به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش‌های خبری ایرنا، سازمان برنامه و بودجه در گزارشی ارقام یارانه پرداختی در کشور شامل آشکار و پنهان را محاسبه و رقم کل آن را 900 هزار میلیارد تومان در سال اعلام کرده است. حدود 600 هزار میلیارد تومان آن به حوزه انرژی و نفت و مشتقات آن اختصاص یافته که 215 هزارمیلیارد تومان آن متعلق به بنزین است. همچنین، برآوردهای انجام‌شده نشان می دهد که در سال جاری نیز مجموع یارانه آشکار و پنهان به ۸۹۰ هزار میلیارد تومان خواهد رسید.
طبق برآورد کارشناسان اقتصادی این رقم معادل ۱۰.۹ میلیون تومان یارانه اعطایی به ازای هر فرد و تقریباً ۲.۲ برابر بودجه سالانه کشور است.
بنابر این، از نظر هزینه‌ای بار سنگینی بر دوش دولت می گذارد و زمزمه های کسری بودجه بیانگر این موضوع است. از این رو، حذف یارنه دهک های بالای درآمدی که تعداد قابل توجهی از جمعیت یارانه بگیران را تشکیل می دهند در قانون بودجه امسال در نظر گرفته شد. بعد از آن علیرغم کش و قوس‌های زیاد بین مجلس و دولت، قطع یارانه خانوارهای پردرآمد در دستور کار قرار گرفته و تا حدودی عملیاتی هم شده است.
با این حال میان مردم این دغدغه و نگرانی وجود دارد که دولت با چه ملاکی یارانه خانوار را قطع می‌کند. براین اساس دولت با پایگاه‌های اطلاعاتی خود که مبتنی بر کد ملی گردآوری شده است، یارانه اقشار پردرآمد را حذف می‌کند تا ضریب خطای کمتری داشته باشد.
پژوهشگر ایرنا برای بررسی ابعاد مختلف قطع یارانه‌ها با «بهمن آرمان» استاد دانشگاه و کارشناس مسائل اقتصادی گفت وگو کرد. مشروح این گفتگو در ادامه می‌آید.
در هیچ کجای دنیا یارانه به صورت یکسان بین همه مردم تقسیم نمی شود
وی درباره مسئله یارانه‌ها و حذف یارانه اقشار پردرآمد گفت: با قطع یارانه‌ها دولت تا حدودی می‌تواند به ادامه پروژه‌های عمرانی کمک کند. با این حال به نظر می‌رسد که تعداد خانواری که دولت می خواهد یارانه‌شان را قطع کند نسبت به رقم یارانه 70 میلیون نفر، ناچیز است و درآمد چندانی برای دولت نخواهد شد. این کاهش و حذف یارانه‌ها باید رقم‌های بیشتری را شامل شود و فقط محدود به کسانی شود که زیرپوشش کمیته امداد و یا بهزیستی هستند زیرا یارانه، کمک به افرادی است که دارای درآمد کافی نیستند و در هیچ کجای جهان یارانه به صورت یکسان بین مردم تقسیم نمی‌شود.
پرداخت یارانه با اهداف پوپولیستی
وی با انتقاد از نقطه عطف اجرای هدفمندی یارانه‌ها گفت: از ابتدا تفکر پشت پرداخت یارانه به مردم، یک اندیشه پوپولیستی بود، اینکه دولت از طریق یک جناح سیاسی محبوبیتی کسب کند و متاسفانه همچنان این تفکر در حکومت ریشه دارد. به گمان مردم، وضع اقتصادی در دوران «احمدی نژاد» بهتر از امروز بود ولی واقعیت این است که در آن زمان، قصد جناح وابسته به دولت این بود که سرچشمه ورود دلارهای نفتی به فعالیت‌های ماندگار و مولد اقتصادی قطع شود. چنانکه بودجه‌های دولت صرف پرداخت یارانه‌ها شد و پروژه‌های سد سازی، راه سازی، تجهیز اراضی کشور به شیوه‌های نوین آبیاری و ... در کشور متوقف شد.
