به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش‌های خبری ایرنا،یکی از نشانه‌های رشد اقتصادی و رونق تولید به ویژه در بخش صنعت را می‌توان در نتایج گزارش‌های مربوط به تعداد جوازهای تأسیس و پروانه‌های بهره برداری جستجو کرد. این گزارش‌ها که وزارت صمت به صورت ماهانه و یا سالانه ارائه می دهد، حاوی نکاتی است که باید در تجزیه و تحلیل و ارائه هرگونه تفسیری از آنها مورد توجه قرار گیرد.
صدور جواز تأسیس یک بنگاه اقتصادی به معنای راه اندازی و ایجاد اشتغال و به ویژه تولید نیست. هرساله افراد حقیقی و حقوقی زیادی اقدام به دریافت جواز تأسیس می‌کنند، اما به دلایل مختلف از راه اندازی آن منصرف می‌شوند. علی الخصوص، اگر بنگاه اقتصادی در حوزه صنعت بوده و دارای ماهیتی تولیدی باشد در مراحل مختلف، یعنی قبل، حین و بعد از ایجاد با مشکلات عدیده ای روبه رو خواهد شد که به احتمال زیاد اصلاً به مرحله اجرا در نیاید و به بهره برداری نرسد. بنابر این، صدور جواز تأسیس بیشتر می‌تواند نشان‌دهنده‌ی گرایش جامعه به یک حوزه اقتصادی باشد تا رشد اقتصادی و رونق تولید در آن حوزه.
از این رو، در گزارش‌های وزارت صمت در کنار آمار و ارقام مربوط به جواز تأسیس، آمار پروانه‌های بهره برداری نیز ارائه می‌گردد تا مشخص شود که چه میزان از گرایش موجود در جامعه به ایجاد بنگاه اقتصادی و به ویژه بنگاه تولیدی به مرحله اجرا درآمده است.
البته جا دارد، که در کنار آمار یاد شده، آمار و ارقام آن تعداد از بنگاه‌های اقتصادی فعال که به دلایل مختلف از فعالیت باز می‌مانند و تعطیل می‌شوند نیز منتشر شود تا تصویری دقیق‌تر از وضعیت بنگاه‌های اقتصادی به طور کل و بنگاه‌های تولیدی به طور خاص ارائه گردد.
عملکرد پنجساله در آینه آمار
در چند روز گذشته رسانه‌ها، گزارش چهارماهه اول سال ۱۳۹۸ وزارت صنعت، معدن و تجارت در باره‌ی تعداد جواز تأسیس واحدهای صنعتی صادر شده را انعکاس داده اند. طبق گزارش وزارت صمت در مدت یاد شده ۸۳۵۵ فقره جواز تأسیس صادر شده که نسبت به مدت مشابه پارسال ۲۴ درصد افزایش را نشان می دهد. این مقدار برای مدت مشابه سال قبل۶۷۳۱ مورد بوده است.
همچنین در این گزارش آمده است که طی ۴ ماهه اول امسال ۱۹۱۰ فقره پروانه بهره‌برداری در کشور صادر شد که نسبت به ۴ ماه ابتدای سال گذشته از نظر تعداد، رشد ۱.۶۵ درصدی و از نظر سرمایه کاهش ۵۴.۵ درصدی را تجربه کرده است.
تعداد پروانه‌های بهره‌برداری صنعتی صادر شده طی این مدت از نظر میزان اشتغال نیز رشد ۳.۳ درصدی را داشته است، به طوری که برای ۳۱ هزار و ۲۹ نفر قابلیت اشتغال‌زایی دارند. مقایسه ارقام مربوط به پروانه بهره‌برداری صنعتی صادرشده در ۴ ماهه ابتدایی امسال با مدت مشابه سال قبل نشان‌دهنده آن است که از این تعداد ۱۰۲۹ فقره ایجادی و ۸۸۱ فقره مجوز توسعه‌ای بوده است.
در ادامه جهت دست یابی به تصویری دقیق‌تر از وضعیت موجود به مقایسه روند پنج ساله صدور جواز تأسیس و پروانه بهره برداری می پردازیم.
در سال ۱۳۹۳ تعداد ۱۸۶۶۶ جواز تأسیس صادر شده است. از این تعداد ۵۲۴۸ مورد، معادل ۲۸.۱۱ درصد به مرحله صدور پروانه بهره برداری رسیده است.
