصدرا، ملامحمدتقی مجلسی اوّل، محقق سبزواری، ملاحسنعلی تُستَری، میرزا رفیعا نایینی، سید ماجد بحرانی، ملامحسن فیض کاشانی، ملامحمدصالح مازندرانی و ده‏ها دانشمند و فاضل دیگر از شاگردان شیخ بهایى می‏باشند. کشکول، اسرارالبلاغه، اثنی عشریات، خمس اربعین حدیثاً، جامع عباسی، عین الحیوة و بحرالحساب و ده‏ها اثر دیگر از جمله آثار اوست. آثار علمی و مهندسی وی را می‏توان در جای جای اصفهان مشاهده نمود. سرانجام، شیخ بهایی، این دانشمند کامل و جامع در 77 سالگی در اصفهان پایتخت سلسله‏ی صفویان بدرود حیات گفت و طبق وصیتش در مشهد مقدس و در نزدیکی مرقد مطهر حضرت امام رضا(ع) مدفون گردید.

منبع: معاونت پژوهش خبرگزاری تسنیم