این استاد دانشگاه در نسبت بودجه‌های عمرانی و یارانه‌های پرداختی افزود: باتوجه به آمار، سال 1356 از هر دلار نفتی 42 سنت صرف پروژه‌های عمرانی و بزرگ می‌شد و صنایع دارای ردیف بودجه بودند. در حالی که به مرور زمان این رقم کاهش یافت مثلاً در اواخر دولت آقای «خاتمی» این بودجه به 19 درصد رسید. در دولت‌های نهم و دهم شدیداً کاهش پیدا کرد و طبق تحقیقات مجلس، دولت آقای «روحانی» تقریبا سه سال، پولی برای بودجه‌های عمرانی نداشته است، چنانکه مصادیق آن در جامعه بسیار مشاهده می‌شود که پروژه‌های راه سازی و عمرانی متوقف شده است.
وی در ادامه گفت: در حال حاضر من اقدامات اقتصادی دولت را خوب می دانم اما کافی نیست زیرا دولت راه خود را گم کرده است. مردم به شغل و درآمد پایدار نیاز دارند و این هم بدون سرمایه گذاری امکان پذیر نیست. در سال‌های اولیه پرداخت یارانه، آن مبلغ می‌توانست تأمین کننده بخشی از درآمد خانوار باشد اما در حال حاضر بخاطر افزایش نرخ تورم، یارانه پرداختی حتی تأمین کننده نیم کیلو گوشت قرمز نیست و تاثیری در زندگی بسیاری از مردم ندارد.
آرمان با بیان مثال‌هایی از وضعیت کشورهایی با درآمد نفتی عنوان کرد: عربستان سعودی و امیرنشینان خلیج فارس با درآمدهای نفتی بالا، یارانه‌ای به مردم پرداخت نمی‌کنند و حتی قیمت حامل‌های انرژی چندین برابر ایران است. به طور مثال عربستان به دنبال سقوط قیمت نفت، برای جبران هزینه‌های خودش، قیمت بنزین را افزایش داد و از طرفی قیمت بنزین در امارات نزدیک قیمت اتحادیه اروپا است.
وی باتوجه به اینکه مردم می‌توانند برای صحت‌سنجی به دولت اجازه دسترسی به حساب هایشان را دهند، عنوان کرد: دولت بدون شک می‌تواند دهک‌ها را با خرید و فروش ها و تراکنش‌های بانکی شناسایی کند. دولت در مورد املاک و خودرو به راحتی می‌تواند شناسایی کند و ضمن اینکه در ایران سیستم اطلاعاتی قوی موجود است، درنتیجه کار شناسایی خانواده‌های پردرآمد راحت است. تصور نمی‌کنم دولت در این زمینه مشکلی داشته باشد و از طرفی در علم اقتصاد روش‌های گوناگونی برای شناسایی خانوارهای پردرآمد وجود دارد. مهم این است که در ساختار تصمیم گیری کشور و مسئولان، عزمی برای اصلاحات اقتصادی وجود داشته باشد.
این کارشناس مسائل اقتصادی در خصوص نارضایتی‌ها از قطع یارانه گفت: توجه دولت به عوارض اجتماعی و نارضایتی مردم بیشتر جنبه بهانه دارد تا اصلاح واقعی را انجام ندهد و آنطور که کشور باید اداره شود، اقدامی نکند. نارضایتی‌های اجتماعی پیش از هدفمندی یارانه‌ها هم وجود داشته و دارد. اگر بنا بر کاهش فقر و نارضایتی بود، این منابع مالی بودجه می‌بایست صرف اشتغال و درآمد پایدار برای قشر آسیب پذیر می‌شد تا کسی نیازمند یارانه نباشد. سیاست راضی نگه داشتن مردم، سیاست پوپولیستی است و راضی نگه داشتن مردم به هر قیمت، عوارض و پیامدهایی دارد که این عوارض هرروز افزایش پیدا می‌کند.
وی در انتها با تاکید بر راهکار جلب رضایت مردم افزود: لازم به ذکر است که اگر دولت به مردم توضیح دهد که ما یارانه را حذف می‌کنیم ولی در ازای آن کاری را انجام می دهیم، قدری اعتماد و اطمینان مردم به دولت بیشتر می‌شود زیرا با این حجم فساد در کشور، مردم راضی نخواهند شد مگر اینکه دولت ثابت کند در ازای این قطع یارانه، به جامعه چه منفعتی می‌رسد.