تعداد جواز های تأسیس صادر شده در سال ۱۳۹۴ کمتر از سال قبل بوده است اما درصد بیشتری از آنها به مرحله صدور پروانه بهره برداری رسیده است. در این سال ۱۶۰۱۰ جواز تأسیس و ۵۱۰۹ مورد پروانه بهره برداری صادر شده است. درواقع ۳۱.۹۱ درصد از جوازهای تأسیس به مرحله بهره برداری رسیده است.
در سال ۱۳۹۵ از مجموع ۱۶۹۸۸ مورد جواز تأسیس ۵۶۴۹ مورد، معادل ۳۲.۲۵ درصد پروانه بهره برداری گرفته‌اند. بنابر این، نسبت به سال قبل در هر سه مورد، شاهد رشد هستیم. اما در سال ۱۳۹۶ علیرغم رشد تعدادی جوازهای تأسیس و پروانه های بهره برداری از نپر درصد تحقق بیش از جهار درصد افت مشاهده می شود. در این سال در مقابل ۲۰۷۶۷ جواز تأسیس ۵۸۳۵ مورد، معادل ۲۸ درصد پروانه بهره برداری صادر شده است.
نکته قابل توجه اینکه در سال بعد، یعنی در سال ۱۳۹۷ نیز تعداد جوازهای تأسیس و پروانه بهره برداری افزایش داشت است اما درصد تحقق آن، یعنی درصد جواز های تأسیس که به مرحله صدور پروانه بهره برداری رسیده با کاهش روبه رو شده است. در سال ۱۳۹۷تعداد ۲۴۴۱۴ مورد جواز تأسیس و ۶۱۷۸ پروانه بهره برداری صادر شده است. بدین ترتیب ۲۵.۳ درصد از جوازهای تأسیس به مرحله صدور پروانه بهره برداری رسیده که حدود ۳ درصد کمتر از سال قبل است.
در مورد سال جاری، آمار چهار ماهه اول در دسترس است. بنابر این، امکان مقایسه با سال های قبل وجود ندارد. اما اگر با اغماض دست به چنین مقایسه ای بزنیم، می توان گفت که درصد تحقق باز هم نسبت به سال های قبل کاهش خواهد داشت. طبق آمار موجود ۲۲.۸۶ درصد از جواز های تأسیس به مرحله بهره برداری رسیده اند.
آمار مربوط به اشتغال، یکی دیگر از آمارهای قابل توجه در این مورد است. داده های منتشر شده نشان می‌دهد که درصد تحقق اشتغال، از درصد تحقق پروانه های بهره برداری پایین تر است. این مهم نشان می دهد که بنگاه هایی با درصد اشتغال پایین به مرحله بهره برداری رسیده اند. برای مثال اگرچه در سال ۱۳۹۳ درصد جوازهای تأسیس که به مرحله بهره برداری رسیده اند ۲۸.۱۱ است اما درد تحقق اشتغال برای این سال ۱۹.۴ درصد است. درواقع بر اساس تعداد جوازهای تأسیس صادر شده پیش بینی شده که ۴۳۲۶۶۳ نفر مشغول به کار شوند اما با به بهره برداری رسیدن ۵۲۴۸ بنگاه تنها ۸۲۸۱۷ نفر مشغول به کار شده اند.
درسال ۱۳۹۴ نیز طبق تعداد جوازهای تأسیس صادر شده باید میزان اشتغال ۳۸۲۷۷۳ نفر می بود که پروانه های بهره برداری بیانگر ۷۸۸۳۳ شغل است. درواقع ۲۰.۶ درصد اشتغال های پیش بینی شده تحقق پیدا کرده است.
تعداد اشتغال سال ۱۳۹۵ ، ۳۹۱۰۱۸ نفر و تعداد اشتغال پروانه بهره برداری ۸۹۰۰۳ نفر است. درواقع ۲۲.۷۶ درصد اشتغال پیش بینی شده در جوازهای تأسیس تحقق پیدا کرده است. با این توضیح که در این سال نیز همچون دیگر سال ها درصد تحقق اشتغال از درصد تحقق بهره برداری پایین تر است. یعنی بنگاه های اقتصادی کوچک و با اشتغال کم به بهره برداری رسیده اند.
درسال ۱۳۹۶ نیز اشتغال جواز تأسیس ۴۷۶۳۴۰ و اشتغال بهره برداری ۱۰۳۲۰۰ و درصد تحقق ۲۱.۶۶ بوده است.این ارقام برای سال ۱۳۹۷ به ترتیب، ۵۵۳۴۴۵، ۱۰۶۲۰۳ و ۱۹.۱۸ بوده است. علیرغم افزایش تعداد اشتغال، درصد تحقق نسبت به سال گذشته کاهش داشته است.
